Talaksang Panghanap / Suchdatei
        Werkstatt / Gawaan       (•••)

Kung ipapasok ang • Angela, makikita ang sanaysay na Angela. Kung ipapasok ang Angela, makikita ang lahat ng pangyayari ng salitang Angela sa lahat ng sanaysay (sa wastong pagsasalita: ng pagkakahanay ng titik na Angela). Bunga ng paghahanap sa ••• ang simula ng talaksang ito.
	Lahat ng lahok sa gawaan ang nasa talaksang ito. Dahil dito, mahaba ito at maaari mahirap na gamitin pag mabagal ang mobile internet. Pagkatapos ng paghahanap, kaya babalik sana sa isa-isang talaksan ng website na ito ( www.germanlipa.de ).
Mit der Suche nach • Angela wird der Werkstatttext Angela gefunden. Mit Angela werden alle Vorkommen des Wortes Angela gefunden (genau ausgedrückt: der Zeichenkette Angela). Die Suche nach ••• führt zum Dateibeginn.
	Diese Suchdatei enthält viele Texte. Sie ist deshalb sehr lang und kann bei langsamem mobilen Internet schwierig zu gebauchen sein. Dann sollte nach Beenden der Suche wieder auf die Einzeldateien dieses Webplatzes ( www.germanlipa.de ) zurüchgegangen werden.

Werkstatttexte

Zur Suche in der pdf-Datei benutze • statt ○ .

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/tx_such_kopf.html

Werkstatt / Gawaan
Mga Pabula ni Aesop   (• aesop • äsop)

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan
4 Nichtkanonische Sätze / Pangungusap sa Ayos na Kabalikan
5 Einzeldaten / Bagay-bagay 5.1 5.2 5.3

1 Einleitung / Pambungad

Custodio, R. M.: Pabula: Isang Makabagong Koleksyon
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Aesop}.

3 Texte - Mga Kasulatan

{3.1.1}
Ang Lobo at ang Kambing
Isang lobo ang nahulog sa balon na walang tubig. Sinikap niya ang tumalon upang maka-ahong palabas, ngunit lubhang malalim ang balon na kanyang kinahulugan. Noon dumating ang isang uhaw na uhaw na kambing. Lumapit ito sa balon at narining ang tinig ng lobo. "Marami bang tubig sa loob ng balon?" tanong nito sa lobo. "Oo, napakarami!" ang pagsisinungaling na sagot naman ng lobo.

{3.1.2}
Hindi na nagdalawang-isip pa ang kambing. Agad itong tumalon sa balon. At nalaman ngang siya'y niloko lamang ng lobo. "Ngayo'y pareho na tayong bilanggo ng balon na ito," ang sabi ng lobo. "Mamamatay tayo sa uhaw at gutom dito," ang sabi ng kambing. "Kung gusto mong makaalis dito, magtulungan tayo. Mayroon akong naisip na paraan kung papaano nating gagawin iyon."
"Papaano?"
Noon ipinatong ng lobo ang mga paa sa katawan ng kambing. "Ako muna ang lalabas. At kapag nakalabas na ako, at saka kita hahatakin palabas," pangako nito. "Sige," ang sabi naman ng kambing.

{3.1.3}
Nakalabas nga ng balon ang lobo sa tulong ng kambing. Ngunit noong pagkakataon na ng kambing para tulungan nito'y agad iyong tumawa ng malakas. Pagkuwa'y sinabing, "Walang lobong manloloko kung walang kambing na magpapaloko."

{3.2.1}
Ang Uwak na Nagpanggap
Isang uwak ang nakakita ng mga lagas na balahibo ng pabo sa lupa. Pinagmasdan niya iyon at nasiyahan sa iba't ibang kulay na taglay niyon. At dahil sawa na siya sa pagiging isang itim na ibon, iyon ay kanyang pinulot isa-isa at saka idinikit sa kanyang katawan. Iyon lang at dali-dali siyang lumipad patungo sa grupo ng mga pabo at nagpakilala bilang kauri ng mga ito.

{3.2.2}
Ngunit sadyang kilala ng mga pabo ang kanilang kauri, kaya naman hindi rin nagtagal ay nabisto ng mga ito ang nagkukunwaring uwak. Dahil dito, inalis ng mga pabo ang iba't ibang kulay na balahibong nakadikit sa katawan ng uwak. Pagkuwa'y pinagtutuka nila ito hanggang sa takot na lumisan.

{3.2.3}
Nang magbalik ang uwak sa kanyang mga kauri, hindi na rin siya tinanggap ng mga ito. At sinabing, "Hindi namin kailangan ang isang tulad mong walang pagmamahal sa sariling anyo!"

{3.3.1}
Ang Aso at ang Kanyang Anino
Isang aso ang nakahukay ng buto sa lupa. Tuwang-tuwa siya at dali-daling hinawakan ang buto sa pamamagitan ng kanyang bibig. Dinala niya ang buto upang iuwi sa kanyang tirahan, ngunit nang siya ay malapit na, napadaan siya sa isang ilog. Pinagmasdan niya ang ilog at doo'y nakita niya ang sariling anino. Sa pag-aakalang ibang aso iyon na may hawak-hawak ring buto sa bibig, tinahulan niya iyon nang tinahulan upang maangkin din ang butong pag-aari nito.

{3.3.2}
Dahil dito, humulagpos mula sa kanyang bibig ang butong hawak-hawak at nahulog sa ilog. Tinangay ng agos ang buto at hindi na uli nakuha pa ng sakim na aso.

{3.4.1}
Ang Inahing Manok at ang Kanyang mga Sisiw
Isang inahing manok na may anak na tatlong sisiw ang naninirahan sa gitna ng taniman ng mais. Isang araw, lumabas ng bahay ang magsasakang may-ari ng taniman at sinabing, "Panahon na upang anihin ko ang aking maisan! Kailangan tawagin ko ang aking mga kapit-bahay upang tulungan ako sa aking pag-ani bukas!"

{3.4.2}
Narinig ito ng mga sisiw at agad iminungkahi sa kanilang ina, "Kailangang lumikas na tayo rito at humanap ibang matitirahan inang! Kung hindi, matatagpuan tayo rito ng mga magsisipag-ani bukas at huhulihin upang patayin!" "Huwag kayong mabahala mga anak," ang wika ng inahing manok. "Kung mga kapit-bahay lamang ang aasahan niya, hindi agad magsisipag-kilos ang mga iyon! May panahon pa tayo upang manirahan dito." Tama nga ang sinabi ng inahing manok. Sapagkat kinabukasan nga'y walang mga kapit-bahay na dumating upang tumulong sa pag-ani ng magsasaka.

{3.4.3}
"Kung hindi ko maasahan ang aking mga kapit-bahay, sa aking mga kamag-anak ako lalapit upang humingi ng tulong sa isasagawa kong pag-ani bukas!" Narinig ng mga sisiw ang sinabi ng magsasaka at dali-daling iminungkahi sa kanilang ina. Ngunit muli, hindi nabahala ang inahing manok at sinabing, "Kung sa mga kamag-anak lamang siya aasa hindi magsisipagsunod ang mga iyon! May mga trabaho ring dapat asikasuhin ang mga iyon at tiyak na hindi maasahan. May panahon pa tayo para manirahan dito mga anak!"

{3.4.4}
Kinabukasan nga'y tama uli ang sinabi ni inahing manok. Walang kamag-anak na dumating ang magsasaka upang tulungan siya sa pag-ani sa maisan. Dahil dito, napilitan ang magsasakang tawagin ang kanyang anak at sinabing, "Bukas na bukas din, tayong dalawa na lamang ang aani sa ating pananim. Wala tayong ibang maaasahan kundi ang ating mga sarili!"

{3.4.5}
Nang marinig iyon ng mga sisiw, dali-dali silang nagtungo sa kanilang ina at iminungkahi rito ang sinabi ng magsasaka. Noon nagdesisyon ang inahing manok na lumisan sila sa lugar na iyon, at sinabing, "Kung sinabi ng magsasaka na siya na ang gagawa ng pag-ani, dapat tayong maniwala! Sapagkat totoong walang sinuman siyang maaasahan kundi ang kanyang sarili!"

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/aesop.html

Werkstatt / Gawaan
Anak ng Lupa   (• anak)

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan

1 Einleitung / Pambungad

Landicho, Domingo G.: Anak ng Lupa
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Anak ng Lupa}.

3 Texte / Mga Kasulatan

Kabanata 27: Sa Bituka ng Lungsod (pp.245)

{3.11}
Kiling na ang araw sa kanluran nang sapitin ni Oden ang lungsod. Sabi ng babaing nakatabi niya sa bus, bago sila bumaba, lampas ng ala-una ng hapon sa lungsod ang sa nayon ay kiling na sa kanlurang araw. Mula sa harap ng Tanggapan ng Koreo, nilakad ni Oden ang daang patawid sa tulay na nakaarko sa Ilog Pasig, palundo sa matandang Simbahang Quiapo.

{3.12}
Sa kalagitnaan ng tulay, saglit na tumigil si Oden. Nasiglayan niya ang ilang batang tumatalon sa ilog mula sa sementadong pampang, ang iba'y umuukyabit sa gilid ng mga batel na nakadaong, umaakyat sa paglalambitin sa malalaking kable at kapag nakasampa sa ibabaw ng mga sasakyang dagat, sila'y sisirkong pabulusok sa tubig na parang mga ibong nagpapataka sa kanilang pagsalimbay-pagbulusok sa himpapawid.

{3.13}
Sa paanan ng tulay, isang santinakpang nagmamadali ang bumulaga sa kanyang pangmasid, parang mga dagang lungsod na kung saang mga kuweba susuot, lahat ay matulin sa pag-imbay, ang ilan ay halos lumulusot sa pagitan ng mga dyip-pasaheruhan sabay sampa sa estribo ng hulihan.

{3.14}
Sa harap ng simbahan, nakatalungko ang mga nagtitinda ng kandila at mga aklat ng dasal at buhay ng mga santo, katabi ng mga nagtitinda ng iba't ibang ugat at dahong nakasalansan sa tanggaling halayan, pamparegla o pampaligo sa mga bagong panganak. Nakatalungko ang mga bulag, humihingi ng awa sa mga nagsisimba at pag may ipinatak ng singko o diyes sentimos sa maliit na sisidlang lata, ang labi ng bulag ay malakas na magpapasalamat sa nagkawanggawa, pagpalain kayo ng Panginoon sa kaitaasan, na waring ibig makipag-agawan sa pagbabasbas ng grasya sa parang nasa dambana ng simbahan.

{3.15}
May nagpepenitensiyang paluhod sa altar at mahaba ang hilera ng mga humahalik sa nakahigang maitim na Nazarenona nasa loob ng isang higaang bubog at nagunita ni Oden si Ka Tales na ayon sa taga-Makulong ay isang nakahigang tagatubos sa timbon ng mga sakong kinamatayan. Lumabas si Oden sa simbahan at gumala-gala sa lungsod.

{3.16}
Nakita niya ang mga batang may tulak-tulak na maliit na kariton sa harap ng isang palengke, tumitigil sa mga basurahan, naghahalungkat at sinisimot ang mga bagay na hinahanap, gaya ng mga boteng itinapon, mga kartong pinagsidlan ng mga paninda o anumang bagay na maaaring pakinabangan. Nagunita niya ang lumang pugon nina Toryo, ang kanyang paggatong kung tag-iluhan, ang pagbabagaso, ang pag-ilo sa tarapitse, na pinagkikitaan din, kawaksi ng kanyang ama sa pamumugon.

{3.17}
Hindi na mahapdi ang tumingin-tingin, parang siya'y nakakadama ng pagkapagod at pagkauhaw, na sa Makulong ay iniibsan ng isang tubong papangusin o mga manibalang na bayabas na maaaring pitasin sa tabihan. Pumasok si Oden sa loob ng isang maliit na restawran, umorder ng pandesal na may palamang karnenorte at sa isang bote ng malamig na inumin, ang uhaw na dulot ng mainit na sinapupunan ng lungsod ay bahagyang nabawasan. Naisip ni Oden, dahil Biyernes, maaaring gabihin si Toryo ug uwi mula sa'pamantasan, kaya dapat palipasin ang oras sa labas habang naghihintay.

{3.18}
Pagdatal ng dilim, tutuloy na siya sa tirahan ni Toryo. Alam niya ang paliku-likong lagusan patungo roon. Umuukupa si Toryo ng isang maliit na kuwarto na halos kasya lamang ang katawan sa isang paupahang lumang apartment. Sa kuwarto ni Toryo'y pumapasok lamang ang simoy sa isang maliit na bintana na sa umaga'y katapat ng sikatan ng araw.

{3.19}
Ang totoo, sa wari ni Oden, ang maliit na kuwarto'y bahagi ng isang malaking kuwartong pinagparti-partisyon ng mga tablang dingding para makalikha ng maliliit na paupahang kuwarto sa mga mag-aaral o estudyante na maaaring magsolo o may kasama na gagamit ng dalawang pinagpatong na bakal na katre.Sa pinakakomedor, may isang malaking mesa na para sa lahat at ang bawat umuupa'y may kanya-kanyang lutuan o naghahati-hati sa isang lutuang de gas.

{3.20}
Naisip ni Oden na kakain na lamang siya sa labas habang may liwanag pa at tutuloy na sa lugal ni Toryo pagsapit ng dilim. Tutugpain niya ang makipot na daang mamamaybay sa esterong makutim ang tubig, halos hindi umaagos, na nagiging imburnal ng burak ng mga naninirahan.

{3.21}
Kung gabi, masasamyo ang masangsang na amoy ng estero na pinamumugaran ng mga lamok at ipis at may mga lihim na lunggang kinukublihan ng mga dagang lungsod na pagkagat ng dilim ay sasalakay sa mga tahanan na pawang masasamang espiritu. Pamuling tumayo si Oden at sinimulang maglakad-lakad sa pagdadapithapon. Ang mga tao'y nagmamadali pa rin, may mga kung anu-anong bitbit na iuuwi kaipala, piling ng saging o nakasupot na gulayin.

{3.22}
Sa Makulong, ang buong parang ay isang walang-bayad na gulayan, nahihingi ang anumang tanim na pagkain at sinumang makapagbibigay ay hindi magkakait pagkat ang hihingi ngayon ay magbibigay sa ibang panahon. Sa lungsod, ang bawat biyaya ng buhay ay may katumbas na salapi kaya't ang tao'y halos sumasamba sa kalansing ng pera.

{3.23}
Pagkupas ng silab ng araw, pumu-puwesto na ang mga nagtitinda sa kalsada at halos ang kailangan ng buhay ay inihahain ng mga lansangan, panggupit na gunting, panghinunuko, panghintutuli, pambunot buhok sa kili-kili, maliliit na salamin, mumurahing pitaka, suklay, tsinelas, kamiseta, kursinsilyong pangmatanda at brief ng mga kasibulan, mumurahing pampagandang mekap, losyon, papula at iba pa. Sa ilang lugal, itinatayo ang mga kubol na binubungan ng tolda at sa balisbisan nito'y magkakaroon ng biglaang kainan, kompleto sa tanggaling bangkito para sa mga kakain.

{3.24}
Umupo si Oden sa harap ng isang kainan at umorder. Dapithapon na sa lungsod at pagkagat ng gabi, dadako na siya sa tirahan ni Toryo. Marami na ring kumakain, karaniwa'y mga lalaki na kaipala'y patungo sa kanilang mga trabahong panggabi. Hindi maiwasang sumalimbay sa gunita ni Oden ang mga tanawin ng gamasan at mga paararo na ang mga magsasaka'y kumakain sa tabi ng linang na halos dulo lamang ng galamay ang nahuhugasan.

{3.25}
Lutong bukid na isang gayat na bangos na ginisa at gulay na balatong na may sahog na dahon ng ampalaya ang kanyang hinapunan sa tabing kalsada, at sa isip-isip ni Oden, makakaraos na ang kanyang bituka sa buong magdamag. Tumayo na siya at binagtas ang daan sa inaakala niyang hindi naman kalayuang tirahan ni Toryo mula sa sinapupunan ng lungsod. Dumarami na ang mga dyip sa isang kalye at nagsasanib ang paglabas ng mga empleyadong pauwi s kani-kanilang tahanan gayundin ang mga estudyanteng nakatapos na ng pagkaklase.

{3.26}
Sa isang kaliwang kalye, pito nang pito ang matabang pulis, batas na nauunawaan ng mga makinang humuhugong at mga tambutsong umuusok. Lumalatag na ang dilim at sumindi na ang ilaw dagitab. Mangilan-ngilan lamang ang mga ilaw sa poste at ang kakulangan ng sapat na liwanag ay nagbibihis ng kabughawan sa kaluluwa ng lungsod. Tinugpa ni Oden ang kalye na may mahabang estero. Nakikita niya ang likod ng isang unibersidad na ngayon ay naliligo sa ilaw ng mga silid-aralan.

{3.27}
Iniisip ni Oden, baka si Toryo'y umuwi na, baka hindi nagklase nang araw na iyon, baka nasa kanya nang tirahan, baka naghihintay sa kanyang hindi naman kailanman aasahang pagluwas. Kinapa ni Oden ang singsing na ibinigay ni Bining na iningatan niya sa kanyang bulsa. Sabi'y maraming mandurukot sa lungsod at kailangang ang singsing na isasauli ay hindi mapasakamay ng isang hudas-Maynila. Nasa harapan na siya ng tirahan ni Toryo.

{3.28}
Bukas ang pinto at kaagad siyang nasiglayan ng may-ari pagpasok pa lamang niya sa makipot na harapan. "Ikaw 'yong kaibigan ni Vic?" sabi ng may-ari. "Ako nga po," amin ni Oden. "Minsan ka nang naisama niya rito," ulit ng babaing may-ari na parang naniniyak. "Narito na po ba siya?" "Di pa siya dumating," tugon ng babae. "Gabi na minsan kung siya'y umuwi." "Hihintayin ko po siya."

{3.29}
"Kung gusto mo, sa kuwarto na lang niya ikaw mag-hintay," mungkahi ng babae. "Baka siya'y matagalan." "Do'n na po ako maghihintay sa makalabas," sabi ni Oden. "Dadaan po do'n si Toryo pag dumating." "Toryo pala siya sa probinsiya," sambitla ng may-ari na waring natutuwa. "Toryo po siya sa amin," pagtutuwid ni Oden.

{3.30}
Lumabas na si Oden. Dumako siya sa halos kalagitnaan ng mahabang estero na nasa likod ng unibersidad. Hang saglit siyang tumayo, paharap sa pamantasan. Ang mga nagyayao't dito sa iba't ibang palapag ay mga nagsali-saliwang anino sa saboy ng liwanag. A, ilang buwan na lamang, kapag siya'y makakapasa sa PMA, hahantong din siya sa unibersidad, magiging bahagi rin ng pangarap para sa isang pagkakataon ng pag-unlad.

{3.31}
Nagunita niya ang kanyang ama at ang kanyang kapatid na si Ligaya, nakapugal sa buhay sa Makulong pero iniisip ang kanyang paglaya sa buhay na itinatak ng katadhanaan ng nayon. Kagaya ni Toryo, sasakay siya sa bagwis ng pangarap, magiging isa sa mga anino na sumasalimbay at nakikipaglaro sa isang magandang liwanag, kagaya ng tanawing walang sawa niyang minamasdan. Umupo si Oden kinamayan-mayan sa mahabang tabihan ng estero, silbing pader at pahingahan.

{3.32}
May ilan na ring nakaupo roon, nagpapahingang matatanda at nag-uulayaw na mga kabataan. Parang bumilis ang tibok ng kanyang puso nang masiglayan niya ang mga magka-alakbay na nag-uusap pero kaagad niyang inalis sa isip ang anumang nadarama. Itinutok niya ang mga mata sa estero, may burak na nakaimbak sa sinapupunan ng tubig. May bahagyang daloy ng agos, bahagyang-bahagya na hindi halos mapapansin kung hindi nakatutok doon ang malay

{3.33}
Umuusad ang mga nakalutang na burak, mga dumi ng lungsod, plastik, ...

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/anak_lupa.html

Werkstatt / Gawaan
Angela   (• angela)

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan

1 Einleitung / Pambungad

Almena, Omer Oscar B.: Angela
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Angela}.

3 Texte / Mga Kasulatan

{3.31}
Madalas kong makita ang batang iyon tuwing umaga at hapon. Dumadaan siya sa harap ng pinaglilingkuran kong restoran sa Intramuros, Maynila. Laging nagmamadali. Parang hinahabol ang mga hakbang kung naglalakad. Hindi ko siya kilala. Lalong hindi ko alam kung saan siya nakatira. Ang alam ko lang, nanggagaling siya sa likod ng Manila Cathedral. Sa likod ng Manila Cathedral din siya bumabalik pagdating ng hapon.

{3.32}
Nasa harap ng naturang simbahan ang pinagtatrabahuhan kong restoran bilang katiwala. Kaya hindi makaligtas sa paningin ko ang batang iyon tuwing umaga at bago kumagat ang dilim. Nanghihingi siya ng pagkain. Hindi ko alam kung kanino niya ito ibinibigay. Lagi siyang may bitbit na plastik na supot. Dito nakalagay ang mga tirang pagkain na nahihingi niya.

{3.33}
Sa tantiya ko, walo hanggang sampung taong gulang ang batang iyon. Hindi ko pa nakitang nagpalit ng damit. Gula-gulanit ang suot na t-shirt na kulay kalawang na. Marungis at mabaho kaya pinandidirihan ng sinumang taong nakakasalubong niya. Mukha siyang Bombay. Malalim ang maiitim na mata. Manipis ang mga labi at kulot ang buhok. Hindi rin magkapaa ang suot niyang tsinelas. Malikot ang mga mata tuwing naglalakad. Para bang may kinatatakutan.

{3.34}
Tuwing dumaraan, inilalahad agad niya sa akin ang kanyang kanang palad. Nauunawaan ko iyon. Nanghihingi siya ng pagkain. Kung wala ang amo kong si Nanay Carmen, ipinagbabalot ko siya ng bahaw at tira-tirang ulam ng mga kustomer. Agad niya itong ilalagay sa loob ng bitbit niyang supot.

{3.35}
Hindi ko alam kung bakit naging malapit ang damdamin ko sa batang iyon. Hindi ko naman siya kaanu-ano. Kung wala siya, hinahanap ko. Kung naroroon naman, itinataboy ni Nanay Carmen. Marahil, naaawa lang ako sa kanya sapagkat hindi siya namimilit kung nanghihingi ng pagkain. Isa pa, lagi siyang nagpapasalamat kung may tinatanggap mula sa akin.

{3.36}
Ginagawa ko lamang ito kung wala si Nanay Carmen. Paano, masungit ang matandang biyuda. Galit sa mga pulubi at palaboy. Naninigaw at nang-aalipusta. At ang kabilin-bilinan niya sa akin bago umalis para magpahinga sa kanilang bahay: "Huwag na huwag kang magbibigay sa mga pulubi. Huwag kahit tutong o tirang pagkain ng mga kustomer. Mamimihasa lang ang mga 'yan!"

{3.37}
Ngunit hindi ko iniintindi ang biling iyon ni Nanay Carmen. Katuwiran ko, kung mabubulok lang ang pagkain at hindi mapapakinabangan, mabuti pang ipamigay. Isa pa, tira naman ng mga kustomer at malinis pa.

{3.38}
Hindi pa ako nahuhuli ni Nanay Carmen kahit minsan. Naging maingat ako. Sa akin lang siya mabait. Hindi sa mga kasama ko. Ewan ko kung bakit. Marahil, maganda akong makisama sa kanya bilang katiwala.

{3.39}
Isang hapon, hindi umuwi sa kanilang bahay sa Tondo para magpahinga si Nanay Carmen. Sa loob ng restoran siya nagpahinga. Kaya napansin niya ang batang iyon nang manghingi sa akin ng tirang pagkain.

{3.40}
Nakalahad na ang kanang kamay ng bata nang makita ito ni Nanay Carmen. Nilapitan siya ng nakapamaywang na matanda at pinagsabihan, "Hoy! Umalis ka riyan at baka ilublob kita sa putik. Umalis ka riyan at ang bahu-baho mo!"

{3.41}
Umalis ang kawawang bata. Isang malungkot at makahulugang sulyap ang kanyang iniwan sa akin habang papalayo. Para bang sinasabing, "Mabuti pa kayo, nagbibigay sa akin ng pagkain."

{3.42}
Magmula noon, may ilang araw na hindi ko siya nakita. Labis akong nag-alala. Sa isip ko, baka may masamang nangyari sa kanya, o nagkasakit kaya. Minsan, nagulat na lamang ako isang hapon nang magkaroon ng sandaling gulo malapit sa restoran namin. May batang babaing hinabol ang mga nagtitinda sa bangketa. May sumisigaw ng "Magnanakaw! Magnanakaw!"

{3.43}
Sinundan ko ng tingin ang mga humahabol. Isang batang babae ang nakita ko sa unahan. May bitbit na supot at maturing tumatakbo patungo sa likod ng Manila Cathedral. "Kung siya 'yon bakit siya magnanakaw pa?" naitanong ko sa sarili, "Binibigyan ko naman siya ng pagkain."

{3.44}
Nakihalubilo ako sa mga sidewalk vendors. Inalam ko kung ano ang tunay na pangyayari. Nagtanong ako sa kanila. "Naku po, Sir, siya 'yong batang gusgusin at laging idinadahilan na may sakit ang nanay niya para makapanghingi lamang sa amin ng pagkain," sabi ng isang tindera ng mga kakanin.

{3.45}
"Nabuwisit na kami. Binibigyan na namin ng pagkain, humihingi pa ng pera para ipambili raw ng gamot ng nanay niya. Nang hindi namin bigyan, dinampot ang mga barya at itinakbo," sabi naman ng isa pang sidewalk vendor.

{3.46}
Isang tanghali, makalipas ang dalawang linggo, parang kabuteng sumulpot sa harapan ko ang batang iyon. Labis kong ikinamangha ang kanyang naging anyo. Pumayat siya. Lumalim ang mga mata at tila walang tulog. Namumutla ang mga labi at nanginginig sa gutom. Nagkataong wala noon si Nanay Carmen kaya malaya akong nakalapit sa kanya.

{3.47}
Nang makaharap ko siya sa malapitan, may kung anong bagay ang pumitlag sa dibdib ko. May kamukha siyang tao. Hindi ko lang matandaan kung sino. "Bakit matagal kang nawala, Ineng?" tanong ko sa bata. "Nagkasakit po si Nanay. Hindi ko na po siya maiwan," sagot niya.

{3.48}
Marami pa sana akong itatanong, ngunit umalis agad ito nang maiabot ko sa kanya ang tirang ulam at kanin na tinipon ko. Nang mawala sa paningin ko ang batang iyon, maraming larawan ang naglaro sa utak ko. Mga larawang hindi ko maisip kung saan ko unang nasilayan.

{3.49}
Umaga na kinabukasan nang muling sumulpot ang batang iyon. Salamat at wala pa rin sa restoran si Nanay Carmen. Hindi ko agad ibinigay sa kanya ang inihanda kong tirang kanin at ulam. Kaya nakausap ko siya at nasagot ang mga tanong ko. Ngunit nakalimutan kong alamin ang kanyang pangalan.

{3.50}
Palibhasa'y wala si Nanay Carmen at naroon ang dalawa niyang anak na dalaga, nagawa kong magpaalam sandali. Pinuntahan ko ang lugar na sinabi ng bata na tirahan nilang mag-ina - isang abandonadong gusali sa likod ng punong tanggapan ng Commission on Elections (Comelec) sa Intramuros. Pinuntahan ko ang lugar na iyon. Hindi ko alam kung ano ang nagtulak sa akin para magtungo roon.

{3.51}
Gayunman, nanlumo ako. Hindi ko natagpuan ang lugar na sinabi sa akin ng batang iyon. Marami ang abandonadong gusali sa likod ng Comelec. Bumalik na lamang ako sa restoran makalipas ang isang oras. Naroon na si Nanay Carmen. Sa kuwento sa akin ng batang iyon, iniwan silang mag-ina ng kanyang ama habang ipinagbubuntis siya. Ayaw ng ina ng kanyang ama na maging asawa ang nanay niya. Kaya ipinakasal ito sa ibang babae.

{3.52}
Nalaman ko rin sa kuwento ng batang iyon na may lahing Bombay ang kanyang ama at tapos ng kursong pamamahayag sa Lyceum of the Philippines University. Nang makapag-asawa ng iba, nagbakasyon ito sa India, ang bansa ng ina ng kanyang ama. Nang magbalik sa Pilipinas, lumipat naman ng tirahan ang mag-asawa sa utos ng ina.

{3.53}
Ako ang bantay ng restoran sa gabi. Kaya sa loob nito ako natutulog. Ito na rin ang naging pansamantala kong tahanan. Dahil walang ginagawa pagsapit ng gabi, naisipan ko minsan na balikan ang lugar na sinabi sa akin ng batang iyon. Nang magsara ang restoran, pinuntahan ko ang gusaling sinabi sa akin ng bata. Bawat gusaling pinuntahan ko, pinakiramdaman ko kung may maririnig akong tinig at kalabog.

{3.54}
Palipat-lipat ako. Hindi nagtagal, may narinig akong sigaw ng isang bata. Umiiyak. Humahagulhol. Nagmamakaawang huwag siyang iwan. Hinanap ko ang pinagmumulan ng tinig na iyon hanggang sa ipadpad ang mga paa ko sa isang gusali sa tabi ng Catholic Bishops' Conference of the Philippines (CBCP) na halos nasa likod lamang ng Manila Cathedral....

{3.55}
"Inay! Inay! Huwag po ninyo akong iwan! Maawa po kayo sa akin!" narinig ko ang tinig na nagmumula sa loob ng gusaling iyon. Humakbang ako papalapit sa gusaling pinagmumulan ng tinig. Dahan-dahang sumilip sa isang butas. Nagulat ako. Ang batang iyon ang nakita ko! Yakap-yakap ang isang babaing may sakit. Nakahiga sa sementadong sahig na may sapin na karton. Payat na payat na ito at inuubo. Sa tantiya ko, may sakit siya sa baga.

{3.56}
Hindi ko agad pinasok ang gusaling iyon. Pinakinggan ko muna ang ipinagbibilin ng ina sa batang iyon. "Kung sakaling mawala ako, anak, hanapin mo ang iyong ama. Naririto lamang siya sa Maynila. Ang pangalan niya.. .Fer.. .nan... do... Khan!"

{3.57}
Para akong kandilang itinulos sa kinatatayuan ko nang marinig ang pangalang Fernando Khan. Parang binuhusan ng malamig na tubig ang buo kong katawan. Si Angela ang batang iyon. Ang batang inanak ko sa binyag. At si Melody ang babaing iyon, ang schoolmate namin ni Fernando sa kolehiyo at ina ni Angela. Unti-unti akong ibinalik sa isang nakaraan.

{3.58}
Magkaklase kami ni Fernando sa kolehiyo. Parehong kurso ang pinag-aralan namin. Ngunit tumigil ako sa pag-aaral. Isang taon lamang ang tinapos ko dahil sa kakapusan ng maiiutustos. Gayunman, patuloy kaming nagkikita ni Fernando hanggang sa makatapos siya ng pag-aaral.

{3.59}
Nang tumigil sa pag-aaral, naging katiwala naman ako sa restoran ni Nanay Carmen. Dahil may asawa na ako, sa pamilya ko na lamang sa Davao ipinapadala ang kaunti kong kinikita. Hindi ko na binalak pang mag-aral uli. Isang gabi, dinalaw ako nina Fernando at Melody sa restorang pinaglilingkuran ko. Kapwa sila masaya.

{3.60}
"Pare," sabi sa akin ni Fernando, "tatlong buwan nang buntis si Melody. Kabilang ka sa mga napipisil namin na maging kumpare." "Iyan ang totoo, Edwin," patianod ni Melody. "Katunayan, ikaw ang kauna-unahan naming nilapitan. Sabi kasi ni Feman, ikaw ang major sponsor sa binyag ng panganay namin."

{3.61}
Labis kong ikinatuwa iyon. Para sa akin, isang malaking karangalan ang maging ninong ng anak nila. Parehong may sinasabi ang mga pamilya nina Fernando at Melody. Indian ambassador to the Philippines ang ama ni Fernando, samantalang anak naman ng isang kilalang major stock holder ng bangko sa Maynila si Melody

{3.62}
Sa isang condominium unit sa Ermita itinira ni Fernando si Melody. Hindi pa alam ng nakararami na palihim silang nagsasama sa iisang bubong bilang mag-asawa. Lalong walang nakaaalam na may dinadala na sa kanyang sinapupunan si Melody. Ako lamang ang tanging nakababatid.

{3.63}
Madalas akong anyayahan ni Fernando sa kanilang condo unit. Kung nasa kanilang bahay sa Makati si Melody, malaya kaming nag-iinuman at nagkukuwentuhan. Minsan, naipagtapat sa akin ni Fernando ang matindi niyang suliranin sa buhay. "Pare, kung may hahadlang sa pag-iibigan namin ni Melody, ano kaya ang mangyayari sa buhay namin. Sa tingin ko kasi, tututol ang ermat ko. May ibang babae siyang napipisil para sa akin na hindi ko naman gusto," may lungkot sa tinig ni Fernan.

{3.64}
"Ipaglaban mo, Fernan," sabi ko. "Tutal naman ... pareho kayong may kaya sa buhay ni Melody. Hanapin ninyo ang lugar na para lamang sa inyo." "Dala na ni Melody sa kanyang sinapupunan ang bunga ng aming pagmamahalan. Natatakot akong matuklasan ito ng aking mga magulang."

{3.65}
Nasakyan ko ang ibig sabihin ni Fernando. Sa sandaling malaman ng kanyang ina na may babae na sa buhay niya at nagdadalantao pa, pipilitin siyang makasal sa babaing hindi niya iniibig. May dalawang taong naikubli nina Fernando at Melody ang kanilang relasyon. Nang makapagsilang sa isang tagong pagamutan, agad na pinabinyagan ng dalawa ang kanilang supling. Isa ako sa mga naging ninong ni Angela.

{3.66}
Ngunit biglang nahalinhinan ng labis na panlulumo ang pananabik ko na magkatuluyan sina Fernando at Melody. Nabalitaan ko na lamang na lumayo sa poder ng kanyang mga magulang si Melody nang matuklasang isa itong dalagang ina. Bukod pa rito ang pagtanggi sa kanya ng ina ni Fernando.

{3.67}
Magmula noon, wala na akong narinig tungkol kay Melody. Ang alam ko lamang, tuluyan na itong nagtago sa publiko dahil sa labis na kahihiyan. Nabalitaan ko namang napilitang magpakasal sa isang babaing Bombay si Fernando at nagtungo sa bansa ng kanyang ama upang matakasan ang kasawian sa pag-ibig kay Melody.

{3.68}
Isang araw ginulat ako ni Fernando. Bigla siyang dumalaw sa pinaglilingkuran kong restoran. Malungkot siya. Tila saklot ng isang mabigat na suliranin. Habang nagkakape, binuksan niya sa akin ang kanyang dibdib. Binalikan ang nakaraan at hinanap sa akin ang kasagutan sa maraming bagay na gumugulo sa kanyang isipan. Kararating lamang niya noon mula sa India. May pitong taon din kaming hindi nagkita mula nang ikasal siya sa ibang babae.

{3.69}
"Saan ko kaya sila matatagpuan, pare?" pambungad niyang tanong. Napalunok ako. Matagal kong sinagot ang tanong niya. "Akala ko ... may ugnayan pa rin kayo hanggang ngayon." "Wala na, pare, mula nangb sapilitan akong ipakasal sa ibang babae." "Bakit hindi mo ipinaglaban si Melody kung siya talaga ang mahal mo?" "Naging duwag lang siguro ako. Natakot na maalisan ng mana mula kay mama."

{3.70}
"May pagkakataon pa para baguhin ang takbo ng buhay mo, pare," sabi ko. "Kaya mo ito kahit nag-iisa ka." "Binabagabag ako ng sariling konsensiya, pare. Siguro, malaki na ang anak namin. May pananagutan ako sa kanila. Nasaan na kaya sila ngayon?" Mahinang iling lamang ang naging tugon ko. Kung alam ko lang, matagal ko nang itinuro ang kinaroroonan ng kanyang mag-ina.

{3.71}
"Tulungan mo naman ako, pare," patuloy niya. "Nais kong makabawi sa mag-ina ko. Hindi ako nagkaanak sa asawa ko kaya naghiwalay kami. Kaya naghiwalay kami dahil hindi siya ang itinitibok ng aking puso." "Hindi ko rin alam, pare, kung nasaan sila," sagot ko. "Hayaan mo, tutulungan kita sa paghahanap sa kanila."

{3.72}
Mula sa araw na iyon, naging madalas ang pagdalaw sa akin ni Fernando. Dalawa hanggang tatlong beses sa loob ng isang linggo. Minsan, nag-iinuman kami sa gabi sa mga paborito niyang bahay-aliwan. Ngunit hanggang doon lamang. Walang babae. Ayaw niyang maging taksil. Para sa kanya, si Melody lamang ang babae sa buhay niya. Ngunit saan namin siya hahanapin?

{3.73}
Minsan, nakipag-ugnayan kami sa bangko ng mga magulang ni Melody. Ngunit walang sinuman sa mga kawani ang nagsalita. Pawang tikom ang kanilang bibig pagdating kay Melody. Naisip ko, sadyang ikinubli sa publiko ng kanyang mga magulang ang tunay niyang sinapit.

{3.74}
"Hindi ko na alam, pare, kung ano ang gagawin ko," malungkot na ipinagtapat sa akin ni Fernando isang araw nang muli niya akong dalawin. "Minsan tuloy, naiisip kong itigil na lang ang paghahanap sa aking mag-ina. Nagtatago kaya sila o sadyang itinago sa akin?"

{3.75}
Nahabag ako sa tinuran ni Fernando. Parang isinusuko na niya ang lahat. Parang nawawalan na siya ng pag-asa na matagpuan niya balang araw ang kanyang mag-ina. Lalo kong pinalakas ang kanyang loob. At naisip ko, baka ang batang iyon ang kasagutan ng kanyang mga hinanakit sa buhay.

{3.76}
Biglang naputol ang daloy ng gunita nang marinig ko ang sigaw na nagmumula sa loob ng abandonadong gusaling iyon. Tila naalimpungatan ako sa sigaw at iyak ni Angela. Nakikiusap. Nagsusumamo. "Inay! Inay!" tinig ni Angela. "Hahanapin ko po si Itay! Sasabihin ko po sa kanya na ipagamot kayo! Huwag po ninyo akong iwan, Inay! Maawa po kayo sa akin! Huwag po ninyo akong iwan!"

{3.77}
Nagdumali akong pumasok sa gusaling iyon. Mariin ang mga hakbang ko. Nanginginig ang buong katawan ko. Pakiwari ko'y nakalutang ako sa hangin. Si Melody ang unang nakapansin sa akin. Tila sumigla at lumakas ang kanyang katawan nang masilayan ako. Tumahan naman sa kanyang paghikbi si Angela. Tinitigan ako sa mukha. Nagtataka kung bakit nasa loob ako ng abandonadong gusaling iyon.

{3.78}
Umupo ako sa semento sa tabi ni Melody. Ginagap ko ang kanyang mga kamay. Malamig. "Ed.. .win.. .ikaw ba 'yan?" tanong niya na may halong pananabik. "Ikaw ba ... talaga 'yan ... ha ... Edwin?" Tumango ako. "Ako nga, Melody, ang ninong ni Angela," sabi ko.

{3.79}
"Tulungan mo kami ng anak ko, Edwin. Iniwan siya sa akin ni Fernando!" pakiusap ni Melody, kasabay ang pagpatak ng kanyang mga luha. Tumugon ako nang may ngiti sa labi. Isang lihim na kasiyahan ang aking naramdaman sapagkat nakatitiyak akong simula sa gabing iyon, may pag-asang naghihintay sa mag-ina...

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/angela.html

Werkstatt / Gawaan
Bakit Kailangan ng Filipino ang Filipino?   (• bakit)

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan

1 Einleitung / Pambungad

Almario, Virgilio, S.: Bakit Kailangan ng Filipino ang Filipino?
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Almario 2007}.

Si Virgilio S. Almario ay kilala rin sa sagisag-panulat na Rio Alma. Lumaki sa Camias, San Miguel, Bulacan. Nagtapos ng A.B Political Science at M.A sa Filipino sa UP. Isang makata, kritiko, translator, editor, teacher at cultural manager. Nagkamit ng mga parangal, gaya ng Palanca, CCP, Makata ng Taon, TOYM, SEA Write award, Dangal ng Lipi, Gantimpalang Quezon at marami pang iba. Founder ng PBBY (Philippine Board on Books for Young People). Naging Executive Director at Commissioner ng NCCA, Director ng Institute of Creative Writing bago naging Dean ng College of Arts and Letters sa UP. Noong Hunyo 25, 2003, iprinoklama siyang Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan.

3 Texte / Mga Kasulatan

{3.11}

Ang unang dapat usisain: Bakit ba ipinasiya ng 1935 Kumbensiyong Konstitusyonal na isang wikang batay sa isa sa mga katutubong wika ng Filipinas ang ating maging wikang pambansa?

Als erstes muss herausgefunden werden: Warum hat die Verfassungsgebende Versammlung von 1935 als unsere zukünftige Landessprache eine Sprache aus den einheimischen Sprachen der Philippinen gewählt?

{3.12}

Nakapagtataka ito kapag inisip na ang mga delegado sa naturang kumbensiyon ay pawang mga edukado at kabilang sa mataas na uri ng lipunang Filipino. Bilang mga edukado, mayorya sa kanila ang mahusay sa Espanyol. Iyon ang dahilan kaya ang una nating republika, ang Republikang Malolos ay Espanyol ang wikang opisyal sa pamahalaan.

Das mag erstaunen, wenn man bedenkt, dass die Delegierten der besagten Versammlung alles gebildete und der Oberschicht der Philippinen zugehörige (Leute) waren. Als Gebildete sprach die Mehrheit gut Spanisch. Das war der Grund, dass unsere erste Republik, die von Malalos, Spanisch als offzielle und Regierungssprache hatte.

{3.13}

Ang medyo nakababata sa mga delegado ay nagdaan sa edukasyong pinalaganap ng mga Amerikano o naging pensiyonado kaya't bihasa sa Wikang Ingles. Nasa ilalim pa tayo noong 1935 ng mga Amerikano kaya't siguradong may malakas na saloobin sa kumbensiyon na Ingles ang hiranging wikang pambansa. Alam ng mga delegado ang realidad ng politika at ang magandang mga posibilidad para sa paggamit ng wika ng kanilang bagong Mananakop.

Die jüngeren der Delegierten hatten die durch die Amerikaner eingeführte Erziehung durchlaufen oder waren Internatsschüler in den Vereinigten Staaten, daher war ihnen Englisch geläufig. 1935 standen wir noch weit unter den Amerikanern, daher gab es sicherlich eine starke Strömung, dass Englisch die zu erwählende Sprache sei. Die Delegierten kannten die politische Realität und die guten Aussichten für den Gebrauch der Sprache ihres neuen Kolonialherren.

{3.21}

Kung pinili lamang nila kahit ang Espanyol ay nagtatamasa sana tayo ng higit na matalik na ugnayan sa Espanya at mga bansa sa Amerika Latina. Kung pinili lamang nila ang Ingles ay wala tayong pinag-uusapang problema ngayon. Ngunit hindi nila pinili ang Espanyol at hindi rin nila iginiit man lamang ang Ingles bilang wikang pambansa. Sa halip, pinagtibay nila ang pagbuo ng isang wikang pambansang nakabatay sa isang katutubong wika ng Filipinas.

Wenn sie damals Spanisch gewählt hätten, würden wir uns engerer Beziehungen zu Lateinamerika erfreuen. Wenn sie damals Englisch gewählt hätten, hätten wir heute die hier besprochenen Probleme nicht. Aber sie haben weder Spanisch gewählt noch auf Englisch als Landessprache bestanden. Stattdessen haben sie den Aufbau einer Landessprache festgelegt entsprechend einer einheimischen Sprache der Philipiinen.

{3.22}

Bakit? Dahil higit na nanaig sa kanila ang paniwala na higit tayong magkakaisa bilang isang bansa sa atin ang ating wikang pambansa. Ang paniwalang ito ay bahagi ng matinding nasyonalismo na dulot ng nakaraang Himagsikang Filipino at maalab na maalab pa noon sa puso ng mga lider at naging delegado sa kumbensiyong pansaligang-batas. Gayunman, ang paniwalang ito ang namatay na sa ating isip at ibig nating ilibing ngayon kasama ng mga gunita ng Himagsikang Filipino.

Warum? Weil für sie der Glaube vorherrschend war, dass wir besser gemeinsam ein Land werden und in Politik und Wirtschaft unabhängig werden, wenn unsere Natationalsprache eine einheimische Sprache wird. Dieser Glaube ist Teil des ausgeprägten Nationalismus, der von der philippinischen Revolution ausgegangen ist und damals noch in den Herzen der Führer und Delegierten der verfassungsgebenden Versammlung brannte. Trotzdem ist ist dieser Glaube in unseren Köpfen gestorben und wir möchten ihn heute zusammen mit der Erinnerung an die philippinische Revolution begraben.

{3.31}

Puwede ka namang maging makabayan kahit nagsasalita ng Ingles. Ito ang malimit ikatwiran ng mga Inglesero ngayon. Ang ibig sabihin, baka higit pang makabayan ang pagsasalita sa Ingles dahil higit na kailangan ng mamamayan ang kahusayan sa paggamit ng Ingles para umasenso ang buhay.

Wir können auch patriotisch sein, wenn wir Englisch sprechen. Das ist die häufige Begründung der Verenglischer heute. Sie möchten sagen, vielleicht sind die, die englisch sprechen, die besseren Patrioten, weil Reichtum und Erfolg durch den Gebrauch von Englisch erforderlich ist für den Aufstieg unseres Landes.

{3.32}

Sa kabilang dako, pangarap lamang noon ang wikang Filipino at hindi na ito kailangan ng bayan. Ito ang nasa isip ni GMA sa pag-uutos ngayon sa DepEd na ibalik ang pagtuturo lamang sa Ingles mula Grade 1. Ito rin ang katwiran ni dating Meyor Lito Atienza sa pagtatagubilin na Ingles lamang ang gawing medium of instruction sa Maynila.

Das hat die Präsidentin im Sinn, wenn sie jetzt das Kultusministerium anweist, zu einer ausschließlichen Unterweisung in Englisch von der ersten Klasse an zurückzukehren. Das war auch der Grund für den früheren Bürgermeister L.A. anzuweisen, dass Englisch Unterrichtssprache in Manila wird.

{3.33}

Sa biglang malas, ang isyu ng pagiging makabayan at ang isyu ng dapat maging midyum ng pagtuturo sa mga paaralan ay dalawang magkahiwalay na usapin. Gayunman, totoong magkaugnay ang dalawa kapag nilinaw ang problema ng edukasyon sa Filipinas. Ang ibig kong sabihin, ang problema ng ano ang dapat maging midyum ng pagtuturo ay nagsisimula at nagwawakas sa kalidad ng nasyonalismo ng mga nagsasabing makabayan sila at kaya nais nilang Ingles ang maging midyum ng pagtuturo.

Zum großen Pech, sind die Frage, patriotisch zu werden und die Frage, was Unterrichtssprache in der Schule sein soll, zwei grundverschiedene Themen. Trotzdem sind diese beiden Fragen verbuden, da die Probleme in der Schulbildung in den Philippinen so deutlich sind. Ich möchte sagen, dass das Problem, was Unterrichtssprache wird, ist, dass sie anfangen und aufhören mit der Art des Nationalismus dieser selbsternannten Partrioten und deshalb den Wunsch haben, dass Englisch Unterrichtssprache wird.

{3.34}

Para sa ikalilinaw ng problema, balikan natin ang kasaysayan ng mga pagtutol sa paggamit ng Filipino bilang wikang pambansa at midyum ng pagtuturo.

Um die Probleme zu verdeutlichen, wenden wir uns zur Geschichte der Einwände gegen den Gebrauch von Filipino als Landessprache und Unterrichtssprache.

{3.41}

Unang pagtutol: Tagalog lamang ang Filipino. Isang bagay itong matagal na sinagot. Sa isang banda, aksidente lamang ng kasaysayan na Maynila at hindi Cebu ang ginawang sentro ng kolonyang Espanyol sa dakong ito ng daigdig at patuloy na naging sentro ng politika at ekonomya ng bansa nitong ika-20 siglo. Kung sa Cebu namalagi si Legazpi, Sugbuanon sana ang batayan ng ating wikang pambansa. Sa kabilang banda, ang pagiging Tagalog ng Tagalog ang bentaha nito laban sa wikang banygayang gaya ng Ingles. Iisa ang pamilya ng lahat ng katutubong wika ng Filipinas.

Erster Einwand: Filipino ist bloß Tagalog. Eine Sache, die schon lange beantwortet ist. Zunächst ist es ein purer Zufall der Geschichte, dass Manila und nicht Cebu das des kolonialen Spaniens in diesem Teil der Welt wurde und später das Zentrum von Politik und Wirtschaft dieses Landes im 20. Jahrhundert wurde. ... Auf der anderen Seite ist das Verwenden der Tagalog-Sprache durch die Tagalog-Menschen eine Waffe im Kampf gegen eine ausländische Sprache wie Englisch [Andererseits, dass Tagalog zu Tagalog wurde, ist ein Vorteil davon gegenüber den ausländischen Sprachen wie Englisch.] Es gehört zur Familie aller indigenen Sprachen der Philippinen.

{3.42}
Sa diksyonaryo halimbawa ni Panganiban (1972) naglista siya ng mahigit 27000 pangunahing lahok at sa mga ito, mahigit 11000 ang may kogneyt sa pinili niyang 12 wikang katutubo sa Filipinas bukod pa sa mahigit 12000 homonim ngunit di-singkahulugan. Kaya nakapakabilis matututo ng Filipino ang isang Ifugaw o Tausug kumpara sa paghihirap niyang matuto ng Ingles o anumang wikang di-kapamilya ng mga wika natin.

{3.43}
Ikalawang pagtutol: Imperyor ang Filipino sa Ingles. At kaugnay nito, mahirap gamitin ang Filipino sa matataas na disiplina, lalo na sa agham at matematika. Ito ang naging saligan ng Bilingual Policy sa edukasyon noong 1970. Sa isang banda, walang imperyor o superyor na wika sapagkat bawat wika ay may sistema, upang tupdin ang pangangailangan ng gumagamit nito at upang umunlad kung nagbabago rin ang buhay at interes ng gumagamit nito.

{3.44}
Sa kabilang banda, napatunayan na ng mga saliksik at eksperimento na puwedeng-puwedeng gamitin ang Filipino sa anumang disiplina. Sa U.P., bukod sa totohanang paggamit ng Filipino sa mga klase sa agham at matematika ay nakapaglathala ng maraming textbuk sa iba't ibang larangang akademiko. At sa totoo lang, Filipino naman ang lihim at siyempre di-opisyal na ginagamit ng mga titser kapag kinakapos sa Ingles ngunit nais talagang makatulong sa pagkatuto ng mga estudyante.

{3.51}
Umiikot lamang sa naturang dalawang pagtutol ng mga isyung inihaharap laban sa Filipino magmula nang iutos at pagtuturo nito sa mga paaralan. Sa kabilang dako, natupad na ng Filipino ang mga gampanin upang kilalanin itong wikang pambansa at opisyal na wikang panturo. Ito ang totoong lingua franca ng Filipinas.

{3.52}
Sa isang survey ng Ateneo de Manila noong 1989, lumitaw na 92 % ang nakakaintindi ng Tagalog sa buong bansa, 88 % ang nakakabasa ito, 83 % ang nakakasalita nito at 81 % ang nakasulat dito. Lumitaw din na 51 % lamang nakakaintindi ng Ingles at 41 % ang nakakaintindi ng Sugbuanon. Tandaan, noong 1989 pa ang estadistikang ito. Tiyak na malapit nang maging siyento porsiyento ngayon ang nakakaintindi ng Filipino mulang Basco hanggang Bonggao.

{3.53}
Subalit binubuhay ng mga Inglesero ang lumang pagtutol sa pamamagitan ng inibang katwiran. Ginagamit ngayon ang "globalissasyon" bilang sangkalan upang idiin na kailangan natin ang Ingles upang maging "globally competitive" at upang mas magkaroon ng opordunidad ang bawat paslit na Filipino na umasenso. Para sa mga Inglesero, pagiging makabayan ang pagsisikap matuto ng Ingles dahil kailangan ito para sa pagsulong ng kabuhayang bansa at sa pag-asenso ng bawat mamamayang Filipino.

{3.61}
Totoo ba ang katwirang ito ng mga Inglesero? Una, ilang Filipino ba talaga ang nagkakaroon ng pagkakataong magtrabaho sa ibang bansa? Sa istatistiks noong 1984, umaabot sa dalawang milyon ang ating overseas workers. Siguro, triple na ngayon. Ngunit kahit sabihing 10 milyon, sila ba ang pundasyon upang maisalba ang ating bansa sa kasalukuyang krisis?

{3.62}
Ayon sa istatistiks, umaabot sa 75% ng mga overseas workers ang atsay, drayber, yaya, at piyon sa mga konstuksyon. Kailangan nga ba nilang magaling sa Ingles? O baka mas kailangan pa nila aaang leksiyon sa Niponggo, Arabic Mandarin, German o Italian para mas kagiliwan ng kanilang amo?

{3.63}
Ikalawa, ano ang gagawin natin sa milyon-milyong paslit na pumapasok sa paaralan taon-taon at hindi naman maging overseas workers? Ayon na rin sa pag-aaral ng DepEd, sa bawat sampung batang pumasok ng Grade 1, lima lamang ang nakakatapos ng Grade VI, dalawa lamang ang natutuloy sa high school, at isa ang nakakatapos para mag-aral sa kolehiyo. Ang lahat na drop-out sa elementarya ay malamang sa hinding nalilimot ang natutuhan at nagiging mga illiterate.

{3.64}
Ang ibig sabihin, kailangan ang mabisang paraan ng pagtuturo sa elementrya upang maging literate sa lalong madaling panahon ang isang bata. Kailangan mabilis siyang matututong bumasa't sumulat, matuto ng btayang kaalaman at kasanayan upang kahit umalis siya ng paaralan ay may pag-asa pa ring magamit niya ang natutuhan at maging isang kapaki-pakinibang na mamamayan.

{3.71}
At alam ng kahit sinong disenteng edukador na hindi ito matututpad sa pamamagitang ng Ingles. Sa halip, kailangan ang wikang katutubo o ang wikang higit na mabilis maunawaan ng batang Filipino upang higit na mabisang matupad ang pagtuturo ng batayang kaalaman at kasanayan sa unang mga taon ng pag-aaral. Ang kapakanan ng 90 % paslit ang dapat ingatan, hindi ang pangarap ng 10 % na malimit ay anak pa ng mayaman at makapangyarihan sa ating lipunan.

{3.72}
Ikatlo, ano ba ang layunin ng edukasyon sa Filipinas? Layunin lamang ba natin maging pabrika ng mga atsay, construction workers, care givers at call center operators? Layunin ba nating idestiyero sa ibang bansa ang lahat ng magagaling nating abataan et edukado para makapagpadala rito ng dolyar kahit na alilain at abusuhin sila roon?

{3.73}
Isa tayong bansang pulubi. Ngunit mananatili tayong pulubi hangga't hindi natin nailaplano ang edukasyong tungo sa pagpapalakas ng ating pambansang kakayahan. Higit nating kailangan dito ang lahat ng mga magagaling nating mamamayan upang itayo ang ating indusriya, pamunuan ang ating mga negosyo, at gumawa ng mga paraan upang magdulot ng marangal na ikakabuhay sa sambayanang Filipino.

{3.74}
Isang pinunong mababaw ang isip ang nagpaplano lamang para ipadala sa ibang bansa ang lahat ng puwedeng ipadala sa hukbo ng kaniyang mamamayan. At isa siyang taksil na pinuno kung isasakripisyo niya ang kapakanan ng napakarami para mapagbigyan ang kinabukasan ng iilan. Sa ganito dapat sukatin ang ipinangangalandakang "pag-ibig sa bayan" ng mga Inglesero at nagsisikap biguin ang paglagaganap ng Filipino bilang wikang pambansa. Limitado ang kanilang "nasyonalismo" dahil nakabatay lamang ito sa hilig at interes ng mga middle class at educated sector.

{3.81}
Ngayon , hindi nangangahulugang dapat patayin ang Ingles. Hinding-hindi kailangan natin ang Ingles sa mga gamit na ipinagmamalaki ng mga Inglesero. Kaya't dapat magdulot ng puwang sa paaralan para matuto ng Ingles ang nais matuto nito. Subalit hindi sa paraang ito ang pamamayanihain sa edukasyong pambansa. Ang totoo, malimit na ang maka-Ingles ay yaong mayayaman.

{3.82}
May pera sila para pag-aralin ang kanilang anak sa pripadong institusyon na Ingles ang midyum ng pagtuturo. May pera sila para pag-aralin ang kanilang anak sa Estados Unidos. Bayaan silang gumastos para sa kanilang pangarap. Subalit huwag ipahamak ang pangarap at hinaharap ng napakaraming anak ng mga magsasaka, mangingisda't manggagawa sa mga nayon at sa mga pook maralita ng lungsod.

{3.83}
Nais nating lumahok sa kumpetisyuong global? Palakasin natin ang ating sarili. Wika nga ni Dr. Onofre D. Corpuz, na isang mahusay um-Ingles, sa isai kumperensiya ng mga guro ng U.P. noong Mayo 1997: "We want to go global. But we can't develop unless we develop a national language." Inuulit lamang niya ang ibig sabihin ng mga delegado sa 1935 Kumbensiyong Konstitusyonal nang ipasiya nilang ibatay sa isang wikang katutubo ang wikang pambansa ng Filipinas.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/almario_2007.html

Werkstatt / Gawaan
Arrivederci   (• Arrivederci)

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan

1 Einleitung / Pambungad

Villanueva, Bella M.: Arrivederci
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Arrivederci}.

Wir haben den Text aus sprachlichen Gründen ausgewählt. Trotzdem ist es interessant zu sehen, welche philippinischen Vorstellungen über Europa herrschen (Verwandtenbegleitung zum Flughafen, Scheinehe, illegaler Aufenthalt vom Kloster toleriert, Geld im Umschlag, Gebrauch des Englischen statt des Italienischen).

3 Texte - Mga Kasulatan

{3.1}

"Arrivederciii!" malakas na sigawan nina Mirella at Vincenzo, kapatid at bayaw ni Ronaldo, at ang kanilang kambal na anak habang inihahatid ng masiglang kaway sina Ronaldo at Jessica papasok sa airport. Lilipad sila patungong Paris.

"Arrivederci!" ist der laute Ruf von Mirelle und Vincento, Schwester und Schwager von Ronaldo, und deren Zwillingen, als sie Ronald und Jessika unter fröhlichem Winken zum Flughafen begleiten. Sie wollen nach Paris fliegen.

"Arrivederciii!" masayang tugon naman nina Ronaldo at Jessica. "Goodbye. Until we see each other again." "Happy, Signora Donatelli?" masuyong tanong ni Ronaldo nang hindi na nila makita sina Mirella. " Very, very happy, Signor Donatelli," nakangiting tugon ni Jessica. Maligayang-maligaya nga si Jessica. Isang kaligayahang hindi niya sukat akalaing mapasakanya noong nakaraang tatlong buwan. Parang kailan lamang ...

"Arrivederci!" ist die freundliche Antwort von Ronaldo und Jessica. "..." ist die zärtliche Frage von Ronaldo, als sie Mirelle und die anderen nicht mehr sehen. "...", ist die lächelnde Antwort von Jessica. Jessica ist überglücklich. Ein Glück, von dem sie nicht genug glauben kann, dass sie es seit drei Monaten hat.

{3.2}

"Iyon lamang ang tanging magagawa mo. Kung hindi, malamang na ma-deport ka," paliwanag ni Atty. Mariano kay Jessica. Diborsiyuhin ang kanyang asawa sa Pilipinas at mag-asawa ng isang Italyano? Parang sinabugan ng bomba si Jessica. Paano na ang kanilang mga pangarap? Malaki na ngang sakripisyo ang pagpunta niya sa Italya upang makaangat-angat sa buhay. Ngayon naman ay kailangan niyang magpakasal sa iba upang maging legal ang pagtigil niya sa Italya.	Das ist alles, was Sie tun müssen. Falls nicht, werden Sie wahrscheinlich ausgewiesen.", erklärt Anwalt Mariano Jessica. Sich von ihrem Mann in den Philippinen scheiden zu lassen und einen Italiener zu heiraten? Als ob Jessica von einer Bombe getroffen wäre. Wie sind ihre gemeinsamen Träume? Das war doch wirklich ein großes Opfer, nach Italien zu gehen, um ihr Leben zu verbessern. Und jetzt soll sie jemanden anderes heiraten, um ihren Aufenthalt in Italien legal zu machen.
"Hindi ko yata magagawa, Attorney," tanggi ni Jessica. "Hindi iyon mauunawaan ng aking mga anak." "Kung gayo'y wala akong maitutulong sa iyo. Ngunit kung magbago ang isip mo, marami akong kakilalang Italyano na handang tumulong sa bagay na ito."	"Wahrscheinlich werde ich das nicht tun, Herr Anwalt", lehnt Jessika ab. "Da haben meine Kinder kein Verständnis für." "Wenn das so ist, kann ich Ihnen nicht helfen. Aber falls Sie sich eines anderen besinnen, ich habe viele italienische Bekannte, die bereit sind, Ihnen in dieser Sache zu helfen.
Parang wala sa sariling umalis ng tanggapan si Jessica. Gulung-gulo ang isip. Maganda na sana ang kanyang kalagayan sa Venezia. Kahit hindi pa legal ang kanyang katayuan sa Italya, tinanggap siya ng mga madre sa kumbento. Limang taon na siyang namamahala ng pagkain sa Institute San Giuseppe. Katulad ng ibang religious houses sa Italya, matagal nang bukas ang Instituto para sa mga seminar at turista upang kumita nang kaunti.	Ganz außer sich verließ Jessica die Kanzlei. Ihr Denken war durcheinander. Wenn doch ihre Lage in Venedig in Ordnung wäre. Obwohl ihr Aufenthalt illegal war, haben sie die Nonnen im Kloster aufgenommen. Fünf Jahre ist sie jetzt verantwortlich für die Küche im Institute San Guiseppe. Wie andere Klöster in Italien, ist das Instituto offen für Pilger und Touristen, um etwas hinzuzuverdienen.

{3.3}

Dating titser si Jessica sa Looc, Romblon. May asawa at dalawang anak - isang lalaki at babae. Labing-isang taon gulang na si Rodney at siyam naman si Amber. Mga paslit pa ito nang siya'y lumipad sa Italya bilang turista upang humanap ng bagong kapalaran. At sapagkat hindi legal ang katayuan, hindi nakauwi ni minsan man si Jessica kaya't gayon na lamang ang kanyang pananabik sa mga anak.	Früher war Jessica Lehrerin in Look, Romblon. Sie hat Ehemann und zwei Kinder, einen Jungen und ein Mädchen. Elf Jahre ist Rodney jetzt alt und Amber neun. Sie waren noch klein (unschuldig), als sie als Tourist nach Italien ging, um ein neues Schicksal zu suchen. Und da sie illegal dort war, konnte Jessica nicht ein einziges Mal nach Hause fahren, wie groß auch die Sehnsucht nach ihren Kindern war.
Isang titser din sa elementarya sa Looc ang asawa ni Jessica. Bagamat masakit pagkawalay sa asawa, wala siyang nagawa kundi lunukin ang mga pangyayari upang mabigyan nila ng magandang kinabukasan ang kanilang dalawang anak.	Jessicas Mann war auch Lehrer an der Grundschule in Look. Obwohl er unter der Trennung von seiner Frau litt, konnte er nichts tun, als die Geschehnisse zu schlucken, um ihren beiden Kindern eine gute Zukunft zu geben.
Si Jessica ang nagmungkahing makipagsapalaran sa Venezia dahil may pinsan siyang nagtatrabaho sa isang hotel. Isang linggo pa nga lamang si Jessica sa Venezia ay natanggap na siya sa Instituto San Giuseppe. Nagustuhan siya ng isang Pilipinang madre na may mataas na katungkulan sa kumbento. Noong una'y taga-linis siya ng mga kwarto subalit nang malaunan ay siya na ang namahala ng kusina.	Jessica hat vorgeschlagen, in Venedig ein Wagnis einzugehen, weil sie eine Kusine hat, die in einem Hotel arbeitet. Nach nur einer Woche in Venedig wurde Jessica im Instituto San Guiseppe empfangen. Eine philippinische Nonne, die eine hohe Funktion im Kloster hat, ist ihr freundlich gesinnt. Sofort wurde sie Putzfrau für die Zimmer, aber nach einer Zeit wurde sie auch für die Küche verantwortlich.

{3.4}

Dear Ruben, Hindi ko alam kung paano ko ipaliliwanag subalit ito lamang ang paraan upang matupad ang ating pangarap para sa mga bata. Kalakip ng sulat na ito ang ating divorce papers. Pansamantala lamang ito. Pagkalipas ng dalawang taon ay puwede na akong magkaroon ng resident status. Didiborsiyuhin ko ang Italyanong pakakasalan ko at maaari na tayong pakasal muli. Huwag kang mag-alaala. Sa papel lamang ang kasal namin. Jessica

Lieber Ruben, ich weiß nicht, wie ich dir dies aber erklären kann, den Weg, um meine Träume für die Kinder zu erfüllen. Diesem Brief beigefügt sind unsere Scheidungspapiere. Vorläufig nur diese. Nach zwei Jahren kann ich den Status als Ansässiger erhalten. Dann lasse ich mich von dem verheirateten Italiener, und wir können wieder heiraten. Stör dich daran nicht. Meine neue Heirat ist nur auf dem Papier. Jessica

Hindi pinirmahan ni Ruben ang papeles na ipinadala ni Jessica subalit nagawan iyon ng paraan ni Atty. Mariano kaya't nakasal din si Jessica kay Ronaldo Donatelli, 35 taon sa 34 ni Jessica. Mabait si Ronaldo at maginoo. Sabi nga ng pinsan ni Jessica, suwerte siya kay Ronaldo dahil bukod sa magandang lalaki at maginoo ay mainam ang trabaho.

Ruben hat die Papiere, die Jessica ihm geschickt hat, nicht unterschrieben, aber es lief nach der Methode von Anwalt Mariano, Jessica heiratete Ronaldo Donatelli, 35, Jessica war 34. Ronaldo war freundlich und ritterlich. Die Kusine von Jessica sagte dann auch, dass sie Glück mit Ronaldo habe, der nicht nur gut aussehend und ritterlich sei, sondern auch tüchtig in seinem Beruf.

{3.5}

Manedyer ng Hotel Danieli sa Venezia si Ronaldo. Noong una'y gusto nitong tumigil sa pagtatrabaho si Jesska sapagkat kayang-kaya raw nitong suportahan ang asawa. Hindi raw ba ganoon din ang tradisyon sa Pilipinas? Subalit hindi pumayag si Jessica. Wala iyon sa kanilang usapan at kailangan niyang magpadala ng suporta sa kanyang anak. Isa pa'y nawawaglit sa isipan ni Jessica ang pamilya sa Pilipinas kung siya'y abala sa trabaho.

Ronald war Geschäftsführer des Hotels Danieli in Venedig. Nach einer Zeit wollte er, dass Jessica aufhört zu arbeiten, weil er seine Frau unterhalten könne. Ist das nicht gegen die philippinische Tradition? Aber Jessica stimmte nicht zu. ... Und sie muss Unterhalt für ihre Kinder schicken. Sie machte sich keine großen Gedanken um ihre Familie in den Philippinen, da sie mit ihrer Arbeit sehr beschäftigt war.

Walang saglit na hindi binibilang ni Jesska ang mga araw. Sabik na sabik na siyang matapos ang dalawang taon upang makauwi na. Bagamat hindi na siya nakabalita kay Ruben, patuloy namang nakikipag-ugnayan sa kanya ang mga anak sa tulong ng teknolohiya ng cell phone. Hindi niya alam kung sinabi ni Ruben ang mga pangyayari ngunit wala siyang narinig sa mga anak tungkol dito.

Keinen Augenblick zählte Jessica nicht die Tage. Sie war so erpicht, die zwei Jahre zu beenden, um nach Hause zurück zu können. Obwohl sie nichts von Ruben hörte, war sie weiterhin mit ihren Kindern durch die Mobilphontechnologie verbunden. Sie wusste nicht, ob Ruben den Kindern alles gesagt hatte, aber sie hörte von denen nichts darüber.

{3.6}

Habang buong pananabik na hinihintay ni Jessica ang paglipas ng dalawang taon, unti-unti namang nababahala si Ronaldo. Kung maaari'y ayaw nitong dumating ang pagtataposng kanilang kasunduan. Lingid kay Jessica, dalawang buwan pagkaraan ng kanilang kasal, ibinigay ni Ronaldo ang halagang kanilang napagkasunduan kay Atty. Mariano upang isauli kay Jessica pagdating ng panahon bilang tanda ng tapat nitong hangarin sa kanilang napagkasunduan.

Während Jessica sehnsüchtig das Verstreichen der zwei Jahre erwartete, kümmerte sich Ronaldo Schritt für Schritt um sie. Wenn möglich, sollte das Ende ihrer Vereinbarung nicht kommen. Unbemerkt von Jessica gab Ronaldo zwei Monate nach ihrer Heirat das vertragliche Geld an Anwalt Mariano, um es Jessica zu gegebener Zeit zurückzugeben als Zeichen seiner ernsthaften Bewunderung für ihre Vereinbarung.

Nahulog ang damdamin ng binata kay Jessica. Nakita ni Ronaldo kay Jessica ang lahat ng katangiang hinahanap sa isang babae. Subalit pilit ikinubli ni Ronaldo ang damdamin. "You're doing it again, amore," pansin ni Ronaldo. Amore? Bahagyang nagulat si Jessica dahil ngayon lamang niya narinig kay Ronaldo ang katumbas ng mahal ko sa wikang Tagalog. "I mean, you did not hear me because you think too much of your family", mabilis na dugtong ni Ronaldo.

Die Gefühle des Junggesellen (Ronaldo) fielen auf Jessica. Ronaldo sah in Jessica alles, was ein Mann in einer Frau sucht. Aber Ronaldo bezwang seine Gefühle. "...", sagt Ronaldo. Amore? Jessica erschrickt ein wenig, weil sie eben das Gegenstück zu mahal ko in Tagalog gehört hat. "...", fügt Ronaldo schnell hinzu.

{3.7}

"What is it, Ronaldo?" "I said we could go visit my sister and her family in Como. My vacation is coming up and you can have vacation too. The rest will do you good. And my sister, brother-in-law and nephews are looking forward to meeting you." "But ... this is only a temporary marriage."

"Temporary, yes. But it is still a marriage and I don't want my relatives to sense anything wrong. They were already upset when we got married without them." "Okay, I am sure there will be no problem with the Institute about a two-week vacation."

Hindi akalain ni Jessica na magugustuhan niya ang pagbabakasyon sa Como. Nasa likod-bahay lamang nina Mirella at Vincenzo ang Lake Como at abot tanaw sa beranda. Maganda ang luntiang bulubundukin sa ibayo ng lawa at tahimik ang kapaligiran. At nakadama si Jessica ng kapayapaan at kasiyahan sa piling ng pamilya ni Ronaldo. Buong puso siyang tinanggap pati ng nakatutuwang apat na taong kambal na pamangking lalaki ni Ronaldo.

{3.8}
Walang pagsidlan ang kasiyahan ni Jessica sa pagbabakasyon subalit nahalata niya na ibayo ang pag-aasikaso sa kanya ng 'asawa'. Ipinapasyal siya nito sa mga magagandang lugar sa Como sa Piazza San Fedele sa Old Walled Town kung saan maraming matatanda at makasaysayang gusali at basilika.

Madalas silang mamangka sa lawa kung malapit nang lumubog ang araw katulad nang pamamasyal nila sa mga kanal sa Venezia sakay ng gondola. O kaya'y umakyat ng burol at pagmasdan mula sa ituktok ang kagandahan ng lawa. O kumain sa Piazza Cavour at tanawin ang kabigha-bighaning lago.

Dinalaw nila ang mga kamag-anak nina Ronaldo hanggang sa karatig bayan at buong pagmamalaki siyang ipinakilala bilang asawa. Malugod siyang tinanggap ng mga ito at hindi sila umuuwi na walang bitbit na keso, hamon, alak o kaya'y sariwang prutas. Nahihiya siya sa magandang pagtanggap ng mga ito dahil sa kanilang pagpapanggap. Subalit binigyang diin ni Ronaldo na sila ay legal na mag-asawa.

{3.9}

Dear Jessica, Magtataka ka marahil sa sulat kong ito pagkatapos ng matagal kong pagsasawalang-kibo. Nasaktạn akọ sa ginawạ mong pagdiborsiyo para lamang makapagtrabaho nang legal sa Venezia. Halos walang direksiyon ang buhay ko noong una. Hindi ko matanggap na mas mahalaga ang salapi kaysa pagmamahalan natin, kaysa pamilya natin. Subalit nakabangon ako sa tulong ni Celia na kaibigan natin. Kung hindi dahil sa kanya, marahil ay wala na ako sa mundong ito at napahamak ang ating mga anak.	Liebe Jessica, du wirst vielleicht überrascht von diesem meinen Brief sein nach meiner langen Zurückhaltung. Dein Verhalten, sich wegen einer legalen Arbeit in Venedig scheiden zu lassen, hat mich verletzt. Seitdem hat mein Leben kaum noch eine Richtung. Ich betrachte (empfange) das Geld nicht wichtiger als die Zeichen unserer Liebe, als unsere Familie. Aber ich musste mich um Hilfe an unsere Freundin Celia wenden. Wenn sie nicht gewesen wäre, wäre ich vermutlich nicht mehr auf dieser Welt und unsere Kinder wären schlimm dran.
Aalis si Celia patungong Dubai upang magturo. Sasama ako sa kanya at magtatrabaho sa isang Export-Import Trading Company. Doon na kami magpapakasal. Maganda ang aming sahod at maisasama namin ang mga bata. Kaya't magiging buo pa rin ang aking pamilya. Hindi ko akalaing malilimutan kita kaagad. Ngunit alam kong batid mo na kahit magkabalikan pa tayo ay hindi na mananauli ang dati nating pagsasama. Patawarin mo ako kung hindi kita naunawaan. Pero sana'y maunawaan mo na kailangan ko rin ang sariling buhay.	Celia geht als Lehrerin nach Dubai. Ich werde ihr folgen und in einer Export-Import Trading Company arbeiten. Dort werden wir heiraten. Wir haben ein gutes Gehalt und können gut für die Kinder sorgen.Damit wird meine Familie auch wieder vollständig. Ich konnte mir erst nicht vorstellen, dich zu vergessen. Aber ich weiß, dir ist bewusst, dass unser Zusammensein nicht mehr wie früher sein wird, selbst wenn du zurückkommst. Ich bitte dich um Entschuldigung, wenn du mich nicht verstehst. Aber ich wünsche mir, dass du verstehst, dass ich auch ein eigenes leben brauche.
Hindi pa malinaw ang lahat sa mga bata. Mauunawaan din nila iyon balang araw. Pero alam nilang doon na muna kami sa Dubai. Maganda naman ang relasyon nila kay Celia at umaasa ako na matatanggap nila ito bilang pangalawang ina. Malayang makadadalaw sa iyo ang ating mga anak. Huwag kang mag-alaala. Ruben	Das alles für die Kinder ist noch nicht deutlich. Sie verstehen das auch eines Tages. Aber sie wissen, dass wir zunächst dort in Dubai sind. Ihre Beziehung zu Celia ist recht gut und ich hoffen, dass sie sie als als zweite Mutter akzeptieren. Vergiss nicht. Ruben

{3.10}

Matagal na napatigalgal si Jessica sa nabasa. Bumalong ang luha. Halos walang tigil. Wala na ang pinanabikan niyang pamilya. Wala na siyang uuwian sa Pilipinas. Hindi alam ni Jessica kung gaano siya katagal sa pagkakaupo sa sala. Sa pagtingin sa kawalan. Naramdaman na lamang niya ang pagpisil ni Ronaldo sa kanyang balikat. Hindi ito nagtanong. Nahulaan marahil nito ang laman ng sulat sa kanyang kandungan dahil sa kanyang anyo.

Lange war Jessica beim Lesen überrascht. Ihre Tränen flossen. Fast unaufhörlich. Zu Ende ihre Sehnsucht nach ihrer Familie. Keine Heimkehr mehr in die Philippinen. Jessica wusste nicht, wie lange sie so in ihrem Wohnzimmer saß. Sich ihren Verlust betrachtete. Sie fühlte nur den Druck Ronaldos an ihrer Schulter. Er fragte nichts. Vielleicht erriet er den Inhalt des Briefes auf ihrem Schoß wegen ihres Aussehens.

{3.11}

"Anong pera ito, Attorney?" naguguluhang tanong ni Jessica nang bigyan siya ni Atty. Mariano ng sobreng may lamang salapi. "Iyan ang perang ibinayad mo kay Ronaldo. Isinasauli niya. Basahin mo na lamang ang kalakip na sulat." Magulo pa rin ang isipan ni Jessica nang bumalik sa apartment ni Ronaldo. Hindi niya alam kung paano haharapin si Ronaldo pagkatapos niyang mabasa ang sulat nito. "Well?" bungad ni Ronaldo sabay ng isang kopitang alak pagpasok ni Jessica sa sala. "Frankly, I ... I don't know what to say I did not expect this."

"Was für Geld ist das, Herr Anwalt?" ist die verwirrte Frage von Jessica als sie von Anwalt Mariano einen Umschlag mit Geld erhält. "Das ist das Geld, das Sie für Ronaldo bezahlt haben. Er gibt es zurück. Lesen Sie bitte den beigefügten Brief." Jessicas Denken ist noch durcheinander, als sie zu Rinaldos Wohnung zurückgeht. Sie weiß nicht, wie sie Ronaldo suchen kann, nachdem sie diesen Brief gelesen hat. "...?" fängt Ronaldo an mit einem Weinglas mit Schnaps, nachdem Jessica in das Wohnzimmer kam. "..."

"Not even a bit? Honestly," arok ni Ronaldo. "A bit, yes, because you had been so nice to me: I thought ... that was just that." "I think if you are really honest about it, I was not just being nice." "You like me a little, yes?" tanong ni Ronaldo pagkalipas ng ilang saglit. "Yes, but ...", mahinang sagot ni Jessica. "That's it then. You can go to your cousin's place and I will start courting you. It is the custom in the Philippines, yes?" "Yes, but ..."

I love you, Jessica, as I wrote in my letter so I will wait until you tell yourself you love me, too. Come, I will bring you to your cousin. You like traveling in a gondola, yes?" "Ronaldo ...", bantulot na wika ni Jessica. "Shhhhh."

{3.12}
"Darling, we are here", basag ni Ronaldo sa pagbabalik-alaala ni Jessica sabay halik sa asawa. "Ready for Paris?" "Very much ready," masayang tugon ni Jessica at mahigpit na yumapos sa asawa. Handang-handa siya sa isang bagong pag-ibig at buhay. Arrivederci sa nakaraan.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/arri.html

Werkstatt
Manzano, Leah D.: Pagbabalik   (• Balik)

1 Einleitung
3 Originaltext

1 Einleitung

Quelle: Manzano, Leah D.: Pagbabalik
Bagong Manunulat ng Liwayway, LIWAYWAY, 25 Enero 2010 { Liwayway}

3 Originaltext

{3.1}
Kailanman'y di na sumagi sa isip ko na makababalik pa ako sa Salcedo, ang kinalakihan kong baryo. Kung saan mayaman ako sa mga masasayang alaala ng aking kabataan. Ngunit mas marami pa rin sa mga karanasang iyon ang masasakit. Na kahit pilit kong ibaon sa limot, patuloy na nananariwa at nagpapaalala sa lugar na iyon.

{3.2}
"Lumayas kayo rito!" Naaalala ko pang malakas na sigaw ng hari, siya ang tumatak sa aking murang isipan na larawan ng isang tunay na hari. Malaki ang bulto ng katawan. Nakakatakot na mukha. Halos matabingan ang malalaking mga mata nito ng malalago niyang kilay. At ang mahahabang biyas na mga kamay ay may hawak na karit at itak. Ang aming dampang bahay ay nagsimulang gibain. Iyon ay sa pamamagitan lamang ng mala-halimaw na lakas ng hari. Dahil yari sa pawid at kawayan ang aming bahay, mabilis ang naging pagbagsak nito.

{3.3}
Wala kaming magawa kundi panoorin ang pagwasak ng aming bahay. Wala kaming kalaban-laban. Sabi ng hari, wala kaming karapatan sa lugar na iyon, dahil sakop iyon ng kaniyang pag-aari na ipinamana raw ng yumaong mga magulang. Umalis kami sa Salcedo. Wala kaming dala maliban sa aming mga damit. Tumungo kami sa kabihasnan. Nakakapanibago ang dami ng tao, ang ingay ng transportasyon, ang-mga bahay at gusali na aming nalalampasan. Ngunit tila naghuhudyat iyon ng panibagong pag-asa para sa amin.

{3.4}
Nanuluyan kami sa isang kaibigan ni Itay, si Mang Erning na mekaniko. Mabait si Mang Erning at si Aling Bebeng na asawa nito. May-asawa na ang nag-iisang anak na babae ng mga ito, kaya silang mag-asawa na lamang ang naroroon. Hindi kami nag-aksaya ng panahon. Sa araw ding iyon ay nagsimula kami nina Itay at Inay sa kani-kaniyang trabaho.

{3.5}
Dahil may kaalaman naman si Itay sa pagkakalikot ng sasakyan, sinuwerteng napasok din siya sa pinapasukan ni Mang Erning. Malayung-malayo sa gawaing pagsasaka na nakasanayan niya sa aming probinsiya. Si Inay naman ay sumasama kay Aling Bebeng sa pagtitinda ng mga gulay sa pamilihang bayan. At ako, habang taga-shine ng sapatos sa araw ay nag-aaral sa isang unibersidad tuwing gabi. Nalalaman kong ang edukasyon ang magiging susi upang makamit ko ang aking pangarap. Na siyang gagamitin ko rin upang maiahon sa kahirapan ang aking mga magulang.

{3.6}
Lalong naging pursigido akong makatapos sa pag-aaral sa tuwing naririnig ko ang pagdaing hina Itay at Inay. Sa mga nakalipas na araw ay marami na silang idinadaing na pananakit ng katawan. Ang papahukot nilang katawan, maging ang papaluyloy na balat at pagsalit ng mga puting buhok, ay naglalarawan na ng kanilang mabilis na pagtanda. Ako nga'y tunay na nababahala ...

{3.7}
At matapos ang apat na taon na tigib ng pagtitiis at hirap, nakuha ko rin ang pinakaaasam na titulong pagka-guro. Nasaksihan ko ang matamis na ngiti sa mga labi ng aking mga magulang habang umaakyat ako sa entablado para kunin ang aking diploma. Band ko ring ito ay simula pa lamang ng lahat sa aking buhay.

{3.8}
Kumuha agad ako ng board exam. At totoong napakabait ng Diyos, dahil pinalad akong makapasa at nakasama pa sa Top List. Sa mga ganitong pagkakataon ng aking tagumpay, nagkakaroon kami ng salu-salo sa hindi namin sariling bahay. Walang kamag-anak. Walang ibang kadugo. Hindi tulad noon sa probinsiya, na kapag may handaan, ay napupuno ang aming tahanan ng mga pamilyar na mukha. May pait ang ngiting sumilay sa aking labi. Sumagi sa aking isip ang nakakatakot na mukha ng hari. Ang nakakikilabot nitong tinig. Ang hari na walang habas na gumiba sa aming bahay na pinaghirapang itayo nina Itay at Inay. Ang hari na nagpalayas sa amin kaya napalayo kami sa lugar na aking minahal at kinalakhan.

{3.9}
Tatlong taon pa ang lumipas. Nakapasok ako bilang isang guro sa isang kilalang pamantasan. Dahil sa sipag at determinasyon, naipatayo ko na rin ng bahay sina Inay at Itay. Naibili ko rin si Itay ng pampasadang dyip gaya ng nais nito. Si Inay naman ay di natigil sa pagsama kay Aling Bebeng sa paglalako ng mga gulay sa palengke. Tuwing may mahahalagang okasyon ay kasama namin sina Aling Bebeng at Mang Erning na nagsasalu-salo sa aming bagong tahanan. Natupad ko rin sa wakas ang aking pangarap.

{3.10}
Isang gabi habang naghahanda ako ng aralin para kinabukasan, narinig ko ang mga katok sa aking pintuan. Si Inay. Inabot sa akin ang isang sobre. Telegrama. Matapos kong basahin ay aking kinuyumos at itinapon sa aking waste basket na puno na rin ng mga itinapon kong burador. Hindi nagsalita si Inay. Tahimik na lumabas siya sa aking silid. Galing sa probinsiya ang sulat. May-sakit daw ang hari. Humihingi ng tulong-pinansiyal. Narinig ko ang aking sarili na tumatawa. Payak. Walang-buhay. Bumabagsak din pala ang hari. Pero ano't makalilimutin ata ito. Nawala ba sa isip nito na kami yaong mga taong kaniyang inapi? Ano't ang lakas naman ng loob nito na sa amin pa humihingi ng tulong?! Malalim na ang gabi nang ako'y dalawin ng antok.

{3.11}
Nagbalik tanaw ako at sumagi sa aking isipan ang pamilyar na bulto habang lumalakad ako sa mga pilapil. "Tiyong" tawag ko sa nakatalikod na lalaki. Dito sa bukid ko siya madalas makita. Humarap siya. Ang malalaki niyang mga mata ay halos tabingan ng malalagong kilay. Hawasan ang kanyang mukha. Mahahaba ang mga biyas. Ang ibangmga bata ay natatakot sa kaniyang hitsura, maging arig matatanda sa aming lugar ay takot din sa kaniya. Ang bansag sa kaniya ay hari, siya kasi ang hari-harian sa bukid.

{3.12}
Siya ang may pinakamalawak na sakop na bukirin sa aming lugar. At balitang malakas pa ito sa kalabaw nito kung magtrabaho. Aywan ko ba, pero sa pagkakataong iyon ay palagay na palagay ang loob ko sa kapatid ng aking ina. "Tiyong," tawag ko uli. Iwinagayway ko ang tatlong pirasong papel na hawak ko. Bahagya itong ngumiti. "Narito na po." Inabot ko sa kaniya ang mga papel. "Simulan na natin," aniya sa malaking tinig.

{3.13}
Tuwang-tuwa ako habang pinagmamasdan ang kaniyang ginagawang mga bangkang-papel. Doon sa mga papel na iyon ay isinulat ko ang mga pangarap ko. Natapos ang mga bangkang-papel. Sinamahan ako ni Tiyong sa may gulod. Kung saan madalas akong maligo. Doon ay tuluy-tuloy ang agos ng tubig. Magkakasunod na ipinaanod ko ang tatlong bangkang-papel. Nakakatuwang pagmasdan. Hanggang sa mawala ito sa paningin naming dalawa ni Tiyong.

{3.14}
"Tiyong, sigurado bang sa dulo ng ilog ay may naghihintay na diwata? At mababasa niya iyong nakasulat sa bangkang-papel? Tapos tutuparin na niya iyong pangarap ko, diba?" Nakaguhit sa inosente kong mukha ang pag-asam.

{3.15}
Tumawa si Tiyong. Napahalakhak. Mahabang sandali rin ang lumipas bago ito tumigil. Mangiyak-ngiyak pa ito nang matapos. Nagtaka ako. Ano naman ang nakatatawa sa sinabi ko? Gayon din kasi ang paniwala nina Enok at Buknoy na mga kaibigan ko. Hindi nga ba't nagpapabili rin kami ng lobo sa aming mga nanay kapag lumuluwas kami sa kabayanan? At sa pisi ng mga lobong iyon ay itinatali ang mga sulat naming naglalaman ng munti naming mga pangarap, saka hinahayaang ito'y ilipad ng hangin. Dahil sa paniwala namin, may makapangyarihang kamay ang kukuha niyon pag nasa alapaap na. Babasahin. At sa isang pitik ng daliri, tutupdin na ang aming mga pangarap.

{3.16}
Seryoso na nang magsalita si Tiyong. "Ano ba ang pangarap mo na isinulat mo roon?" Hindi ako nag-isip pa. Noon pa man ay buo na ang pangarap ko. "Gusto ko pong maging titser, Tiyong. Tulad ni Titser Albert, ang bait-bait kasi niya at ang galing-galing pa. Kaya iyon ang isinulat ko sa bangkang-papel, na gusto kong maging titser." Walang pag-aalinlangang sagot ko.

{3.17}
Ginulo ni Tiyong ang buhok ko. Wari'y tuwang-tuwa siya sa akin."Mabuti sa isang tao ang may pangarap, Jun. Bibigyan nito ng direksiyon ang buhay mo. Wag kang umasa sa isang diwata, bagkus ay magsikap ka at magtiyaga, at makakamit mo ang iyong pangarap. Huwag mong hayaang humangga lamang sa papel ang mga pangarap mo. Matuto kang gamitin ang mga karanasan mo sa buhay para makatuntong ka sa pupuntahan mo."

{3.18}
Napansin ko ang lambong sa mga mata ni Tiyong. Ang madilim niyang mukha ay lalo pang nagdilim. Kapagkuwa'y tumayo siya at walang imik na lumakad palayo. Katulad sa mga bangkang papel ay nawala ang kaniyang bulto sa aking paningin.

{3.19}
Napabalikwas ako sa sunud-sunod na katok sa pinto. Narinig ko ang tinig ni Inay, nagtatawag na ito para sa agahan. Tahimik ang lahat sa hapag. Tila nakikiramdam sina Itay at Inay. Inaantay na ako ang bumasag sa katahimikan. Bago pa ako manaog ay nakapagpasya na ako. Tutal naman ay di kami makararating sa kinalalagyan namin ngayon kung hindi dahil kay Tiyong. Maaaring kinasangkapan lamang siya para tamasahin namin ang anumang mayroon kami sa ngayon. Hindi rin ako magpupursige ng ganito para matupad ang pangarap ko kung hindi dahil sa kaniya. Nagkataon latig din siguro na nabulag ito sa kasakiman kaya pati bahay at lupa na ipinamana kay Inay ng kanilang mga magulang ay kaniyang kinamkam.

{3.20}
Matagal na panahon na rin naman ang lumipas. Halos nakalimutan ko na rin si Tiyong pala ay bahagi rin ng aking kamusmusan. Naging bahagi rin siya ng aking pagkatao. Panahon na para palayain ko na ang mapapait na alaalang dulot ng nakalipas. Isa pa'y, nami-miss ko na rin si Tiyong, ang hari na nagpalayas sa amin. Miss ko rin ang iba pa naming kamag-anak. Panahon naman para siya ang gawan ko ng bangkang-papel at kung kaya rin lang, ay ako na mismo ang tutupad sa kaniyang kahilingan. Hindi na ako nagpatumpik-tumpik pa. "Tay, ihanda niyo po ang dyip, bibiyahe tayong probinsiya, dadalawin natin ang hari." Ngumiti sina Itay at Inay. At naghanda kami sa aming pagbabalik.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/balik.html

Werkstatt / Gawaan
Pambungad: "Kung Baga sa Kaban ..."   (• bibig, • kaban)

1 Einleitung
3 Originaltext

1 Einleitung

Quelle: Nicanor G. Tiongson: Pambungad: "Kung Baga sa Kaban ..." {W Tiongson 1985}
Dr. Nicanor G. Tiongson, Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, Quezon City, Disyembre 9, 1985.
Vorwort zu Talinghagang Bukambibig.

3 Originaltext

{3.11}
Isang pangyayaring dapat ipagkapuri at ipagdiwang ng bawat (mga akademiko, artista at karaniwang) Pilipino ang pagkakabuo at pagkakalimbag ng aklat na ito, na nagtatala sa isang sistematikong paraan ng iba't ibang anyo ng pananalitang patalinghaga. Sa aming pagkakaalam, ito'y kauna-unahang pagtatangkang malikom ang karaniwan at di-karaniwang salita o parirala o idyomang ginagamit ng mga Tagalog sa lungsod man o sa lalawigan upang magpahayag ng mga kaisipan o damdaming, kung sasabihin sa tahasan o abstraktong paraan, ay maaaring makasakit o lumabo o mawalan kaya ng likas na lasa, hipo at kulay na naisaayos sa ganitong pamamaraan.

{3.12}
Di matatawaran ang halaga ng ganitong libro sa mga mag-aaral ngayon (at guro na rin), na ang karamiha'y lumaki na sa siyudad ng semento at nayon, ng dyipni at telebisyon. Malayo na sa karanasan ng ganitong mga estudyanteng urbanisado sa kasalukuyan ang daigdig ng palayan at bituin, ng kalabaw at kundiman, kung kaya't hindi na nila masakyan o mawawaan man lamang ang mga akdang pampanitikang nasusulat sa katutubong wika, →

{3.13}
→ na gumagamit ng mga talinghagang hango sa kalikasan at kanayunan, tulad ng sarsuwelang Anak ng Dagat ni Patricio Mariano, o dili kaya'y naglalarawan ng mga tauhang matalinghaga ang pananalita, tulad ng "Kung Baga sa Pamumulaklak" ni Macario Pineda o "Impong Sela" ni Epifanio G. Matute. Para sa ganitong mga akda, ang aklat na ito'y magsisilbing tulay na mag-uugnay sa mambabasa sa isang kulturang naglalaho na sa kanyang paningin.

{3.14}
Sa mga kontemporaryong manunulat man ay mahalagang sanggunian ang ganitong aklat. Karaniwan nang marinig sa mga kritiko at manunulat na maka-Ingles, na hindi sila makasulat sa Pilipino sapagkat "kulang na kulang" ito sa mga kataga o pariralang makapagpapahayag sa makulay na paraan ng mga damdamin o kaisipang kanilang niloloob.

{3.15}
Bukod sa kaisipang kolonyal at maling paniniwalang ang wikang Pilipino ay yaong "puro" at naiwanan na ng panahon, ang isang pinanggagalingan ng ganitong tiwaling kuru-kuro ay ang kadahupan na rin ng bokabularyo ng mga manunulat na ito. Kung makikita lamang ng mga makata, mandudula at kuwentista ang lawak at lalim ng talasalitaang Pilipino - tulad ng matutunghayan sa aklat na ito, hindi marahil magiging gayon karahas ang kanilang pagkondena sa wikang pambansa. Pagkat hindi totoong dahop ang wika, urong lamang ang kanilang mga dila.

{3.16}
Gayundin, napakahalagang bingwitin ng mga mandudula at mangangatha sa sapa ng librong ito ang samot-saring talinghagang magagamit nila sa paglikha ng mga makatotohanang tauhan, lalo na yaong nakaangat sa lipunang agrikultural. Palasak nang puna sa marami nating mga dula at kuwento na ang mga magsasaka o mangingisda o manggagawa dito'y tila walang pinagkaiba sa isa't isa, at sa iba pang sektor, tulad ng estudyante, guro, relihiyosa, burges, doktor, abogado.

{3.17}
Kadalasan, ang mga tauha'y tila nagkakaiba lamang sa kasuotan, ngunit ang kanilang kilos, asta, at lalung-lalo na ang kanilang pananalita, ay waring hinulma mula sa iisang talasalitaan, na karaniwa'y urbanisado at abstrakto, tulad ng lengguwaheng maririnig ngayon sa mga makabagong intelektwal.

{3.18}
Sa paghango nila sa librong ito ng mga talinghaga para sa diyalogo ng iba't ibang tauhan, mapapadali marahil para sa mga mandudula ang pagbubuo ng makatotohanang tauhan para sa kanilang dula at ang paglilinaw ng tunggalian ng mga uri (e.g. magbubukid at sundalo), ng mga henerasyon (e.g. lolo at apo), ng mga kultura (e.g. kolehiyala at mangingisda). Tulad ng isda, ang makatunayang tauhan ay nahuhuli sa bibig o dila.

{3.19}
Gayundin, sa manunulat at sa lahat ng artistang naglalayong magsiwalat ng katotohanan kahit sa panahon ng kasinungalingan at pagpaslang, napakahalagang instrumento ang talinghaga upang maparating ng nagpapahayag ang katotohanan sa kanyang mga mambabasa at manonood nang hindi siya mapapasa-galunggungan o mapag-iinitan ng batubatong matatamaan. Bukod pa rito, ang paglalahad at ang padaplis na pagpuna ay kinagigiliwan ng karaniwang Pilipino, na totoong napakadali nang subuan ng aral sa sandaling bumuka ang bibig niya sa ngiti o halakhak.

{3.20}
Bukod sa mga artista at akademiko, ang sinumang may pagnanais na maunawaan ang Kulturang Pilipino ay maraming mapupulot na katangian ng lipunang Pilipino sa listahan ng mga pananalitang patalinghaga sa aklat na ito. Masusumpungan ang iba-ibang aspeto ng kasaysayan o kalagayan ng kabuhayang Pilipino at ng relasyon ng mga uri rito, sa mga pariralang tulad ng "isang kahig, isang tuka", "patay gutom", at "aliping kanin" (ito kaya ang "alipin sa guiguilir" ng sinaunang panahon?), at ng "mataba ang bulsa", "bigatin", "buwaya", "pating sa katihan".

{3.21}
Gayundin, ang mga pagpapahalaga at kaugaliang Pilipino ay masasalamin sa mga talinghaga. Halimbawa, ang mga pariralang "tengang kawali" ay nagpapahiwatig ng kulturang nagpapahalaga sa pagsasawalang-kibo upang huwag makasakit o huwag madamay sa gulo; ang "ihinga ang sama ng loob" ay nagsasaad ng kulturang may tendensyang kimkimin ang dinaramdam nang huwag makasugat ng damdamin; ang "ligaw-tingin", "palipad hangin", at "mahuli ang loob" ay nagpapahayag ng kulturang may malaking pagpapahalaga sa pakikiramdam upang huwag masaktan o makasakit ang isang indibidwal.

{3.22}
Higit sa lahat, ang mga talinghagang hango sa kalikasan sa aklat na ito ay nagpapahiwatig marahil ng isang uri ng pananaw sa mundo, na masasaksihan pa sa mga Pilipinong namumuhay sa lalawigan sa pagsasaka o pangingisda o iba pang pamamaraang malapit sa kalikasan. Sa ganitong pananaw, ang paggamit ng talinghaga ay di lamang paraan ng "pag-aalis ng anghang" o "pagkikil sa talim" ng dila, na maaaring "makasagasa" at makasira sa
pakiki-pagkapwang siyang batayan ng pagtutulungan o bayanihan sa pagsasaka.

{3.23}
Bukod dito, ang pananalinghaga'y pagsasaad ng paniniwala na ang tao'y bahagi ng kalikasan, kung kaya't ang batas na naghahari sa mga halaman at hayop, dagat at lupa, panahon at sansinukuban ay siya ring batas na dapat maghari sa tao. Sa gayon, ang pagsuway ng tao sa batas na ito ay hindi na "natural", labag ito sa atas ng kalikasan, at dapat lamang na "talbusin". Sa madali't sabi, para sa akademiko, artista at karaniwang Pilipino, ang aklat na ito ay kaban ng mga talinghagang hiyas, na kasasalaminan ng iba't ibang katangian ng Pilipino.

{3.24}
Sa matiyaga at matalisik, ang pag-uugpong-ugpong ng mga pirasong ito ay maaaring makatulong sa pagkaunawa ng pambansang identidad, na napakahalaga sa panahong nagsisikap ang sambayanan na maitayo ang kanyang ganap na kasarinlan sa larangan ng kultura, pulitika at ekonomiya.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/tiongson.html

Werkstatt / Gawaan
Bulaklak ng Maynila

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan

1 Einleitung / Pambungad

Landicho, Domingo G.: Bulaklak ng Maynila
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Bulaklak}.

3 Texte - Mga Kasulatan

Kabanata 8: Bahaghari sa Kubakob (pp. 80-90)

{8.1}
Hindi pa rin tumatakas kay Ada ang dulot ng bagong karanasan sa piling ni Cris nang ihatid siya ng binata sa kanilang lugal. Sumakay sila sa isang taksi at nagpahatid. Habang nalalapit sila, unti-unti nang naghuhunos ang darang sa kaibuturan ni Ada. Unti-unting dumadampulay sa kanya ang kamalayan, ang pagkikintal ng kahulugan ng mga pangyayari.

{8.2}
"Natatakot ako, Cris," sabi ni Ada. "Ano ba'ng ikinatatakot mo?" ungkat ng binata. Payapang nakasandal si Cris sa upuan ng kotse habang magkatabi sila. "Huwag ka nang bumaba, Cris," sabi ni Ada. "Mag-isa na lang akong uuwi sa Looban." "Ano ka ba?" nagtataka ang boses ng binata. "Hindi pa sila sanay na makitang me naghahatid sa 'kin," may kakambal na pag-aalaala ang tinig ni Ada. "Sakay pa tayo sa taksi." "Magsanay na sila," matibay na pasiya ni Cris. "Baka habulin ka ng itak ng Itay," birong ganti ni Ada. "Aawatin mo naman ang Itay mo," sabi ni Cris. "E kung hayaan ko?" tanong ni Ada. "Mabilis akong tatakbo," sagot ni Cris.

{8.3}
"Hindi ka makakaligtas sa habol," ganti ni Ada. "Mawawalan ka ng mahal," ani Cris. Mapinong kurot ang isinukli ni Ada. Idinaiti naman ni Cris ang kanyang labi sa mukha ni Ada. Ikinintal niya roon ang isang mainit na halik. "Kahit saan," anas ni Ada. "Bakit?" "Pilyo ka, saan man," ulit ni Ada. "Kung kapiling kita."

{8.4}
Tumahimik na si Ada. Hinayaan niyang paglaruan ng mga labi ni Cris ang kanyang labi. Hindi iyon maiinit na halik, kundi mapipinong halik na panakaw, manipis, pahapyaw. Nakapikit si Ada. Masalimuot ang mga gunita, parang isang pangarap ang lahat ng iyon, isang panaginip na nakamukha ng katotohanan. "Masakit ang katawan ko," daing ni Ada. "Talaga?" ani Cris. "Gano'n ba 'yon?" tanong ni Ada. "Marahil," sabi ni Cris.

{8.5}
"Bakit marahil?" tanong ni Ada. Ilang saglit na hindi umimik si Cris. Naisip niya, may ibang tinutukoy ang tanong ni Ada. Nagkikislapan ang mukha ng gabi sa lungsod. "Nagdududa ka sa 'kin?" tanong ni Cris. "Sa'n?" tanong ni Ada. "Na sanay ako," turol ni Cris. "Ewan ko," sabi ni Ada. "Ngayon lang nangyari 'to sa 'kin." "Lagi bang naghihinala ang mga babae?" Nagtama ang tingin ng dalawa. Mga tinging sumusukat, kakambal ng pag-uusisa. "Me itatanong ako sa 'yo," patianod ni Cris. "Sige," ani Ada.

{8.6}
Ilang saglit na tumigil si Cris. Parang ayaw niyong ibuka ang labi. "Ano 'yon?" untag ni Ada. "Wala 'to. Pero gusto ko lang itanong. May lalaki pa bang iba sa 'yo?" Naalaala ni Ada si Ed. Nagunita niya ang naganap sa kanila ni Ed noon. Ngunit kakaiba iyon. Hindi iyon kasintindi ng maalab na karanasan niya sa piling ni Cris nang gabing iyon. "Kelangan pa ba 'yon?" "Kung meron, okey lang," pauna ni Cris. Tumingin si Ada kay Cris. Binabasa ang nasa isip ng katabi.

{8.7}

"Ayaw kong magsinungaling sa 'yo. Me lumiligaw sa 'kin, si Ed," pagtatapat ni Ada. "Me ginawa ba siya sa iyo?" tanong ni Cris. "Hindi katulad ng ginawa mo," sabi ni Ada. "Natakot nga ako e," sabi ni Cris. "Buti na lang, me mga gamit si Auntie. Kundi'y mapupuno ka ng dugo." "Nangyari na 'yon," sabi ni Ada na walang bahid-hinanakit ang tinig. "Wala na tayong magagawa." "Kung itanong sa 'yo kung sa'n tayo galing?" tanong ni Cris.

...

{8.8}

Saglit na nag-isip si Ada. Hindi iyon sumagi sa kanyang isip. Pero paano nga kung itanong iyon? Ang nangyari'y nangyari na. Isang bahagi ng paglago. Isang bahagi ng kanyang pagiging ganap na babae. Ano pa ba ang dapat maging pagtingin doon? "Sasabihin ko," balewalang sabi ni Ada, nagbibiro. "Gaga," sabi ni Cris. "E, ano'ng sasabihin ko?" tanong ni Ada. "Namasyal tayo." "Talaga naman." "Kasama'ng mga classmates mo," paglilinaw ni Cris. "Sinungaling," biro ni Ada.

...

{8.10}

Sumapit na sila sa kaibuturan ng lungsod. Mangisa-ngisa na ang naglalakad sa bangketa. Naroon pa rin ang ilang nagtitinda. Mula sa gilid ng tindahan, pumailalim silang dalawa sa daanan sa ilalim. Sa hagdang bato, naghampila ang mga pulubi. Matatanda, mga paslit. Nasa isang bukod na panig ang mag-inang madona, ang butuhang ina at butuhang anak. Nakabaluktot ang mag-ina sa isang nakaladlad na karton, sinapinan ng mapanghi at maduming kumot na tagpi-tagpi. Nakasaklay ang kanang bisig sa butuhang katawan ng musmos, parang tinatabingan ng ina ang anak ng kalinga sa lambong ng magdamag sa pusod ng isang walang init na lungsod.

...

{8.11}

Iwinaksi ni Ada ang mga alalahanin. Pumakabila sila ng daan. Iyon ang kahabaan ng bangketa na pinupu-westuhan nila. Naroon pa rin ang ilang nagtitinda. Ngunit sarado na ang kanilang pinagtitindahan. Marahil, maagang nagsara ang kanyang ina. Marahil, nag-aalala iyon. Kumaba ang kanyang dibdib.

...

{8.12}

Lumapit si Ada kay Mang Tomas. Nag-aayos na si Mang Tomas ng kanyang puwesto. Inilalagay na ng matanda ang mga kagamitan sa pagkukumpuni ng sapatos, iniisa-isang ilagay ang martilyo, basyong may lamang pako, boteng may lamang panlimpiya-bota. Nakasandal sa isang saradong puwesto ang teheras na nakatiklop na ilalahad ng matanda makaraan para pagpahingahan sa loob ng magdamag. Nagtaas ng ulo si Mang Tomas. Sinipat si Ada. Lumipat ang mata ng matanda kay Cris, nag-uusisa at nagsusuri.

...

{8.13}

"Bago 'ata 'yan, Ada," pansin ni Mang Tomas. "Si Cris ho," pakilala ni Ada. "Magandang gabi ho," bigay-galang ni Cris. "Magandang gabi," tugon ni Mang Tomas. "Si Inay ho?" may pangamba ang tinig ni Ada. Tuwid na tiningnan ni Mang Tomas si Ada, pagkaraan ay tuminging waring nagpapahiwatig kay Cris. "Kanina pa alalang-alala si Azun. Maaga tuloy nagsara ng puwesto ang ina mo," sabi ni Mang Tomas. Napatingin si Ada kay Cris. "Nagkayayaan ho e," sabi ni Ada. "Naku'y sa ina mo dapat kang magpaliwanag. Ano ba'ng pakialam ko riyan?" patianod ni Mang Tomas at bumaling na muli sa kanyang ginagawang samutsari sa pag-aayos ng maliit na puwesto.

...

{8.14}

Hindi naglipat-saglit, lumapit si Doray. Kalalabas lang ng babae sa isang bar at nagtuluy-tuloy sa umpok ni Mang Tomas. Matalim ang ipinukol na tingin ni Doray kay Cris. "Sa tagal ng pagkawala mo, maaaring nagalugad mo na'ng buong Maynila, Ada," bunganga ni Doray. "Nagkayayaan lang ho kami ng mga classmates ko," katwiran ni Ada.

...

{8.15}

"Hindi ko na sakop 'yon. Pero alam mo ba ang epekto ng paggala mo? Ang pamangkin ko, naku, di tuloy nakapagtinda ng sigarilyo sa kaaabang sa 'yo," parinig ni Doray at makahulugang sinulyapan si Cris. Alam ni Ada na walang mabuting patutunguhan ang usapang iyon. Talos na talos niya ang ihip ng hangin sa bangketa. Alam niya kung ang timpla ng pag-uusap ay usapang tsismis o usapang tungayawan. Talos niyang si Doray ay tangay ng masamang hangin. Medyo nakainom ang babae, at talos ni Ada na alaskang-alaska iyon dahil sa pagkakakitang may ibang lalaki siyang kasama.

...

{8.16}

"E sige ho," sabi ni Ada. "Uuwi na ho ako." "Me drama na naman sa Looban," pabuntot na saring ni Doray. Hindi na ininda ni Ada ang lahat. Tinalunton nila ang isang maliit na bulaos, na siyang tapatan papasok sa bakuran. Mula sa maliwanag na bangketa, ang maliit na tinatapat na eskinitang iyon ay babagtas sa ilang puwesto ng kulutan, maliliit na karinderya, at isang mumurahing hotel. Wala nang mga tao sa mga puwestong iyon, at maya-maya pa, nasa bungad na sila ng Looban. Nakabuntot pa rin si Cris.

...

{8.17}

Huminto si Ada. "Huwag ka na kayang sumama," sabi ni Ada. "Ihahatid kita sa inyo," sabi ni Cris. "Ano'ng iisipin nila?" agam-agam ni Ada. "Ihahatid kita," matatag na sabi ni Cris. Tuluyan nang lumakad si Ada, kaagapay si Cris. Tinalunton nila ang makipot na daan, parang maliit na pilat sa mukha ng karalitaan ng Looban. Dai-daiti ang bahay. Sa talsik ng malabong ilaw, marawal na mukha ng tagpi-tagping karton at lata na parang pagod na nahihimlay. Naroon ang mga tablang nakapatong sa mga tipak ng bato. Kung tag-ulan, ang mga tabla'y siyang timong daanan ng mga tao, para hindi dumaan sa sumasanaw na makutim na tubig. May mga anag-ag ng liwanag sa itinatalsik ng mumunting siwang ng mga tagping dingding. May mga pamilyang nakahimlay sa silong ng kubakob. Sa itaas, nakasardinas ang ilan-ilang pamilya.

...

{8.18}

Tumigil ang dalawa sa tapat ng bahay nina Ada. Pumasok si Ada sa nakaawang na panaradong kahoy sa makipot na pultahan. Saglit na huminto si Ada sa may pintuan. Bukas pa ang ilaw sa loob. Pero walang kaluskos ng buhay doon. Tumingin si Ada kay Cris, parang sumasangguni ang mga mata. "Tutuloy ka pa ba?" pabulong na tanong ni Ada. "Ihahatid kita," panatag ang tinig ni Cris. Kumatok si Ada sa pintuan.

...

{8.19}

Saglit na namaikpik ang katahimikan. Ang kapanataga'y waring nanantiya, na lalong nagpakaba sa dibdib ni Ada. Muling kumatok si Ada. May narinig silang kaluskos. May mga yabag na lumapit sa may pintuan. "Sino 'yan?" tanong ng nasa loob. "Ako, Inay," tugon ni Ada. Bumukas ang pinto. Maasim ang mukha ni Azun. Tumuloy si Ada. Sumunod si Cris. "Si Cris, Inay. Ang Inay ko," pagpapakilala ni Ada. "Magandang gabi ho," sabi ni Cris. Hindi tumugon si Azun. Sinundan nito si Ada. Umupo ang anak sa isang silya. Pinaupo rin nito si Cris, malapit lang sa kanya.

...

{8.20}

"Nakatulog na ako sa paghihintay sa iyo!" marahas ang salita ni Azun. "Nagkayayaan kami ng mga classmates ko," katwiran ni Ada at napatingin siya kay Cris. "Hindi na 'to uwi ng babae. Ng kagaya mong me gatas pa'ng labi, Ada," patuloy na bunganga ni Azun, na parang walang narinig na katwiran. "Iyon pala'y kasama ka ng 'sang lalaki. Puwes, wala akong pakialam kung sa'n kayo nagpunta." "Lumabas lang kami ng mga kaklase ko," inulit ni Ada ang pagsisinungaling.

...

{8.21}

Pero walang pakialam si Azun sa mga katwiran. Pikang-pika siya. At tiningnan niya nang makahulugan si Cris. Pagkatapos, sinukat niya ang tingin ang anak. "Ito lang ang masasabi ko," babala ni Azun. "Pag me nangyari sa 'yo, Ada, tandaan mo, bumalik na sa pinang-galingan ang me kagagawan, malilintikan sa amin ng Itay mo!" Nakatingin lamang si Cris kay Ada, habang nagbu-bunganga si Azun. Sa likod ng kanyang isip, alam niyang may kasalanan siyang nagawa kay Ada. Ngunit iyon ay dulot ng kanyang pag-ibig at sa pag-ibig, ang lahat o ang lahat-lahat na mga mumunting kasalanang nagagawa sa kanyang pangalan - ay maaaring maunawaan at patawarin.

...

{8.22}

"Mahirap lang kami," patuloy ni Azun. "Pero alam namin ang kahulugan ng dangal. Pag wala na kami nito, wala nang matitira sa amin." "Inay, ang dami-dami mo nang nasabi," pakiusap ni Ada. "Huwag mo akong pakialaman," singhal ni Azun. "Wala ka namang dapat ipag-alaala, Inay," ani Ada. "Me mata ang dibdib ng ina, Ada," pakli ni Azun. Hindi nagtagal at tumayo na rin si Cris. "Magpapaalam na po ako," sabi ng binata. "Pasensiya na kayo," habol-paghingi niya ng paumanhin.

...

{8.23}

Hindi umimik si Azun. Alam ni Cris ang kahulugan niyon. Dumako na siya sa may pintuan. Sumunod si Ada."Pasensiya ka na sa Inay," hinging-paumanhin ni Ada. "Wala 'yon," sabi ni Cris. "Paano?" may agam-agam si Ada. "Uuwi na ako," ulit ni Cris. "Ikaw na'ng bahala," bilin ni Ada. "Okay lang," paniniyak ni Cris.

...

{8.24}

Lumabas na si Cris. Sa makalabas-bakod, lumingon siya. Nasa may pintuan pa si Ada. Alam niya, inihahatid siya ng tingin ni Ada. Inut-inot na lumakad si Cris. Lukob ng dilim ang Looban, hindi sapat ang mga talsik na liwanag sa loob ng mga kubakob para tanglawan ang daanan. Tinantiya na lamang ni Cris ang landas pabalik, palabas sa bangketa. Habang tinatalunton ni Cris ang landas palabas, umuukilkil sa kanya ang buong pangyayari. Ang naganap sa kanilang dalawa ni Ada sa loob ng apartment ng kanyang tiya. Alam niya ang kahulugan niyon.

...

{8.25}

At handa siya. Alam niya, ang pangyayari ay bunga ng tukso ng pag-iisa. Dinala niya si Ada sa apartment upang ipakilala sa kanyang tiya. Ang mga sumunod na pangyayari ay hindi bahagi ng kanyang balak. Ang pag-iisa ay isang mapanganib na tukso at ang tukso ay makapangyarihan, lumulukob at sumasalanta sa anumang tatag ng tao. Ngunit ano pa ang kanyang magagawa? Ang nangyari'y nangyari na. Papalabas na si Cris sa may bangketa. Maliwanag pa rin ang dakong iyon. May mangilan-ngilan pa ring tao. Sarado na ang mga tinda sa bangketa. Gabi nang talaga, naisip ni Cris. Tuluy-tuloy ang kanyang ginawang paglakad. Iniisip niya, kukuha siya ng taksi, magpapahatid sa apartment. Walang tao sa apartment, alam niyang umaga na ang balik ng kanyang tiya.

...

{8.26}

Walang kaginsa-ginsa, may pumagitna sa kanyang dinadaanan. Isang binatang halos kasing-edad niya, mabulas ang pangangatawan, na sa ayos ay mahihinuhang bahagi ng lansangan, ang nasa gitna ng kanyang landas. Naging mailap ang mata ni Cris. Tumalas ang kanyang pakiramdam. May barkadang nakapaligid ang sumasalubong sa kanya. "Sandali lang, pare," sabi ng sumalubong.

...

{8.27}

Huminto si Cris. Sinukat niya ang kasalubong. Mga dalawang dipa ang layo, huminto rin ang sumalubong. Huminto rin ang barkada. "Me kailangan ka ba sa 'kin?" tanong ni Cris. "Ikaw 'yong naghatid ke Ada?" tanong ng sumalubong. "Ako nga," amin ni Cris. Tumigil sa pagsasalita ang sumalubong. Tinitigan niyang mabuti si Cris. Sinusukat niya ang kaharap. "Ako si Ed," pagpapakilala ng sumalubong. "Ako si Cris," ganti ng sinalubong. "Bata ko si Ada," sabi ni Ed. "Okey lang," pakli ni Cris.

...

{8.28}

"Ayaw kong ihahatid siya ng kung sino dito sa 'ming lugal," banta ni Ed. "Malabo naman 'yon, pare," ani Cris. "Lumiligaw ka ba ke Ada?" tanong ni Ed. "Lalaki ka ba?" ganting tanong ni Cris. "Bata ko siya, pare," pagdidiin ni Ed. "Kasintahan ko si Ada," sabi ni Cris. Nagpanting si Ed. Hindi niya matatanggap na may isa pang lalaki sa pagitan nila ni Ada. "Ang yabang mo a," sabi ni Ed. "Sinusugalan lang kita, pare," ganti ni Cris. "Lugal namin 'to," banta ni Ed. "Ano ba'ng gusto mo?" tanong ni Ed. Binalingan ni Ed ang mga kabarkada sa likuran. "Akin 'to," sabi ni Ed. Tumatag si Cris. "Walang tutulong sa inyo," ulit ni Ed.

...

{8.29}

Unang nagpakawala ng buntal si Ed. Nasapol sa panga si Cris. Parang kumislap ang mga bituin sa lupa sa tingin ni Cris. Nagpakawala rin ng suntok si Cris, ganting-salakay. Nakailag si Ed, sabay-salag sa suntok. Umulit si Cris ng mga suntok. Sunud-sunod. Nasapol niya sa mukha si Ed. Sa lakas ng tama, napasadsad si Ed sa isang nakasaradong puwesto. Tuluy-tuloy na dumaluhong si Cris. Sumalubong din si Ed. Nagpalitan ng mga suntok. Umaatikabo. Nang mapagitna sa bangketa, ginamit ng dalawa ang mga paa. Tadyak. Sipa. Suntok. Takyak. Umaatikabo. May putok na ang labi ni Cris. May pasa sa mukha si Ed. Pero patuloy pa rin ang walang-tantang sukatan ng lakas sa bangketa.

...

{8.30}

Dumami ang tao sa bangketa. Nag-uusyoso. Nang-uupat. Parang walang nais umawat sa nag-aaway. Sa iba, isa iyong malupit, madugong laro na libreng panoorin. "Arya! Buntal!" sigaw ng isang miron. "Sige! Basagan!" kantiyaw ng isang sabog sa alak. Patuloy ang dagukan. At may dapat sumuko. Hindi nagtagal, napaluhod si Cris. Nanaig ang lakas at sunog-lansangan. Parang matagumpay na gerero si Ed. Iuunday na lamang ni Ed ang huling dagok nang biglang may humagip sa kanya. "Tama na 'yan!" sigaw ng dumating. Si Ada ang dumating. Mula sa kanila, narinig niya ang ingay ng pagkakagulo sa bangketa. Kinutuban siyang si Cris ang sangkot sa gulong iyon. At hindi siya nagkamali.

...

{8.31}

"Ano ba naman?" tanong ni Ada. Tumayo si Cris. Duguan ang labi nito. May dugo rin ang ilong ni Ed. Parehong may tama ang kanilang mga mukha. "Ano ba naman kayo?" hindi maintindihang naitanong ni Ada. "Wala 'to," sabi ni Cris. "Pambihira naman kayo," sabi ni Ada. "Okey lang ito," pakli ni Ed. Pumara si Cris ng taksi. Sumakay. Ni hindi iyon nagpaliwanag pa. Nakamata lamang si Ada, makaraan ang pambungad na mga salita. Hindi niya maipaliwanag sa sarili ang kahulugan ng away na iyon sa bangketa. Dumating na rin si Azun. Galit na galit na sinundan ang anak.

...

{8.32}

"Uwi sa bahay," sabi ni Azun sa anak, nang maging malinaw sa kanya ang lahat. Walang imik na sumunod si Ada. Nagpuputok ang kanyang dibdib sa sama ng loob. Sa pagbabalik ni Ada sa Looban, sumunod si Ed. "Napakahayop mo, Ed!" sumbat ni Ada. "Mahal kita, Ada," sabi ni Ed, mahina ang boses, sinusupil na waring humihingi ng unaawa. "Wala namang kasalanan 'yong tao," matalim ang mga salita ni Ada. "Mahal kita, Ada. Kaya nangyari 'to," nais magpaunawa ng tinig ni Ed.

...

{8.33}

Napatingin si Ada kay Ed. Napopoot siya. Hindi niya alam ang saklaw ng poot na iyon. At si Ed lang ang maaaring pagtuunan niya ng galit. "Wala akong gusto sa iyo, Ed," mariin ang mga salita ni Ada.

...

{8.34}

Hindi nakaimik si Ed. Hindi niya inaakalang maririnig iyon kay Ada. Napaurong siya sa sumambulat na kato-tohanang iyon. Hinayaan na lamang niyang maglakad si Ada, pauwi. Hanggang lamunin ng dilim ng Looban. Para siyang ipinako sa kanyang kinaroroonan, nalilito sa nangyari. At si Ada, sa lundo ng lahat ng iyon, sa pag-iisa'y ipininid ang pintuan. Hindi na niya inanino pa ang naiwang si Ed. Ibig niyang takasan ang hindi maipaliwanag na karanasan na sumapit sa kanya, parang bahaghari nang gabing iyon.

...

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/bulaklak.html

Werkstatt / Gawaan
Si Busilak   (• busilak)

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan
4 Nichtkanonische Sätze / Pangungusap sa Ayos na Kabalikan
5 Einzeldaten / Bagay-bagay 5.1 5.2 5.3

1 Einleitung / Pambungad

Gonzales, Lei de Chaves: Si Busilak
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Busilak}.

Übersetzung des Märchens Schneewittchen, die eine Absolventin (BS) einer sozialwissenschaftlichen Fachrichtung der University of the Philippines, Los Banos, vorgenommen hat.

Der deutsche Text wurde mündlich der Übersetzerin in Englisch vorgetragen. Von diesen Notizen hat sie den Filipino Text erstellt, der abschließend mit dem deutschen Original bezüglich des Inhaltes abgeglichen wurde.

Deutscher Originaltext und filipinische Übersetzung mit Bildern.

3 Texte - Mga Kasulatan

{3.21}
Noong una'y nanganak ang isang reyna ng babae. Mayroon siyang kutis na singbusilak ng niyebeng puti, mga labing singpula ng dugo at buhok na sing-itim ng gabi. Dahil doon Busilak ang pinangalan sa bata. Ngunit namatay ang reyna, at pagkatapos isang taon kinasal ang hari sa ibang babae. Napakaganda ang bagong reyna, pero siya ay mapagmataas at hambog, at hindi niya kayang tanggapin na may mas magandang babae kaysa kaniya.

{3.22}
Nagkaroon ang reyna ng salaming naghihimala. Araw-araw tinatanong niya ito: "Salamin, salamin, sino ang pinakamagandang babae sa buong bansa ko?" At lagi ang sagot ng salamin: "Kayo po, Reyna, ang pinakamagandang babae sa buong bansa." Lumaki si Busilak nang napakaganda. Isang araw ang sinagot ng salamin sa reyna: "Kayo po, Reyna, dito po kayo ang pinakamagandang babae, ngunit doon ay higit pang mas maganda si Busilak kaysa inyo."

{3.23}
Inutusan ng reyna ang isang mamamaril na patayin si Busilak. Naawa siya kay Busilak at pinakawalan niya iyon. Matagal na naligaw si Busilak sa kagubatan. Sa katagalan nakarating siya sa isang maliit na bahay at pumasok siya doon.

{3.24}
Sa sala may isang maliit na mesang nakaayos na para sa hapunan. Dahil nagugutom na si Busilak, kinain niya ang kakaunting pagkain sa lahat ng platong nandoon at uminom din. Saka humiga siya sa isa sa mga maliliit na kama, tapos natulog siya.

{3.25}
Sa gabi umuwi ang mga amo ng bahay, ang pitong duwende. Binuksan nila ang kanilang pitong ilaw. Saka napansin nila na may ibang tao doon sapagkat naiba ang ayos ng mga kagamitan nila hindi katulad noong umalis sila kaninang umaga. Sabi ng unang duwende: "Sino ang umupo sa bangko ko?" Ng ikalawa: "Sinong kumain sa plato ko?" Tanong ng ikatlo: "Sino ang kumuha ng tinapay ko?" Ng ikaapat: "Sino ang kumain ng gulay ko?"

{3.26}
Sabi ng ikalima: "Sinong gumamit ng aking tinidor?" Ng ikaanim: "Sino ang naghiwa gamit ang kutsilyo ko?" At ng ikapito: "Sino ang uminom sa tasa ko?" Saka nakita nila si Busilak na natutulog sa kama. "Naku! Naku!" ang sigaw nila, "anong ganda ng dalaga!" Sa kasiyahan, hinayaan nila na natutulog si Busilak sa kama.

{3.27}
Kinaumagahan nagising si Busilak, natakot siya ng nakita niya ang pitong duwende. Ngunit mabait sila at tinanong nila si Busilak: "Ano ang pangalan mo?" "Si Busilak ako", ang sagot niya.

{3.28}
"Paano ka nakapasok sa bahay namin?" ang sabi ng mga duwende. Sinabi ni Busilak ang lahat ng kuwento niya. Sabi ng mga duwende, "Kung gusto mong mamahala ng bahay namin, magluto, ayusin ang mga kama, maglaba, manahi at maggantsilyo, at gusto mong ingatan nang maayos at panatilihing malinis ang lahat, puwede kang makitira sa amin, at maganda dito ang buhay mo." "Oo", ang sabi ni Busilak, "talagang gusto ko!" at tumira siya sa kanila.

{3.29}
Inisip ng reyna na patay na si Busilak at ulit tinanong niya ang salamin. Sumagot ang salamin: "Kayo po, Reyna, dito po kayo ang pinakamagandang babae, ngunit doon sa likod ng mga pitong bundok kasama ang mga pitong duwende higit na mas maganda si Busilak kaysa inyo." At nalaman niya na dinaya siya ng mamamaril.

{3.30}
Nagpanggap ang reyna na maglalako at pumunta siya sa bahay ng mga duwende. Kumatok siya sa pintuan at kinausap niya si Busilak upang bumili ng magandang pagbigkis. Mahigpit ang pagkakatali ng reyna sa pangbigkis kay Busilak kaya hindi na siya nakahinga. Napalugmok si Busilak na parang wala ng buhay.

{3.31}
Dumating ang mga duwende at nakita nila sa Busilak na nakahiga sa lupa na hindi humihinga. Pinutol ng mga duwende ang tali at nabuhay muli si Busilak. Pagkahinga ay ikinuwento lahat ni Busilak sa mga duwende ang nangyari.

{3.32}
Tinanong muli ng reyna ang salamin at nalaman niya na buhay pa si Busilak. Nagpanggap muli ang reyna at nagdala ng suklay na may lason. Nilagay ng reyna ang suklay sa ulo ni Busilak. Muling bumagsak sa lupa si Busilak dahil sa lason ng suklay. Sa kabutihang palad, dumating kaagad ang mga duwende at inalis ang suklay na may lason sa ulo ni Busilak. Muling nabuhay si Busilak pagkaalis ng suklay sa buhok niya.

{3.33}
Nalaman ng reyna mula sa salamin na buhay pa si Busilak. Nanginginig sa galit ang reyna. Araw at gabi, iniisip ng reyna kung paano niya mapapatay si Busilak. Pagkatapos, naisip ng reyna na lagyan ng lason ang kalahati ng isang napakagandang mansanas at nagpanggap muli siya. Pumunta siya sa bahay ng mga duwende bilang isang maglalako.

{3.34}
Kumatok ang reyna sa pintuan. Binuksan ni Busilak ang bintana at pagkatapos sumilip ay sinabi: "Hindi ako maaaring magpapasok ng kahit sino. Ipinagbabawal ng pitong duwende." "Ayoslang sa akin iyon." sagot ng maglalako ng magsasaka.

{3.35}
"Wala akong problema upang maitinda lahat ng aking mansanas, ngunit bibigyan na lang kita ng isang mansanas." Sinabi ni Busilak, "Hindi ako maaaring tumanggap ng kahit ano!" "Natatakot ka ba sa lason?" tanong ng maglalako. "Hahatiin ko ang mansanas sa dalawa, kainin mo ang mapulang bahagi at kakainin ko ang maputing bahagi."

{3.36}
Ang mansanas ay naihanda ng maayos kaya ang mapulang bahagi lang ang may lason. Sinuring mabuti ni Busilak ang mansanas at nang makita niya na kumain mula dito ang asawa ng magsasaka at hindi na niya napigilan na tanggapin.

{3.37}
Inilabas niya ang kanyang kamay sa bintana at kinuha niya ang bahaging may lason. At kaagad-agad pagkatapos niya na kumagat, nalaglag si Busilak sa lupa at namatay. Pagkauwi, tinanong ng reyna ang salamin at sa wakas sinagot nito: " Kayo po, reyna, ang pinakamaganda sa buong bansa."

{3.38}
Pagkauwi ng mga duwende, nakita nila si Busilak na patay sa sahig. Sinubukan nila na buhayin si Busilak ngunit walang kuwenta. Nanatiling patay si Busilak at nilagay nila ito sa kamilya. Iniyakan ng mga duwende si Busilak ng mga tatlong araw. Gusto sana nilang ilibing si Busilak ngunit para pa siyang buhay na tao. Kaya gumawa ng kabaong na yari sa salamin ang mga duwende at doon nila nilagay si Busilak.

{3.39}
Isang araw, dumating ang prinsipe na nangangabayo sa gubat. Sa tuktok ng bundok, nakita niya ang kabaong at ang magandang si Busilak na nakahiga sa loob. At sinabi ng prinsipe sa mga duwende: "Duwende, iwanan ninyo sa akin ang kabaong. Ibigay ko ang anumang nais ninyo kapalit nito." Sagot ng mga duwende: "Hindi namin ibibigay ito sa lahat ng ginto sa mundo."

{3.40}
At sinabi ng prinsipe: "Ibigay ninyo sa akin bilang isang regalo dahil hindi na ako mabubuhay pa na hindi nakikita si Busilak. Pahahalagahan ko siyang katulad ng pinakatatangi sa buhay ko." Pagkasabi ay naawa ang mga mabubuting duwende sa prinsipe at ibinigay sa kanya ang kabaong. Pinabuhat ng prinsipe ang kabaong sa kanyang mga utusan sa kanilang balikat.

{3.41}
Biglang natisod sa palumpong ang isa sa mga utusan at dahil sa pagkakagalaw sa kabaong, lumabas ang mansanas na may lason at kaagad na bumukas ang mata ni Busilak at napaupo siya at nabuhay. "Naku, nasaan ako?" Sigaw niya. At sinabi ng prinsipe na nagagalak: "Ikaw ay kasama ko. Minamahal kita nang higit pa sa kahit anong bagay sa mundo. Sumama ka sa kastilyo ng aking ama, kailangan kitang mapangasawa."

{3.42}
Maayos na tinanggap ni Busilak ang prinsipe at sumama siya dito sa kastilyo at idinaos ang isang marangyang kasal. Ngunit inimbita nila ang reyna at nang pumasok siya sa malaking kuwarto at nakilala si Busilak, lubos siyang nagulat at nalaglag siya sa lupa at namatay.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/busilak.html

Werkstatt / Gawaan
Wikang Filipino bilang Wika ng Pananaliksik   (• cao)

1 Einleitung / Pambungad
2 3 Texte / Mga Kasulatan

1 Einleitung / Pambungad

Cao, Sergio S.: Ang Kahalagahan ng Palisi't (En: 'policy') Institusyon sa Pagpapayaman ng Wikang Filipino bilang Wika ng Pananaliksik
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Cao 2013}.

Isang uri ng "Taglish na pang-akademiko" ang malimit na ginagamit ni Dr. Cao. Sa halip na paggamit ng Pilipinong katawagang (kung mayroon iyon sa { SS}) ay salitang Inggles o Espanyol na Inggles sa Filipinong baybay ang ginagamit (hb.: palisi, ordinaryo). Kataka-taka ito kung alagad ng wikang Filipino ang may-akda. Minamarka na {*} ang ilan ng salitang iyon.

2 3 Texte - Mga Kasulatan

{2.2}
Kaakibat nito, nahanapan rin ng bagong opisina ang SWF kung saan mas madaling mapuntahan ngayon ng mga akademiko, mananaliksik, at mga mag-aaral para sa kanilang tanong. Inilunsad din ang websayt ng SWF para sa mas mabilis na pagbabahaginan ng kaalaman. Sa panayam na ito, nagpaunlak si Dr. Sergio Cao na magbalik-tanaw sa usapin ng Wikang Filipino bilang wika ng pananaliksik at ng papel ng SWF sa pagsusulong nito.

{3.41}
Schedar D. Jocson: Bilang nagpakadalubhasa sa matematika bago kayo lumipat sa Kolehiyong Administrasyong Pangnegosyo (CBA), bakit maraming Pilipino ang takot sa matematika?

{3.42}
Sergio S. Cao: Natural {*} sa tao na magkaroon ng takot sa matematika. Batay sa mga pag-aaral na isinagawa, ibang bahagi ng utak ang ginagamit kapag tinatalakay ang matematika. Mabibilang ang ordinaryong {*} tao na makapagsasabing gustong-gusto niya ang asignatura. Marami rin ang takot na tao sa matematika dahil tiyak ang sagot sa mga katanungan sa matematika. Halimbawa, ang 2 + 2 ay 4. Precise {*} ang sagot sa sitwasyong {*} matematikal at sa pagka-precise {*} nito ang dahilan kung bakit marami ang may ayaw sa matematika.

{3.43}
Jocson: Mayroon bang maitutulong ang wikang Filipino upang iwaksi ang takot?
Cao: Nagsimula ako sa matematika ngunit lumipat ako sa finance {*}. Importante ang lengguwahe sa pagtuturo sa isang disiplina. Naniniwala ako na kung Filipino ang gagamitin sa pagtuturo ng mathematics {*}, baka mas maganda ang pagkakaintindi ng mga nag-aaral ng mathematics. Kinakailangan na kumportable {*} ang mag-aaral sa wikang pinili bilang wikang panturo. Sa ngayon kasi, ang paggamit at pagpili ng kumportableng wika sa edukasyon ang direksiyon {*} at tunguhin ng basic education {*} sa bansa.

{3.44}
Hindi nangangahulugang kung ano ang native tongue {*} ng bata, siya ang gagamiting wikang panturo. Kung saan kumportable {*} ang bata sa wikang pipiliin, iyon ang dapat gamitin. Halimbawa, sa Pampanga, mas kumportable ang mga bata sa Kapampangan, iyon ang dapat gamitin. Pinanganak ako sa Pampanga at ang wikang kinagisnan ko ay Kapampangan.

{3.45}
Pero dahil lumaki ako sa Bulacan, kapag pinapa-explain {*} sa akin ang math, mas kumportable {*} akong gamitin ang Tagalog o Filipino. Kung nahirapan ang bata na intindihin ang tanong, maaaring i-reword {*} ang tanong upang maintindihan ng bata. Sa pamamagitan ng paggamit ng kumportableng {*} wika, maso-solve {*} niya ang problem {*}.

{3.46}
Jocson: Paano naman ipapakita sa mga guro ang kahalagahan ng wika sa pagtuturo ng Matematika? May pagkukulang ba ang guro sa kahandaan nila?
Cao: May kakulangan ngayon kasi nga hindi pa napagsasama-sama ang bokabularyo. Hangga't hindi pa napagsasama-sama ang bokabularyo, hindi magiging handa ang kaguruan na ituro ang matematika sa wikang Filipino o mga wika sa bansa.

{3.47}
Isa rin itong chicken-and-egg phenomenon {*} kasi nga kulang ang terminolohiya {*} sa matematika, hindi naituturo. Dahil hindi naituturo, hindi nag-e-evolve {*} ang wika upang magamit sa matematika. Katangian ng wika na dapat na magamit nang magamit upang maging komun {*} ang wika at bokabularyo. Dahil hindi komun {*} na ginagamit ang Filipino sa matematika kaya hindi nagiging epektibo {*} ang wikang Filipino, sa ngayon.

{3.48}
Jocson: Hinggil naman po sa nalipatan ninyong larangan ng banking at finance, gaano kahalaga ang paggamit ng wikang Filipino sa sektor ng pangangalakal?
Cao: Pagdating mo sa business environment {*}, ang diskusyon {*} ay Ingles. Mawawala ka sa kumpas kung ang wikang ginagamit mo ay Filipino. Halimbawa, ngayon pinag-uusapan namin ang integration and synergy among companies {*}. Kapag nag-usap-usap kayo ng mga opisyal ng kompanya, Ingles, at mawawala ka talaga kapag Filipino ang gamitin.

{3.49}
Jocson: Nakikita po ninyo na magagamit ang Filipino sa kalakalan?
Cao: Depende sa usapin. Halimbawa sa stock market, kung wala namang bokabularyo, paano gagamitin ang Filipino roon? Mahirap ipasok ang ide {*}.
Jocson: Paano ninyo nakikitang economically viable {*} ang wikang Filipino?
Cao: Kapag ba sinabi mong economically viable, may financial implication {*} ba yan? Kasi sa Japan at sa Thailand, ang wika ng kanilang business {*} doonay Hapon at Thai. Kailan tayo dadating doon? Baka sa lifetime {*} ko, hindi yun mangyayari. Kahit sa lifespan {*} ng mga anak ninyo, hindi mangyayari, kasi nga hindi naman ginagamit ngayon.

{3.50}
Kung gusto natin na makitang ginagamit ang Filipino sa negosyo, dapat nagsisimula na ngayon. Ngayon na humaharap tayo sa ASEAN Integration, humaharap tayo sa kumpetensiya {*} sa kalakan, sa edukasyon {*}, magkakaroon ng mutual {*} recognition {*}.

{3.51}
Sa tingin ko, nagkaroon ng bagong environment na lalong magpapahirap sa pagpapatanggap ng Filipino bilang wika ng pagtuturo at bilang wika ng kalakalan. Sa paniwala ko, sana nangyari na noon pa na tinanggap na ang Filipino bilang wikang ginagamit sa edukasyon at business.

{3.52}
Jocson: Bilang Tsanselor sa UP Diliman, naging malakas ang suporta ninyo sa pagsusulong ng wikang Filipino at sa sining. Nagbigay rin kayo ng pondo para sa Sentro ng Wikang Filipino. Ano ang mga dahilan kung bakit mas malakas ang binigay ninyong suporta sa wika at sining sa pamantasan?

{3.53}
Cao: Linawin ko lang na ang "mas malakas" ay relative. Kung ang pinanggagalingan mo ay walang suporta, kahit kaunting suporta, malakas na iyon. Ganito ko siya ilalagay: matagal nang may palisi sa wikang Filipino. Nauna nga ang UP, wala naman nangyari dahil walang kumilos.

{3.54}
Kung mayroon mangnangyari, kaunti lang. Halimbawa, bakit hindi na-impose? Hypothetically, puwede naman ma-impose ang palisi. Halimbawa, bakit hindi ginawan ng insentibo ang pagtuturo sa Filipino sa pamamagitan halimbawa ng times 2 ang suweldo ng mga gurong magtuturo gamit ang Filipino.

{3.55}
Kung na-impose 'yan, ewan ko na lang kung hindi lahat magsipagturo gamit ang Filipino. Baka nagkaroon ng kaunting pagkukulang sa pag-iisip sa insentibo. Ang palisi ay papel lamang, paano mo 'yan isasakatuparan?

{3.56}
Dapat sana nagkaroon ng mas malakas na insentibo para hindi maging tokenistic ang paggamit ng Filipino. Halimbawa, kapag gumawa ka ng libro sa matematika gamit ang Filipino, o bigyan ng P100,000 o kaya palakihin ang promotion points. Kung mayroon kang palisi, dapat mayroon kang gagawin tungkol dito. Dapat naging wika ng University Council ay Filipino.

{3.57}
Noong panahon ko, sinisimulan ko ang pulong sa Council gamit ang Filipino pero dahil eventually lahat nag-i-Ingles na, Ingles na natatapos ang pulong. Dapat siguro mayroon ding political will na may firm policy. Noong ako ay tsanselor, naniniwala ako noon pa na tama ang palisi sa wikang Filipino. Hindi ako nagbigay ng pahayag na hindi tama ang palisi.

{3.58}
Paano mo ngayon susuportahan iyon? Maraming paraan. Ako, lahat ng major speeches ko, ay nasa Filipino. Noong Investiture, speech ko ay Filipino. Isang bagay yan na nagbibigay ng suporta. Ang speeches ay narerekord 'yan at kung ikaw ay presidente o tsanselor ng UP, ang speeches mo ay palisi.

{3.59}
Kapag ang Investiture speech mo ay sa Filipino, nagseset ka ng palisi. Pero ito ay passive na pagkilos. Sa active support, nakita ko na ang pagsasaliksik sa Filipino ay nakikipagkumpetensiya sa research fund. Sabi ko, bakit hindi kaya tayo maglagay ng Endowment Fund.

{3.60}
Umandar naman iyon eh. May nakatabing pondo para sa mga magsasaliksik sa Filipino. Ito ay isang uri ng insentibo. Malaking bagay rin na nahanapan ng bahay ang Sentro ng Wikang Filipino dahil malaking sanhi ng pagkakaroon ng isang opisina ay makapagtrabaho ka nang husay. Kahit ang mga Professorial Chair Awards, may nananalo na taga-Filipino. Kapag tiningnan mo, malaking bagay na ang mga ito ngunit kung titingnan mo nang mas malawakan, kaunti lamang ito kasi nga dapat noon, naisagawa na ito.

{3.61}
Dapat patuloy na isinasagawa ito ngayon. Yung research funds halimbawa, dapat sigurong dagdagan. Tingin ko, dahil ang UP ang unang gumawa ng palisi, dapat na umandar. Hindi puwedeng puro salita lang. Noong tumakbo ako bilang presidente, nasa wikang Filipino ang aking vision paper. I was making a statement na maka-Filipino ako. Malaking bagay rin na marami akong kaibigan na taga-Departamento ng Filipino.

{3.62}
Kailangan na napapalibutan ka rin ng mga taong pinaniniwalaan mo ang kanilang posisyon. Yung mga kaibigan ko sa departamento, kapag tumatayo sila sa Council, Filipino ang gamit nila. Hindi ko nararamdaman na mag-isa ako sa pinaniniwalaan ko. Puwede namang naniwala ako sa palisi pero hindi naman ako kumilos.

{3.63}
Importante na hindi huminto ang mga nagsusulong ng parehong adbokasiya ko sa wikang Filipino. Hindi man kami magkakasundo pero mahalaga na pareho kami ng paniniwala sa pagsusulong ng wikang Filipino. Kailangang maraming sabay-sabay sa pagkilos.

{3.63}
Jocson: May naranasan ba kayo na hindi sumang-ayon sa inyong desisyon na suportahan ang wikang Filipino?
Cao: Meron. Minsan, sinabihan ako kung bakit Filipino ang Investiture speech ko. Ang sabi ko lang, "Iyon ang gusto ko. Ako naman ang nag-i-investiture." Mayroon na nagtanong "Bakit Filipino?" at maraming nagkomento sa akin. Ako ay secure sa aking katauhan. Wala namang nagsabi na hindi ako marunong mag-Ingles, na kadalasang maling pagtingin.

{3.15}
Pangalawa, I was making a statement. Simula noong tumakbo sa pagka-Tsanselor hanggang sa pagka-Presidente, supportive ako sa Filipino. Hindi nagulat ang mga malalapit kong kaibigan nang ginamit ko ang wikang Filipino sa vision paper ko. Magulat ka kung bigla akong nag-Ingles. Kumportable ako sa Filipino kaya ito ang ginamit ko. May masasabi ka sa wikang Filipino na hindi mo masasabi sa Ingles.

{3.65}
Jocson: Sa inyong palagay, paano makakatulong ang SWF sa pagpapataas ng kalidad ng ating pamantasan?
Cao: Maliwanag ang mandato ng SWF kung saan dapat na isinusulong nito ang wikang Filipino bilang wikang panturo at wika ng saliksik. Mahalaga na hindi umalis ang SWF sa mandato na ito at palakasin pa. Katuwang ng SWF ang Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas kung saan tumutulong ito sa SWF na paunlarin ang Filipino bilang disiplina.

{3.66}
Ang departamento ang siyang magbibigay ng kasanayan samantalang ang SWF ang siyang makapag-iimpluwensiya sa pagbalangkas ng palisi at sa administrasyon. Dapat na magkaroon ng internal communication ang SWF sa administrasyon dahil kinakailangan nilang maging impluwensiyal, lalo na sa Tsanselor, kung seryoso sila sa kanilang mandato. Direktang nakapailalim kasi ang SWF sa Office of the Chancellor kung kaya dapat na malakas ang ugnayan ng Direktor ng SWF sa Tsanselor.

{3.67}
Jocson: Anong maaaring programa ang dapat na ilapat sa unibersidad bilang research university na gumagamit ng wikang Filipino bilang wika ngsaliksik?
Cao: Sa totoong depinisyon ng pagiging research university, hindi pa naaabot ng UP. Sa aking vision paper noon, nandoon ang pamamaraan kung paano maging research university ang UP.

{3.68}
Mahalaga na mayroong suporta. Paano mako-concretize ang suportang ito? Dapat may sapat na funding para dito. Kailangan, consistent sa badyet. Kailangan na nangungulit din para sa dagdag na funding. Bago magkaroon ng badyet, dapat na maayos ang pagpaplano. Kailangan na may plano. Kapag may nailatag na plano, kaakibat nito ang financing.

{3.69}
Kapag nagkaroon ng pera, dapat na makapaglatag ng rules kung paano ang pagbibigay ng pera. mahalagang maayos ang pag-justify sa suportang pinansiyal.
Jocson: Ano ang maaaring maibahagi ng SWF para makilala ang pamantasan bilang isang research university?

{3.70}
Cao: Para sa liderato ng unibersidad, dapat na nakapokus ang kaniyang pagtingin. Maaaring hindi tayo pare-pareho sa pagtingin sa kung anong importante sa unibersidad kung kaya nagkakaniya-kaniya tayo pero iisa lang ang problema. Mahalaga na ang papel ng Direktor ng SWF ay masunod ang mandato sa pagkakabuo ng opisina. Ang mandatong ito ang gagabay sa lahat ng mga ikikilos niya. Magsisilbing konsensiya ang SWF sa administrasyon.

{3.71}
Jocson: Anong mga konkretong hakbang ninyo noon na maaaring makapagpalakas sa wikang Filipino bilang wika ng saliksik?
Cao: Makakatulong sa administrasyon at sa mga gumagawa ng palisi kung maipakita natin na marami tayong nagsusulong ng isang paniniwala, gaya ng pagtingin sa wikang Filipino.

{3.72}
Sa katunayan, si Presidente Abueva ang nagsulong ng paggamit ng wikang Filipino sa unibersidad. Sa mga tsanselor, nandiyan si Dr. Emerlinda Roman, noong tsanselor pa siya, at siyempre ako. Mahalaga na makuha ang simpatiya ng administrasyon sa pagsulong ng wikang Filipino sa unibersidad, pero hindi sapat na may suporta ang presidente at tsanselor lang.

{3.73}
Kung incremental ang pagbabago, baka hindi lamang iyon (suporta ng presidente at tsanselor) ang kinakailangan. Kung magkakaroon tayo ng presidente na susuporta, mas makabubuti. Ang tsanselor kasi, tatlong taon lang ang panunungkulan. Mas malaki ang magagawa ng presidenteng may puso sa pagsulong ng wikang Filipino kung sisimulan niya mula sa unang araw ng kaniyang panunungkulan hanggang sa susunod na anim na taon, malaki ang pagbabago.

{3.74}
Puwedeng gumawa ng palisi na mas mataas ang professorial chair kung wikang Filipino ang gagamitin ninyo o kaya kung mailathala ang inyong pananaliksik sa Daluyan, magkakaroon ng pagkilala at insentibo. Tingin ko, malaking bagay ang maibibigay ng UP Presidente.

{3.75}
Ngayon kasi, pahirap nang pahirap ang pagsulong ng adbokasiya sa paggamit ng Filipino. Maaaring maliliit na hakbang ang gawin. Halimbawa, ang wika ng University Council ay Filipino, ang memo ng tsanselor ay Filipino. Maliliit na bagay 'yan. May nagsasabi na hindi makabuluhan itong mga hakbang pero saan ba nagsisimula ang mga bagay-bagay? Hindi ba sa maliliit na gawain din.

{3.76}
Jocson: Hanggang saan ang maaaring gawin ng Direktor ng SWF upang mag-lobby sa Tsanselor?
Cao: Kapag nagla-lobby, kahit na mainis ang pinupuntahan mo, mag-lobby ka lang. Kung tumigil ang Direktor ng SWF na mag-lobby, sino ang gagawa ng pagla-lobby? Ang Kolehiyo ng Arte at Literatura ay may ibang ginagawa bukod sa pagsulong ng wikang Filipino. Pananaw ko sa pamumuno ang "keep knocking."

{3.77}
Anong maaaring gawin ng nasa posisyon kung hindi alamin kung bakit ka kumakatok. Ganoon ako noong panahon ni Presidente Roman. May mga pagkakataon na hindi kami nagkakasundo sa simula. Subukin ulit hanggang sa umabot sa pagkokompromiso. Hindi ka maaaring umurong kasi kapag umurong ka, talo ka. Ang tingin ko ang mga nasa SWF at DFPP ay hindi dapat sumuko.

{3.78}
Jocson: Sa inyong palagay, anong magandang solusyon na gawin ng administrasyon sa bumababang bilang ng mga nakapapasa ng mga kursong ibinibigay sa ilalim ng DFPP?
Cao: Hindi dapat na tinitingnan na pamantayan ang pagpili ng kursong inaplayan sa UPCAT ang kahinaan o kalakasan ng isang departamento. Ang mga high school student, kapag sinasagutan ang pormularyo ng UPCAT, hindi naman niya pipiliin ang Filipino.

{3.79}
Wala ang Filipino sa mga top choices ng high school students. Dapat na matiyak kung gaano karami ang kumuha ng Filipino bilang kurso at ilan ang pumasa at hindi pumasa. Iyon ang dapat na tingnan na pamantayan. Hindi masasabing indikasyon ng demand sa kurso ang bilang ng mga pumasa sa UPCAT. May mga kurso na mandato rin ng UP na buksan. Kahit na wala ang BA Filipino o BA Araling Pilipino, dapat na nandiyan 'yan dahil walang mag-aaral ng Filipino o ng Araling Pilipino sa anumang kurso sa pamantasan.

{3.80} Kongklusyon
Iisa ang layunin sa pagpapalakas ng pamantasan bilang nangungunang akademikong institusyon sa pananaliksik ng kasalukuyang administrasyon ng UP System at UP Diliman, at ni Dr. Cao. Inilapit ng UP SWF noong 2006 ang Gawad Saliksik-Wika sa panahon ng panunungkulan ni Dr. Cao.

{3.81}
Inaprobahan ito sa ika-2017 pulong ng Board of Regents sa pamamagitan ng reprogrammed funds transfer na umabot nang sampung milyong piso. Sa pangunguna ni Dr. Galileo S. Zafra na noo'y direktor ng UP SWF, inayos ang Panuntunan ng Gawad Saliksik-Wika at noong 2009, nagkaroon ng panawagan ang UP SWF ng mga proposal para sa pananaliksik. Unang binigyan ng Gawad si Dr. Glecy Atienza ng DFPP at si Prop. Jem Javier ng Departamento ng Linggwistiks. Noong 2010, binigyan ang apat na mananaliksik ng Gawad.

{3.82}
Sa ibinigay na investiture rites para kay Tsanselor Ceasar Saloma, tinutungo ng pamantasansa ilalim ng kaniyang liderato na mapatupad ang apat na tunguhin ng UP, ayon sa mandatong UP Charter ng 2008: maging pamantasan ng gradwadong pag-aaral, pamantasang nangunguna sa pananaliksik, unibersidad na nagbibigay ng serbisyong pampubliko, at makilala bilang isang pandaigdigang unibersidad.

{3.83}
Para kay Tsan. Saloma mayroong tatlong pangunahing basehan upang masukat ang kahusayan ng pamantasan: makapagbigay ng bagong kaalamang siyentipiko, malikhain at impluwensiyal na mga pag-aaral, at makapagbigay ng mga gurong mayroong PhD upang humalili sa mga gurong magreretiro na.

{3.84}
Ang mga hangaring ito ay bisyon na ninanais matupad sa pamantasan. Sa ngayon, limitado pa ang insentibo sa bawat kolehiyo na makapag-leave ang mga batang gurong nais mag-leave upang makatutok sa pag-aaral dahil sa kakulangan ng mga gurong hahalili sa pagtuturo at kakulangan na rin sa pondong inilalaan. Kailangan rin ng higit na mas malaking pondo para sa Research Dissemination Grant para sa mga gurong nagbabahagi ng kani-kanilang pag-aaral sa loob at labas ng bansa. Kapag hindi sapat ang pondo, hindi nabibigyan ng pagkakataong makapagbahagi ang mga guro/mananaliksik ng kanilang mga pag-aaral.

{3.85}
Kung pagbabasehan ang Times Higher Education-QS World University Rankings, ang Arts and Humanities ng UP System ang siyang pinakamataas na klaster ng mga sabjek kung saan nasa ika-20 puwesto ng may pinakamahusay na programang pansining at humanidades sa buong mundo. Hindi nabibigyan ng karampatang suporta ng administrasyon ng UP ang anuman sa mga programang naglalayon na palakasin ang sining at humanidades.

{3.86}
Tahimik ang selebrasyon ng Arts Month sa Diliman, walang inisiyatiba ang administrasyon na magdaos ng pagtatanghal ng likhang sining at ikinaklasipika pa nga ang mga ito hindi bilang produksiyon kung hindi isang gawaing ekstensiyon (extension work) lamang, kung saan mas mababa ang puntos na inilalaan para sa promotion at ranking ng mga guro.

{3.87}
Ang Sining at Humanidades ang siyang bukal ng identidad ng UP at ng bansa, ngunit naisasantabi ito parasa mga patakaran ng UP System na magkaroon ng eUP at ng One UP. Ang Pamantasan ang lundayan ng sining at hindi ito matutulungan ng anumang programang pag-isahin at pagugnay-ugnayin ang iba't ibang kampus sa internet. Ang sining ay iniluluwal mula sa dinamiko at buhay na pakikipag-ugnayan ng tao sa kapuwa tao. Kung nakabatay sa isinusulong ng UP na makapaglathala sa mga ISI journal ang lahat ng mga guro, hindi nabibigyang-puwang ang mga nagsusulat sa Filipino. Wala ni isang ISI journal ang nasa wikang Filipino.

{3.88}
Isa itong usapin na kailangan pang pag-ukulan ng pansin. Mahalaga ang papel ng wikang pambansa upang maging daan sa serbisyong pampubliko ng mamamayan. Hindi nagiging masikhay ang pagpapaunlad ng UP bilang research university kung hindi nito titingnan ang patakaran ng UP hinggil sa wikang panturo. Hindi nasusunod ang insentibong ibibigay sa mga mananaliksik sa iba't ibang disiplina na gamitin ang wikang pambansa bilang wika ng pananaliksik.

{3.89}
Hindi nasasapat ang pagiging pangunahing tagapanayam ng mga guro ng UP kung hindi rin naman kikilalanin ng administrasyon ang papel ng wikang Filipino bilang wikang makapag-uugnay at magiging daan upang maging unibersidad na nagbibigay ng serbisyong pampubliko.

{3.90}
Ang isang unibersidad na nais makilala sa buong daigdig bilang isa sa mga pangunahing lugar upang magkaroon ng produksiyon ng kaalaman ay dapat na pinangangalagaan ang kaniyang guro. Mahalaga ang suporta ng administrasyon upang mahikayat ang mga batang guro na magpapatuloy na itaas ang bandera ng Unibersidad. Ang kaguruan ng Unibersidad ng Pilipinas ay natatanging kayamanan na mayroon ang UP na hindi mapapantayan ng anumang unibersidad, sa loob o labas man ng bansa.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/cao_2013.html

Werkstatt / Gawaan
Madaling Araw   (• dali)

1 Einleitung
3 Originaltext

1 Einleitung / Pambungad

Quelle: Aguilar, Dheza Maria: Madaling Araw
LIWAYWAY, 05 Disyembre 2005

Si Dheza Marie Aguilar ay nakatira sa 530-A Paltoc St., cor. Alegria St., Sta. Mesa, Manila. Kumuha ng Bachelor in Masscommunication major in Broadcast Communication sa PUP. Ipinanganak nbong Agosto 11, 1984. Sa kasalukuyan, nagtatrabaho siya bilang Marketing Associate sa Indo's Strip Bar and Restaurant. Dalaga pa.

3 Texte / Mga kasulatan

{3.21}
Matagal at halos ayaw ko nang hintayin ang susunod mong mga kilos.
Hindi pa rin ako makapaniwala na katabi kita - ngayon, na magkadikit ang ating mga labi. Ngunit pareho nating pinipigilan ang maaring idulot ng pagbabanggaan ng ating mga hininga. Ang tangi mo na lang nagawa upang alisin ang tensiyon ay paglaruan ang tungkil ng aking ilong.

{3.22}
Nakatatawa, na sa napakadilim mong silid, hindi pa rin maipagkakaila ang bawat galaw ng ating mga mata. Ang pusikit na kapaligiran ay hindi nagawang itago ang maya't mayang panggiti [pangngiti ?] ng iyong mga labi, nag-aalinlangan ... nahihiwagaan na kung bakit pagkalipas ng napakaraming taon, sa isang estrangherong lugar pa tayo muling magyayakap.

{3.23}
Marami pang oras at buntunghininga ang lumipas, pero tila hindi na natin kayang gumalaw pa ng kahit isang pulgada man lang. Hindi pa man tayo iisa, ngunit ang ating mga katawan ay tila hindi na mapaghiwalay, at ang isang galaw ay maaaring maging hudyat ng isang kasalanang pareho nating iniiwasan.

{3.24}
Nanginginig ang aking buong katawan. Nakatatawa pa rin, dahil ang ganitong mga bagay ay hindi na bago para sa akin. Sa nakaraang anim na taon nating di pagkikita, alam mo na siguro na maraming itinuro sa akin ang pagmamahal at ang mundo. "Bakit?" untag mo sa akin nang hindi mo na siguro matiis balewalain ang pagsiklot ng aking mga kalamnan.

{3.25}
Hindi ko alam kung dahil sa hiya o pagkukunwari na sinabi ko na lamang na giniginaw ako. Ngunit paano mo nga naman iyon kung ang dalawang kumot at ang iyong katawan ang tumutunaw sa ginaw na dulot ng aircon sa aking katawan. Patuloy pa rin ang ating pagkukunwari ... ang pag-aalinlangan ... ang takot. "Hindi na tayo bata," nais kong isigawang mga katagang iyon upang ilarawan ang tensiyong nilikha ng pagkulong mo sa akin sa iyong payat na braso.

{3.26}
Ngunit tanging bulong na lamang ang tunog na lumabas sa aking mga labi. Buti na lang, narinig mo pa. Natawa ka na naman. Hindi ko alam kung mababa ang I.Q. mo o talagang iniiwasah mo lamang ang katotohanan at pahiwatig na nais ipahatid ng aking mga salita.

{3.27}
"Oo nga, nasa middle age na tayo," ang iyong sagot na alam kong hinugot mo lang sa bokabularyong nakaya mo pang alalahanin sa mga oras na iyon. Ako naman ang natawa. "Tanga! Biente uno pa lamang tayo," pabiro kong sinabi sayo. "Bata pa rin tayo sa batayan ng edad."

{3.28}
Gusto ko sanang sabihin sa 'yo na iba ang nais iparating ng aking utak. Gusto kong sabihin sa 'yo na hindi na tayo bata para matakot sa isang bagay na alam naman nating marigyayari rin nang gabing iyon. Gusto kong malaman mo na handa na ako sa idudulot nito sa aking pangalan at sa maaring epekto nito sa sampung taon nating pagkakaibigan.

{3.29}
Bakit hindi mo ba ma-gets, na hinihintay lang kita na makita na hindi na tayo bata para sa ganitong uri ng relasyon? At bakit hindi mo naramdaman ang isang butil ng luhang pumatak sa iyong karnay? Luha para sa kinabukasang alam kong hindi ka nasa akin.

{3.30}
"Sabagay," sagot mo sa isang palpak na subok upang magsimula ng isang kuwentuhan. "Parang kahapon lamang na naliligo ka pa sa ilog at sumusuot sa mga butas ng dike." Masaya ako dahil naalala mo pa iyon. Pero hindi ko na talaga kayang magsalita. Nangiti na lang akong muli nang maisip ang alalang sinabi mo at ang mas marami pang alaala ng ating kabataan.

{3.31}
Ikaw ang tinititigan ko noon habang buong pagmamahal akong tinitingnan ng pinakamatalik mong kaibigan at kumpare. Ikaw ang dahilan ng mga labadang nais ko pa ring dalhin sa ilog sa kabila ng galit ng nanay ko dahil sa allergic ako sa detergents.
Masaya tayo, tayong apat. Mahal mo ang bestfriend ko, mahal kita.

{3.32}
Mahal ako ng bestfriend mo, mahal ka ng bestfriend ko. Iniisip ko nga, ako na ang pinakamasama noon. Bagama't hinayaan ko na lamang na maibaon sa pagmamamahal sa atin ng iyong kaibigan ang nararamdaman ko para sa 'yo, hindi ko kayang pagtaksilan ang sarili kong damdamin.

{3.33}
Hindi mo ba napansin na sa tuwing lulusong ako sa tubig at susuot sa butas ng dike sa ilog na madalas nating pagtampisawan, ikaw ang lihim kong inaasam na susunod at mag-aahon sa akin? Hindi mo ba alam na sa kapag magkakasama tayong apat tuwing Pasko, ay palagi kong idinadasal na sana'y ikaw ang hahalik at babati sa akin pagsapit ng alas-dose.

{3.34}
At sa mga simbang-gabing pirtilit nating buuin, ikaw ang palagi kong hinihiling at inasahang magkakatotoo kapag nafapos na natin ang siyam na araw na pagsisimba sa madaling araw. Pero hanggang sa pagkakaibigan na lamang yata tayo maaaring pagtagpuin ng tadhana.

{3.35}
Siguro dahil na rin sa mga simbang-gabing hindi natin natapos dahil sa pagiging abala ko sa maraming bagay, sa maraming pangarap na sa tulong ng Diyos ay hindi ako binigo. At tulad ng init ng iyong gray trench coat na madalas kong hiramin tuwing buwan ng Disyembre, tinanggap ko na ang katotohanang hinding-hindi ka magiging akin.

{3.36}
"Tulog ka na ba?" untag mo uli sa akin lang maiamdaman mong Hindi na ako gumagalaw. Oo, nakatulog pala ako nang ilang minuto, pero hindi ko na rin sinabi sa iyo. Kunsabagay, lapat lang na matulog na tayo, alas-tres na ng umaga, gusto ko lang ipaalala sa iyo. Alas nuwebe ang day job ko ngayon, hanggang alas-tres na naman ng umaga para sa ikalawa kong trabaho. Hay, bakit nga ba ako nandito sa tabi mo?

{3.37}
Hindi ko napaghandaan ang susunod na nangyari. Napakabilis, hindi ko nga alam kung saang bahagi ng iyong tanong mo ginawa ang sunod mong hakbang. Ang naramdaman ko na lamang ay ang apakalambot mong labi sa pang-itaas kong lahi. Nahihiya ka pa yata dahil mukhang linikit mo lang doon at wala ka nang balak na halikan ako.

{3.38}
Hindi ako makagalaw. Naging manhid yata ang aking buong katawan lalung-lalo na ig aking mga labi. Buti na lang, naging mas lalaki ka dahil mas nilaliman mo ang iyong mga halik. Ang senasasyong idinulot niyon sa akin ay hindi maipagkakailang gumising sa aking buong pagkatao.

{3.39}
Pero hindi ko pa rin nagawang gumalaw. Tila naglaho ang lahat ng kaalamang minahal sa akin ng ibang katulad mo. Ang arte ko na yata ng mga sandaling iyon. Hindi naman ako nagpapakipot, siguro nahihiya lang talaga akong ibalik ang mga lik mo. Kaibigan kasi kita.

{3.40}
Ngunit nanunukso ang iyong mga dila. Tila kuryente ang iyong mga daliring sumusuyod sa aking likod, dumudulas sa aking beywang, kumikitil sa natitira pang pag-aalinlangan sa aking isipan. Nababaliw na yata ako. Iyon lamang ang maaring maglarawan ng estado ng aking pag-iisip ng mga oras na iyon, pinapasaya ako ng kasinungalingan ng gabing ito.

{3.41}
Tila parte ng aking katawan ang iyong kamay, na malayang naglalakbay sa kabuuan ng pag-aari nito. Sinusuyod ng iyong mga dila ang mga piping damdamin na hindi na nakalaya mula sa aking bibig. Minamahal mo ang aking buong pagkatao kahit alam kong kahapon na lamang ito pagdating ng bukang liwayway.

{3.42}
Masarap pala ang pakiramdam kapag natupad mo ang isang pangarap na sa una pa lamang ay alam mong hindi na magkakatotoo. Iba pa rin talaga ang "high" ng bawal ... ang sarap sa kabila ng kasinungalingan.

{3.43}
Gusto kong isipin na mahal mo na ako sa mga sandaling iyon. Ang mga masusuyo mong paghalik sa aking buhok, sa aking mata, sa aking ilong, sa aking pisngi ay tila pahiwatig ng pag-ibig na hindi mo puwedeng sabihin. Ang mahigpit mong mga yakap ay gusto kong paniwalaan bilang pag-aangkin mo sa akin, na nais mong sabihing sa 'yo na ako ... sa 'yo lang ako mula ng mga sandaling iyon. Ang malalambot mong labi sa akin ... isang katotohanan ng mga salitang "mahal kita" sa gitna ng aking imahinasyon.

{3.44}
"Magpataba ka na." Pinilit kong pagaanin ang makapal na damdamin na kumukulob sa kabuuan ng iyong silid sa pamamagitan ng mga walang kuwentang napapansin ko sa iyo. Pabiro mo namang ipinakita ang mga muscle sa iyong bisig. Ipinagyabang mo pa ang pagiging lead varsity ng iyong eskuwelahan.

{3.45}
Hindi ko pinatulan ang pagtataas mo ng iyong sariling bangko. Unti-unti na akong nilalamon ng mga pangitain at katotohanang lahat nang ito ay walang ipinagkaiba sa mga larong madalas nating laruin noong mga bata pa tayo. Hindi ko na kayang sakyan ang kahong kanyang kaligayahang ngayong madaling araw. Napansin mo siguro ang aking katahimikan.

{3.46}
Kaya't masuyo mong iginiya ang aking ulo sa iyong mga dibdib saka niyakap ako ng buong higpit. Mahal mo ba ako noon? Hindi rin tayo nagtagal sa ganoong posisyon. Nakalimutan ko, para ka nga palang bata. Nagpalit tayo ng posisyon at tila isa kang kawawang anak sa aking mga dibdib. Nagsusumiksik doon na para bang nais mong pasukin ang ano mang damdamin na natatago roon.

{3.47}
Lalo kitang minahal. At nakatulugan ko na ang panaginip na habangbuhay tayong ganito. "Gising ka na," bulong mo sa akin. "Alas-otso na!". Bumalikwas ako sa kama. Maliwanag na sa buong paligid at isang oras na lamang bago ako maging tuluyang late sa opisina.

{3.48}
Paano pa naman ako aabot, e dalawang oras pabalik sa lungsod mula rito sa bayan ninyo? Bakit hindi nalang ba sa bayan natin tayo nagkatagpo ng ganito. Inihatid mo ako sa sakayan ng bus. Parang walang nangyari. Katulad pa rin ng dati ang ating usapan ... isang tunay na magkaibigan.

{3.49}
Nais kitang murahin ng mga sandaling iyon. Sana hinalikan mo man lang ako. Hindi nga pala puwede. Kani-kanina lang ipinakita mo ang larawan ng girlfriend mo sa akin. Maganda, matangkad at higit sa lahat mahal mo. Napamura ako! Paano mo nagawang maging sibil sa ganoong usapan! Nakalimutan ko, manhid ka nga pala. Hindi mo ako nilingon pag-akyat ko ng bus.

{3.50}
Mali yata, ikaw ang hindi ko nilingon. Ayaw kong makita na hindi ka man lang nag-aksayang tingnan ako bago ako umalis. Sa pagtanaw ko sa labas ng bintana, nakita ko ang mukha mo sa salamin. Ikaw ang dahilan ng pagluha ni Narcissus at ng ilog ... kagandahan.

{3.51}
Ang iyong mga mukhang naging bilangguan ng aking damdaming nakulam yata ng iyong kaguwapuhan. Muli, sa pag-alis ng bus sa iyong lugar, mga luha ang aking naging pabaon para sa isang kaligayahang isang gabi ko lamang inangkin. Isa ... dalawa ... tatlong araw. Hindi.

{3.52}
Matagal na pala ang mga araw na lumipas na naghihintay ako na kahit isang saglit man lang, ay sumagi ako sa iyong alaala. Ngunit katulad ng dati at sa mga susunod pang panahon, ang lahat ay mananatili na lamang sa imahinasyon. Kanina lang, natanggap ko na ang iyong paanyaya. Binabati kita sa iyong kasal.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/dali.html

Werkstatt / Gawaan
Daluyong

1 Einleitung / Pambungad
2 Texte / Mga Kasulatan: Pagpapakilala
3 Texte / Mga Kasulatan: 15 Naligaw ng Landas
4 Nichtkanonische Sätze / Pangungusap sa Ayos na Kabalikan
  4.1 Allgemeiner Teil / Karaniwang Bahagi
  4.2 Geschichte der Didang / Kuwento ni Didang

1 Einleitung / Pambungad

Quelle: Francisco, Lazaro: Daluyong
Quezon City, 1986, ISBN 971-550-166-4 { Francisco 1986}.

Mit einer Einführung Pagpapakilala von Rogelio Sikat (in Maganda Pa ang Daigdig).

2 Texte / Mga Kasulatan: Pagpapakilala

{2.1}
Isinilang si Lazaro Francisco sa Orani, Bataan, noong 22 Pebrero 1898. Pang-apat siyang anak ng mag-asawang Eulogio Francisco at Clara Angeles na may maliit na negosyo sa bayang iyon. Nang siya'y labing-anim na taon, sa paghahanap ng mas mabuting kabuhayan, nandayuhan ang kaniyang pamilya sa Cabanatuan, Nueva Ecija, na noo'y kilala bilang graneria o bangan ng bigas ng bansa. Namalagi na sila rito; dito na nagbinata at nagkapamilya ang nobelista.

{2.2}

Hanggang intermedya lamang ang inabot niya - isang malaking kabiguan na sinikap niyang punan sa pamamagitan ng pagbabasa at pag-aaral nang mag-isa. Sa kaniyang wikang halong Tagalog - Bataan at Nueva Ecija, na naging kalugod-lugod na kombinasyon, nadagdag ang pagkatuto niya ng Kastila, na lumipas sa malawakang pagpapagamit ng Ingles sa sistema ng edukasyon. Kung siya'y nakapag-aral at nabihasang sumulat sa bagong wika at kung pagbabatayan ang naging karera ng kaniyang mga kontemporanyo na nagsulat sa Ingles, marahil ay nakapaglingkod siya sa mataas na puwesto ng pamahalaan. Sa isang pakikipanayam noong siya'y nabubuhay, mawiwika niya na kaipala'y sadya siyang itinalaga ng Diyos sa pagsusulat sa Tagalog. "Kung ako'y nakapag-aral," aniya. "kabilang pa siguro ako sa mga unang kakalaban sa wika."

...

{2.3}

Malaki man ang amor propio, tinangka ng kaniyang ama na "ipagbili" siya sa sinumang makapagpapaaral sa kaniya. Lumapit sila sa isang mayamang kamag-anak na handang magtaguyod sa kaniya hanggang maging agrimensor (surveyor) - kung tatalikdan nila ang kanilang relihiyon. Protestante ang mga Francisco. Niyakag niyang umuwi ang ama.

...

{2.4}

Nakalugdan siya ng asawa ng prinsipal na Amerikano pagkat naibigan nito ang sinulat niyang sanaysay sa Ingles noong siya'y labing-anim na taon; pinangakuan siya nitong isasama sa Estados Unidos. Ngunit sa gulang na labingwalo, matikas at matipuno, pinaghinalaan niya ang motibo nito at siya'y nagpaiwan. Sa panahong maraming Filipino ang nandarayuhan sa Amerika, may nagpayong mag-ipon sila ng P 300 na pamasahe sa bapor ngunit hindi sila nakapag-impok ng gayong halaga. Kaya, sa gulang na labinsiyam, natagpuan niya ang sarili na isang kapatas sa pangkat na sumasama sa isang tilyadora; gumiik sila ng palay sa iba't ibang bayan at kanayunan. Sa gawaing ito, nakita niya ang kalagayan ng mga kasama (tenant) na kaniyang papaksain balang araw.

...

{2.5}

Samantala, kumuha siya ng eksamen sa serbisyo sibil at pumasa. Nagsimula siya bilang aprentis sa tanggapan ng tesorero probinsiyal; mananatili siya sa tanggapang ito hanggang sa siya'y mahirang na provincial assessor noong 1950. Sa kabuuan, apatnapu't apat na taon siyang naglingkod sa gobyerno. Noong kabataan pa, sumapi siya sa lohiya ng masoneria sa Cabanatuan. Tatlong kasapi ang nakapansin sa kaniyang talino at nag-alok na siya'y pag-aaralin kahit hanggang abogasya, ang kursong napisil ng mga ito para sa kaniya, ngunit siya noo'y mga dalawampu't anim na taong gulang na, may asawa at anak. Ito sana ang huling pagkakataon niyang makapag-aral.

...

{2.6}

Nabasa ni Francisco (nang lumao'y "Ka Saro" ang naging magiliw na tawag sa kaniya sa panlalawigang kapitolyo at maging ng mga kapwa manunulat) sina Balzac, Hugo at Dumas (ayaw niya sa huli); si Rizal (ang mga nobela nito'y siyang mga unang seryosong nobelang kaniyang natunghayan); at si Lope K. Santos.

...

{2.7}

Lahat ng kaniyang nobela, maliban sa Bayang Nagpatiwakal (1931), ay nalathala sa Liwayway na itinatag noong 1922. Mga dalawampu't pitong taon siya nang sulatin niya ang una niyang nobela ang Binhi at Bunga (1925) na sinundan ng Cesar (1926). Gayunman, hindi kakikitaaan ang mga ito ng kalidad ng kaniyang ipinamalas sa darating na panahon. Katunayan, isang nobelista sa Cabanatuan ang pumuna sa mga ito. Noong 1929, inilathala niya ang Ama, ang una niyang nobelang tumalakay sa sistema sa pakikisamá (tenancy system). Makatotohanan - nakapaghihimagsik - ang pagkakasiwalat niya sa kalagayan ng mga kasamá; mahigpit ang tunggalian ng kasamá at ng asendero.

...

{2.8}

Humina ang nobela sa ibinigay niyang romantikong reconciliation. Nang nag-papalakas ang Hukbalahap sa Nueva Ecija, nagpadala ng sugo sa kaniya ang pinakamataas na pinuno nito sa lalawigan upang himukin siyang muling ilathala ang nobela. Kailangan lamang na baguhin niya ang wakas. Gagamitin ang nobela sa paglaban sa sistema ng pakikisamá at dalawampu't limang porsiyento ng kikitain ang mapapasakaniya. Tumanggi si Francisco, na nagsabing siya'y malaya at hindi nagbibili ng idea. Noong 1931, sinulat niya ang Balang Nagpatiwakal, na di inilabas ng Liwayway sa takot na umurong ang mga anunsiyanteng Amerikano. Sa Alitaptap ito nalathala.

...

{2.9}

Ang tatlo niyang sumunod na nobela - Sa Paanan ng Krus (1933), Bago Lumubog ang Araw (1936) at Sinsing na Pangkasal (1939) - ay umiba ng paksa ngunit naging mga matagumpay na nobela ng Liwayway. Ang kinita sa publikasyon at gayundin sa pelikula, pagkat ang mga ito'y isinalin sa pinilakang tabing, ay nakatulong nang malaki sa pamilya ni Francisco, na sampu ang magiging anak. Magiging mga propesyonal na lahat ang mga ito. (Ang una niyang nakaisang-dibdib ay si Pelagia T. Duran, isang guro, na sumakabilang-buhay noong 1928; ang ikalawa ay si Trinidad E Arrieta, na naging Bb. Nueva Ecija ng Philippines Free Press noong 1926.)

...

{2.10}

Pagkaraan ng digmaan, lumitaw ang tunay na Lazaro Francisco. Noong 1947, isang taon pagkaraang iproklama ang kalayaan mula sa Amerika, inilathala niya ang Ilaw sa Hilaga, na nirebisang bersiyon ng Bayang Nagpatiwakal.

...

{2.11}

Noong 1949, apat na taon pagkaraan ng digmaan, habang ligalig ang Gitnang Luzon sa lumalakas na kilusan ng Hukbalahap, inilathala ni Francisco ang Sugat ng Alaala, isa sa mahuhusay na nobelang sinulat ng Filipino na pumaksa sa giyera. Ang sugat sa nobela ay di lamang sugat na naiwan sa pagkakalayo ng magsing-ibig dahil sa digmaan; mayroon ding mga pangkasaysayan, pan-lipunan at espiritwal na sugat itong naiwan. Sa nobela, mababakas ang isang naghihimagsik na pangungulila: isa sa mga anak ni Francisco ang nasawi sa Bataan.

...

{2.12}
Limampu't pitong taon si Francisco nang ilathala niya ang Maganda pa ang Daigdig (1955). Ang panahon ng nobela ay pagkaraan ng digmaan at ang lunan ay ang Gitnang Luson. Nagagapok ang daigdig na nakita ni Francisco. Laganap ang korupsiyon, nalason ang mga dating birtud; sa kanayunan, tumatalatag ang Hukbalahap na muntik nang maghatid ng giyera sibil sa bansa noong 1950. Beterano ng digmaan ang pangunahin niyang tauhang lalaki, si Lino Rivera. Isang dalisay na kaluluwa, ipinain ni Lino ang buhay sa Bataan ngunit pagkaraan ng digmaan, makalawa siyang naging biktima ng mga bulaang saksi at siya'y nabilanggo.

{2.13}

Sa ikalawang pagkabilanggo, tumakas si Lino kasama ang ilan pang napiit nang walang kasalanan. Namundok sila hanggang sa ang kanilang sandatahang pangkat ay maging mga bantay ng isang makataong asendero. Ipit sina Lino: sa isang dako, tinutugaygayan sila ng batas, at ayaw niyang mabilanggong muli; sa kabila, sasala-kayin naman sila ng mga "tagalabas," mga Huk, na nais umagaw ng mga armas at punglong ibinaon niya. Gagamitin ang mga ito sa pagtataguyod ng "mas malawak na demokrasya." Kung tutu-usin, isang paghahanap ng katinuan sa daigdig ang nobela; nais itong hatulan ng kaayusan ni Francisco.

...

{2.14}

Hindi maganda ang daigdig; ang pamagat ay pag-uulit ng pag-asa, o pag-asam, ng nobelista na mapapaganda ito kung payapang maisasaayos ang balangkas ng lipunan. Sa nobelang ito, iminungkahi ni Francisco, sa pamamagitan ng kaniyang tauhan, ang pagbuwag sa malalaking asyenda - reporma sa lupa - at paghahati nito sa mga kasamá na gagawing mamumuwisan (leaseholders). Sa di pinapanawan ng pag-asang si Lino, itinambal ni Francisco ang guro sa elemen-taryang si Miss Sanchez, na ang kadakilaa'y sagisag ng di dapat pumanaw na kabutihan ng tao.

...

{2.15}
Mula sa Maganda pa ang Daigdig, hihigpit ang kahingian ni Francisco para sa mga magsasaka at ang titulo mismo ng sumunod niyang nobela, Daluyong (1962), na siya niyang huli, ay isang babala. Kung pagbabalikan, tama ang pagkadama niya sa tinig ng bayan: walong taon pagkaraan, noong 1970, isisigaw ng mga demostrador ang paglansag sa feudalismo. Kung matagumpay na naisaalang-alang ang kahingiang ito ng pampanguluhang dekreto noong Setyembre 1972 ay ang mga magbubukid ang maka-pagwiwika ...

3 Texte / Mga Kasulatan: Kabanata 15

Naligaw ng Landas

{15.01}
Nauna pa si Bidong kay Lino sa pagbalik sa kanilang kubo. Naipugal na ni Bidong sa sadyang hapunan ang pinalublob na kalabaw. Napainom na ang kabayo matapos pakanin nang kaunti. Napalabulan na ng mais at palay ang mga paminhiang manok sa silong ng kubo. At, naisalang na sa dapog ang palayok ng sinaing nang dumating si Lino mula sa ginawang paghahatid sa kaibigang si Albino sa bulaos ng landas.

{15.02}
Naratnan ni Lino na si Bidong ay tahimik na nakaupo sa huling baytang ng hagdan ng kubo. Payapang nakamasid sa tila sasayaw-sayaw at naghuhula-hulang ningas ng gatong ng sinaing, at marahang sisipol-sipol na parang tumama ng tuhog sa huweteng kung kaya biniro tuloy ni Lino. "Heemm! Maaari bang makabalato, Bidong?" ang pabulagang biro ni Lino na ikinapalingon sa kaniya ni Bidong.

{15.03}
"A! Ka Lino! Bakit? Alam mo na ba?" "He! Mayroon bang hindi ko alam?" pagpapasampalataya naman ni Lino na nakahalata agad na may itinatagong lihim si Bidong. "Kasi ... akala ko'y kung nasaan ka, Ka Lino, e! Iyon pala'y nasubukan mo kami!" "Hindi ko naman sinadya, Bidong! Nagkataon lamang! Saka ... nakakita man ang mata ko'y hindi naman nakarinig ang tainga ko." "Maano ba? Talaga naman sasabihin ko sa 'yo ang lahat. Maaari bang maglihim ako sa 'yo?"

{15.04}
Ibinalitang lahat ni Bidong ang buong nangyari. Pinasimulan niya sa ginawa niyang pagpapalublob ng kalabaw sa saluysoy hanggang sa nang tugunin ni Huli ang kaniyang tanong, na - "Mahal mo ba ako, Huli?" ng isa ring tanong, na "Kailangan pa bang sabihin, Bidong?" "Pero, Ka Lino," ang pawakas na saad ni Bidong sa tinig na putos ng agam-agam, "bakit hindi niya 'ko sinagot ng isang tiyak na 'oo'?" "Aba! Talagang gayon ang babaeng Filipina, Bidong!" paliwanag Iti Lino. "Hindi nila sinasabi, bagkus ipinahihiwatig lamang, ang kanilang 'oo'!"

{15.05}
"Listak!" ang natutuwang wika ni Bidong at pinagkiskis ang dalawang palad. "Talaga nga naman pala! E, di, akin na ba ngayon Si Huli, Ka Lino?" "Oo, iyong-iyo na, Bidong!" ang tahas na wika ni Lino na tila basbas ng isang pari sa kaniyang deboto. "Ang paglalawit ng pag-ibig ng isang babaeng may puri ay paglalawit na rin ng lahat at lahat sa kaniya," ang dugtong pa na tila naman hatol ng isang munting hukom. "E, di, Ka Lino, pag ipinagpatayo mo ako ng bahay sa kabilang dulo nitong banos, 'ika mo, e, si Huli na nga ang makakatanawan ni ... nino ba, Ka Lino?"

{15.06}
"A!" mangha ni Lino na sinundan ng tawa. "Nakabitin pa 'yan sa, 'ika nga'y, 'balag ng alanganin'! 'Kabit pa sa mandala,' kung baga naman dito sa atin. Humahanap pa tayo, Bidong. Aba! Sumusubo na iyang sinaing mo! Awatan mo na at pagkainin ay humapon na tayo." "E ... Ka Lino," habol pa mandin ni Bidong habang inaawatan ang sinaing, "itong ... kasi, e ... pinangahasan ko nang sabihin kay Huli na papayag kang dito na sa 'tin malipat ang bahay nila, kung talagang paalisin na sila roon ni Don Tito!"

{15.07}
"Aba oo, Bidong!" ang tahas at mailing wika ni Lino. "Ipangako mo ang lahat ng ibig mong ipangako, at umasa kang hindi ka masusubo, hindi ka mapapahiya, kung makakaya ko rin lamang. Nasa likod mo ako, Bidong," aniya pa at nanhik na masaya sa kubo. Gayon na lamang ang tuwa ni Bidong. Tila may pakpak ang mga kamay niya at paa sa anumang gawin. Nakakain na sila ng hapunan nang mapagbuo ni Bidong sa isip ang isang bagay na nais sabihin, bilang pagtanaw ng utang-na-loob sa mga kabutihan sa kaniya ni Lino.

{15.08}
"Ka Lino!" ani Bidong. "Okupado ko na, hayaan mo na sa aking mag-isa, ang lahat ng gawain natin dito sa banos. Kayang-kaya kong mag-isa ang lahat na 'yan. Bukid-palayan, bukid-tumana, lahat na 'yan, kaya ko. Basta maglibang-libang ka na lang, Ka Lino. Lahat na 'yan aayusin ko. Magpapakabait na 'ko nang husto, Ka Lino. Hindi ko paiiyakin si Huli. Ito na ang langit ko, Ka Lino! Dito na 'ko malilibing, at hindi ka na huhukay. May ginawa na 'ko!"

{15.09}
"Bidong!" kunot-noong hadlang ni Lino. "Nababaliw ka ba? Bakit laging kamatayan na lamang ang naiisip mo? Bakit hindi mo ihilig ang isip mo sa buhay na masigla at payapa?" Hindi na kumibo si Bidong. Iniayos muna ang higaan ni Lino bago ang sa kaniya. Magkaagapay na nahiga sila. Ngunit patay na ang ilaw at hatinggabi na ay nararamdaman pa rin ni Lino na hindi makatulog si Bidong. "Nakababalisa rin ang labis na kaligahayan!" ang naibulong ni Lino sa sarili bago tuluyang naidlip.

{15.10}
Huwebes. Gabi. Mag-iika-7 na! Ito na ang araw at oras ng tipan ni Didang sa paglalahad niya kay Lino ng buong kasaysayan ng kaniyang kahapon. Sa kasay-sayang maririnig ni Lino sa gabing ito maaaring masalig ang kaniyang pasiya kung si Didang na nga ang babae para sa kaniya. At, sa magiging pasiya naman ni Lino maaaring matiyak ni Didang kung masusumpungan pa niya, o hindi na, ang isang bagong buhay at ang kaniyang katubusan.

{15.11}
Masinop at maayos ang munting salas ng tahanan ni Aling Huwana. Nasa kusinaan ang matanda at nag-aayos ng ihahaing minandal. Tahimik na nakalikmo si Didang sa tabi ng dati ring maliit na hapag na kinapapatungan ng isang plorerang may ilang bulaklak na puti, na tila sinadyang itambal sa kaniyang puting-puti ring bihisan. Si Lino ay nakapantalon ng kaki at nakabaro ng polo na may matutuwid na guhit na bughaw. Kung baga sa pambungad na himig ng isang mahabang tugtugin, si Didang at si Lino ay nagparaan pa muna ng maraming sandali sa pahakdaw-hakdaw na pag-uusap hinggil sa kung ano-anong bagay na waring kapwa naghihintay ng lubos na kapanatagan ng loob.

{15.12}
Tumagal ang gayong pag-uusap hanggang sa maihain, mapagsaluhan, at maiurong ang masarap na minandal na inihain ng maybahay. "Ibig mo bang magsimula na tayo?" ang marahang tanong ni Didang kay Lino sa tinig na tila handang-handa na bagaman may himig ng panimdim. "Ikaw ang masusunod, Didang, yayamang hindi kita mapigil," ang tugon ni Lino. "Uulitin ko lamang na sabihin sa iyo na hindi ko kailangan iyan."

{15.13}
"Alam ko! Sadyang di ikaw, kundi ako, ang may kailangan, at naipaliwanag ko na sa iyo, noong huling magkausap tayo, kung bakit. Ngayon ... pasisimulan ko na ba?" "Oo! Uulinigin kong lahat, sa ikasisiyang-loob mo!" Uminom muna ng sanlagok na tubig si Didang, dinampi-dampian ng panyo ang labi, at kumurap-kurap na tila may ulap na hinawi sa kaniyang paningin. Makasandali'y mabanayad na nagsalita.

{15.14}
"Ipinanganak ako sa bayan ng Malabon ng lalawigan ng Rizal," ang simula ni Didang. "Ang aking ama ay taga-Baliwag ng Bulakan." Si Ina ay tubo sa Naga ng Hilagang Kamarines. Bininyagan ako sa Maynila, at doon din nagsimulang mag-aral. Tapos na ako sa primarya nang lumipat kami ng paninirahan sa bayan ng aking ama, sa Baliwag. May isang munting dampi kami sa Daang Jose Ma. Basa ng purok ng Sto. Cristo. Doon na ako nagdalaga. Naging kasawian ko ang magkaroon ng isang amang manunugal. Parati siyang galit pag-uwi ng bahay kapag natatalo. Gayunma'y mahal namin siya ni Ina, kahiman naipatatalo niyang lagi ang kinikita ni Ina sa pananahi, pad pa ng kaunting sinasahod ko, bilang katulong na tagapagtinda ng isang magdaramit. Sa tiyaga at pagtitiis, pahinto-hinto ma'y narating ko rin ang hay-iskul.

{15.15}
"Naging lubhang matiisin si Ina, pagkamatiising naging sanhi ng kaniyang maagang pagpanaw. Namatay siya sa sakit sa puso noong buwan ng Nobyembre ng 1948. Nabaon ako sa utang sa aking pinaglilingkuran dahilan sa mga naging gugol sa pagpa-palibing kay Ina at sa madalas na paghingi ng tampa (Vorschuss |1|) ng aking ama, na lalong nagpakagumon sa sugal nang wala na si Ina. Lumitaw-dili na siya sa aming dampa at madalas na ako'y nag-iisa kung gabi. Dasal at isang balisong lamang ang kasama kong lagi.

{15.16}
"May mga anim na buwan lamang, makaraang mamatay si Ina, si Ama ay umuwi sa aming dampa, isang gabi, na may kasamang isang bagong kabiyak. Naalaala ko si Ina at magdamag na hindi ako nakatulog sa pag-iyak. May isang bagay na naghihimagsik sa kalooban ko na di ko matimpi. Naging mabait sa pasimula ang aking ale, at bilang isang masunuring anak ay napahinuhod akong tumawag sa kaniya ng 'Tiya Nena'. Di-nalaunan ay may naka-pagbulong sa akin na di raw kasal kay Ama si Tiya Nena, at ito pala'y hiwalay lamang sa asawang lagalag at palipat-lipat.

{15.17}
"Maganda si Tiya Nena, kung ganda lamang ang pag-uusapan. Ngunit ang kaniyang ganda ay yaong uri ng ganda na kinasusuyaang may pagkatakot ng mga kapwa babaeng may asawa at kinahuhumalingang may pagnanasa ng mga lalaki, huwag na di maging kakilala. Bukod sa balani ng kaniyang kagandahan, si Tiya Nena ay lubhang mairog at magiliw sa huwag di lalaki, kahiman sabihin pang isang kargador lamang. Sa ganang kaniya yata, bawat lalaki ay sapat. Kung baga sa manghahalal, ang mahalaga sa kaniya'y, hindi ang partido, kundi ang kandidato. At, kung baga sa maawain ay ubos-biyaya hanggang sa malupyad kung siya'y maglimos.

{15.18}
"Sa kaugaliang iyan ng Tiya Nena nagmula ang madalas na di nila pagkakasundo ni Ama. Madalas mangitim at mamukol ang kaniyang mukha. Minsa'y nalinsaran pa raw ng tadyang. Hindi naman siya lumalaban kahit sa salita man lamang, ngunit hindi rin naman sumusuko. Huwag na di mangiti si Ama ay nalilimot na niya ang lahat, kaya nauupo na sa tabi ng aming dukhang tokador at nagpapahid na ng lipistik. At, palibhasa tuwinang magbubuhat ng kamay si Ama ay sinusundan ng panaog, wala siyang kamalay-malay na sa akin gumaganti ang Tiya Nena at ako ang pinagdidiskitahan.

{15.19}
"Inaalimura ako, hinihiya ako, at tinatampol ako ng mahahalay na salita kahit na may nanga-karirinig. Ayoko namang magsumbong kay Ama pagkat ayoko ring maragdagan pa ang mga dahilan ng madalas na di nila pagkakasundo. Nagiging pansamantalang kublihan ko ang maghapunang pamamalagi sa aking pinapasukan, ngunit pag-uwi ko sa hapon, lalo na't kung wala si Ama, ay pasisimulan na akong alimurahin mula ulo hanggang paa sa huwag di munting pagkakabiso lamang.

{15.20}
"Isang araw ay hindi na ako nakatiis," patuloy ni Didang, "pagkat sinabunutan ako, ipinagngudnguran, at pinaglapak-lapak ang damit ko sa katawan hanggang sa ako'y mahubaran." "Bakit hindi ka lumaban?" ang hindi na natimping tanong ni Lino. "Iyan ang hindi ko kayang gawin," ani Didang. "Naitanim nang napakalalim ni Ina sa puso ko ang paggalang, pagyukod, at pagpapahinuhod sa sinumang nakatatanda sa akin. Itinuro niya sa akin na kilanlin ko at ituring na kabanalan ang magtiis sa mga pasakit ng mga kinikilalang magulang kahit na sila mali."

{15.21}
"Ngunit hindi mo siya tunay na magulang," ang tutol ni Lino. "O kaya'y hindi niya inilalagay sa pagkamagulang ang kaniyang sarili. Sa paghahangad mong maging mabuti ka ay binayaan mo na maging masama ang Tiya Nena mo sukdang ikaw na rin ang mapinsala. Sa ganda ng hubog ng pangangatawan mo, Didang, hindi ko man nakita ang Tiya Nena mo, damdam ko'y makakaya mo ang lumaban at manaig."

{15.22}
"Makakaya kong talaga, Lino, pagkat manipis lamang ang Tiya Nena at di naman kalakasan," sang-ayon ni Didang. "Di-miminsang nang nahihirapan na ako ay naisip ko na nga ang lumaban. Ngunit para namang nakikita ko si Ina na nakatitig sa akin at parang sinasabing - Tiisin mo ang lahat, anak ko, alang-alang sa ama mo, na siya mong pangalawang Diyos sa lupa!" paliwanag ni Didang na humikbi, sumubsob sa ibabaw ng hapag, at umiyak.

{15.23}
Tumindig si Lino na parang naalinsanganan. Nanungaw siya sa katabing dungawan na tila pinaluwag ang paninikip ng dibdib, at upang hintaying mapawi ang sama ng loob ni Didang at makapagpatuloy sa tiwasay na pagsasalita. Ngayong narinig na ang simula ay tila ibig nang marinig ni Lino ang lahat.

{15.24}
"Dumating na nga sa sukdulan ang aking pagtitiis," ang patuloy na ni Didang sa tinig na gaya ng dati. "Sumaloob ko na kung sadyang gayon na lamang ang magiging buhay ko sa sariling tahanan ay mabuti pang makisama na ako sa mga mistulang ibang tao na may loob sa Diyos kahit na kaunti. Isang kaibigan at kasama ko sa pinapasukan naming tindahan ang naging kagayakan ko sa pag-alis. Tumakas kami na may dalang tig-isang balutan ng bihisan at tig-kaunting baon, isang madaling-araw. Nanuluyan kami sa isang kaibigan ng aking kasama na naninirahan sa Sampalok at namamasukang mananahi sa Ermita. Ipinagtapat namin ang aming ginawang pagtakas sa Baliwag at ang hangad naming makakita sana ng anumang mapapasukan.

{15.25}
"Hindi kami pinabayaan ng aming tinutuluyan. Tinotoo ang pagtulong sa amin. Pagkaraan ng may apat na araw lamang ay itinanong sa amin kung maiibigan namin, habang hindi nakakikita ng mabuti-buti, ang maglingkod na katulong sa tahanan ng dalawang taga-Quezon City na kapwa mayaman. Hindi sana namin ibig ng aking kasama na malagay kami sa gayong katayuan, ngunit inisip naming hindi kami dapat makabigat sa aming tinutuluyan na isang mananahi lamang. Kaya nga, nayag na kami kapwa, yayamang maaari namang umalis kami upang humanap ng mabuti-buti kung hindi namin maibigan ang magpatuloy.

{15.26}
"Sa tingin ko'y mayaman nga ang kinatirhan ko. Maganda, malaki, at matibay ang bahay. May sariling kotse at tsuper, dalawang bataang lalaki, at dalawang katulong na babaeng Bisaya. Naroon na ang lahat ng kagamitan at kasangkapan na nakikita ko sa mga tunay na mayaman, na gaya ng refrigerator, muwebles, radyo, stereo, at iba pa. May tatlong anak na para-parang nag-aaral sa kolehiyo ng mga madre. Kinukuha at inihahatid sila ng isang tanging bus araw-araw.

{15.27}
"Maganda ang maybahay ng aking amo, matanda nang kaunti lamang sa akin, at inihahatid at sinasalubong ng aking amo sa madyungan araw-araw halos. May isang buwan na ako roon nang mabalitaan ko na ang aking amo ay kawani pala sa isang tanggapan ng Pamahalaan na nakikialam sa backpay at sumasahod lamang ng sandaa't dalawampung piso sambuwan. Gayunma'y ano ba ang pakialam ko? Kaya lamang ako umalis ay nang pagtangkaan akong ipagregalo sa kaniyang Hepe, na nakapansin pala sa akin nang minsang dumalo sa isang mabulang kumplianyos ng kaniyang magandang maybahay.

{15.28}
"Binalak kong tumungo sa tinitirhan ng aking kasama. Sumaisip kong mabuti ang katayuan niya roon, marahil, kaya nawiwili. Sa pasimula ay nangamba ako na baka baligtarin ako ng aking pinanggalingan. Baka sabihing nang-umit ako ng anumang may halagang bagay at ako'y tumakas. Sumaloob ko naman na kapag ginawa nila ang gayon sa akin ay may mapapahiya. Mabuti naman at ipinagwalambahala na ang aking pag-alis.

{15.29}
"Nagtungo ako, gaya ng aking balak, sa tinitirhan ng aking kasama. Handa akong tumanggap ng kahit na gaano kababang pasahod, kung matitiyak ko lamang na may mabuti silang kaugalian. Natuwa ako nang makita kong tila higit na mariwasa ang amo ng aking kasama kaysa iniwan ko. Ngunit isang gabi lamang akong nakatulog doon. Ipinagtapat sa akin ng aking kasama na nang dumating ako roon ay gayak na pala siyang magpaaalam at umalis.

{15.30}
"Sinabi niya sa 'kin na ang maybahay ng kaniyang amo ay labis na selosa. Madalas daw niyang marinig na tinatalakan ng babae tungkol lamang sa kasusulyap sa kaniya. 'Ikaw pa kaya na talagang maganda ang di-pagselosan,' sabi niya sa akin. 'Saka,' ang bulong pa niya, 'ito pala namang amo ko, e, kawani lamang sa appraisal section sa Adwana at sumasahod ng dalawandaang pisong mahigit lamang sambuwan.'

{15.31}
"Kinabukasan ng hapon, nang araw na makatulog ako sa tinitirhan ng aking kasama, ay nagpaalam na siya at pinayagan naman. Kaya, magkasama kaming nanuluyang muli sa kaniyang kaibigan sa Sampalok. Hindi na kami gaanong makabibigat noon, kung mga isang linggo lamang, pagkat may naipon sa kaming sapat sa sinahod namin, bilang mga katulong. Noon ko natuos na mahigit na pala kaming anim na buwan sa Maynila. Bagaman minsan man ay hindi ako sumulat sa amin upang ibalita kung saan ako naroon at kung ano ang kalagayan ko at hanapbuhay ay ipinagdugo rin ng loob ko na hindi man lamang ako sinundan at hinanap ni Ama. Dahil diya'y itinuring ko na ang aking sarili na ulila nang lubos.

{15.32}
"Hindi naglipat-linggo, mula nang manuluyan kaming muli sa kaibigan ng kasama ko, ay nagkaroon ng tatlong sabay na alok na mapagpipilian namin. Una, isang tindahan ng represko (Erfrischungen |1|) sa Abenida Rizal na may pa-uniporme pa, bagaman di-kalakihan ang pasahod. Ikalawa, isang tindahan ng relos at mga kagamitan nito sa Abenida Rizal din, na walang pa-bihis ngunit mainam-inam ang pasahod at libre-komida. At, ikatlo, isang matrona na anyong masalapi at namamahay na mag-isa. Ang unang dalawa ay kapwa ari ng Intsik, at itong huli ay isang Filipinang mestisa o mestisahing Kastila.

{15.33}
"Pinakamithi ng loob ko na roon ako mapunta sa Filipinang mestisahing Kastila, pagkat sadyang hilig ng loob ko, pagkabata ko pa, ang buhay-payapa. Kaya nga, nang mapili ng kasama ko ang tindahan ng relos ay pinili ko naman ang Filipinang mestisahing Kastila. Hindi ko pa pala nasasabi sa iyo, Lino, na ang pangalan ng kasama ko ay Miring, at ang kaibigan niya, na kaibigan ko na rin, ay Mentang. Ito namang napili kong mestisahing Kastila ay si Donya Geronima Villarte y Salumbides, may palayaw na Memay at kung minsa'y tinatawag na Niyora Memay o kaya'y Donya Memay.

{15.34}
"Taksi pa ang tinawag ni Mentang nang ihatid niya ako sa tahanan ni Donya Memay sa Pako. Masaya at parang wala sa loob na hinagod ako ng tingin ni Donya Memay mula ulo hanggang paa, ngumiti na tila nasiyahan, pagkuwa'y inakbayan si Mentang na parang inihahatid na sa hagdan, at nag-usap sila roon nang marahan bago naghiwalay. Nakatawang binalikan ako ni Donya Memay, tinawag ako sa aking palayaw na Didang, at naupo sa tabi ko. Gayon na lamang ang tuwa ko nang mahalata kong malambot at magiliw magsalita, bakit ay maganda, maayos mamihis, marilag kumilos, at matimping gumamit ng pabango.

{15.35}
"Lalo akong natuwa nang tahasang sabihin sa akin ni Donya Memay na natagpuan daw niya sa akin, sa unang pagkatingin pa lamang, ang tunay na hinahanap niya. Pagkat ... hindi raw katulong, ni-kawaksi, ni-utusan, ni-alila, ang tunay na kailangan niya, kundi isang maganda at mabait na bata na maituturing niyang anak, pagkat nabigo siyang magkaroon ng kahit na isa, dahil sa hindi niya pag-aasawa. Kaya nga, ituturing daw niya akong anak at hindi utusan. Sa kagalakan ko ay nasabi ko naman na kung maaari niya akong ampunin ay paglilingkuran ko siya sa abot ng magagawa ko at hindi ko kailangan ang ako'y bayaran.

{15.36}
"Di-kalakihan ang bahay ni Donya Memay, ngunit matibay at masinop, at naroon na ang lahat ng nauunawa kong kaayusan at kagamitan ng isang bahay-mayaman, bagaman walang garahe, ni hardin, pagkat makipot lamang ang bakuran. Gahịs (übergroß |1|) pa ng tokador lamang ni Donya Memay, na puno ng sarisaring kagamitang pampaganda, ang isang masuking beauty parlor. Wala akong naratnang kasama niya sa tahanan kundi isang masipag at may hitsurang utusang dalaga, na Tagalog ding tulad ko, bagaman pipi, gayong hindi naman bingi.

{15.37}
"Anupa't si Vilma, ang utusan, ay tila dating nakapagsasalita na naputlan lamang ng dila kung kaya napigil. Gayunman, may isang matandang babaeng tagapanindahan at tagaluto, na dumarating doon tuwing umaga at umaalis kung hapon at laging may kasamang isang batang lalaki na nagiging utusan habang hindi umuuwi ang matanda. Ang pangalan ng matandang ito ay Tiyang at ang batang lalaki naman ay Sayas.

{15.38}
"Sa pasimula pa'y itinuro na sa akin ni Donya Memay na tawagin ko siya ng 'Mammy'. Di raw naman niya ibig ang tahasang 'Mama', pagkat nagmumukha naman siyang isa ng tunay na ina, gayong dalaga siya na lumaos nga lamang. Marami raw siyang pamangking dalaga na naglulunggating maging kalukob niya. Ngunit hindi raw niya ibig, pagkat ibig niya ng katahimikan at ang mga pamangkin niya ay pawang magulo, kargante, kapritsosa, at matigas ang ulo.

{15.39}
"Mag-iisang buwan na ako kay Donya Memay nang pumanatag nang kaunti ang loob ko, pagkat naging patuloy na tahimik ang buhay namin, at wala kaming naging tanging libangan kundi ang makinig sa bahay ng tugtugin sa radyo at manaog na paminsan-minsan upang manood ng sine. Walang muli't muling dumadalaw sa bahay kundi isang palabihis na babaeng ahente raw niya sa paniningil at pagpapautang, gayon din sa paglalako ng mga alahas. Laging sarilinan at marahan kung mag-usap sila, at kung minsa'y nagkukulong pa sa loob ng silid, bagay na sinasapantaha kong sanhi lamang marahil sa ginagawa nilang 'usura' na labag sa batas, sa pagkaalam ko.

{15.40}
"Unti-unting tinuruan ako ni Donya Memay ng pag-aayos sa katawan at mukha. Ipinagpatahi ako ng mga bago at mahuhusay na bihisang sunod na lahat sa moda. Ibinili ako ng namamalasak na noong mga fancy trinkets at isang orasang pambisig na may hala-halaga. Tinutulan ko ang kagugugol nang dahil lamang sa akin. Ngunit nagalit pa siya at sinabing ibig ko raw bang wikain ng iba na mukhang alila lamang ang kaniyang anak, kaya hindi na ako kumibo. Ang hindi ko lamang sinang-ayunan ay ang hangad niya na putulin ang buhok ko, bagay na hindi naman niya ikinagalit. Kaya nga, ipinakulot na lamang niya ang buhok ko at tinuruan akong magpusod nang maayos.

{15.41}
"Pinapansin ko na noon, bagaman sa sarili ko lamang, kung bakit isa man sa mga sinasabing pamangking dalaga ni Donya Memay ay walang dumadalaw sa amin. Ngunit isang hapon ay biglang dumating ang apat na pawang magaganda nga. Bahagya na nila akong sinulyapan sa pagkakaupo ko sa isang sopa sa salas. Tuloy-tuloy silang pumasok sa silid ni Donya Memay na kagigising pa lamang noon sa kinagawiang pag-idlip kung tanghali. Dinig na dinig ko ang kanilang masayang pag-uusap na madalas mauwi sa malakas na tawanan at kung minsa'y sa mga salitaang marahan at halos bulungan lamang.

{15.42}
"Madali kong nakilala na mababait sila at mapalagay, pagkat nang lumabas sila sa silid at ipakilala ako ni Donya Memay ay niyakap nila ako at isa't isa'y humalik. Pinilit pa akong kumain ng mga prutas na dala nila. Ang palayaw ng kasama nilang mestisilya ay Chic, ang kayumanggi ay Pinay, ang singkit ay Bun, at ang may nunal sa ilong ay Lor. 'Hoy, Didang,' tawag sa akin ni Chic, 'alam mo, ku!, nangingimbulo sa 'yo si Lor! Sabi ba naman sa Tita Memay, e ...' 'Bakit, bakit, ano na naman?' hadlang ni Lor at umirap. 'Sige, gusto mo ikaw lang ang nambibiro! Baka mamaya, kung ikaw ang mabiro, e, magagalit ka na agad!'"

{15.43}
"'Huuus! Ito nga namang si Chic,' pakli naman ni Bun na umirap din, 'daldal!' 'Daldal na nga, di pa man!' sabad naman ni Pinay na kumampi kay Chic, 'wala pa namang sinasabi si Chic, e, daldal na! Higi, Chic, talaga namang sinabi niya, e!' aniya pa na iningusan si Lor at tumawa. 'Sabihin mo na, Chic, at hindi naman pikon si Didang, e!' 'Hindi ka nga ba pikon, Didang?' ang magiliw na tanong sa akin ni Chic at inakbayan ako. Alisin mo rito sa Maynila, Didang, 'yang ugaling probinsiyana at ... matitisis ka rito, pag hindi. Basta masaya lang tayo!'

{15.44}
"'Siyanga, Didang,' ang mairog na katig naman ni Lor. 'Kasama ka na ngayon sa gang, alam mo ba? Isang araw, e, isasama ka namin sa lakad. At, huwag kang tatanggi.' 'Gayon nga, Didang,' sahod ni Pinay. 'Basta sasama ka sa amin, ano, maaari ba?' 'E, tingnan natin,' ang sagot ko naman, 'kung payag ba ang Mammy at saka wala akong maraming ginagawa, e, di ...' 'Aba, aba!' himig puna ni Bun. 'Tiwala yata sa amin ang Tita Memay, saka ... itong atin, e, samahang walang tanggihan.'

{15.45}
"'Nakita mo na, Didang,' ang pansin na ni Donya Memay bagaman anyong masaya. Ang gugulo ng mga pinsan mong iyan! Ni hindi man lamang nasabing ihihingi ka nila sa akin ng permiso. Saka, hayan, alam mo ba, Didang? Kaya lang nagsisidalaw rito ang mga iyan, e, kung may kailangan! Apat na malalaking bagang na naman ang nalagas sa panga ko!' 'Pasensiya ka na, Tita Memay,' ang pa-isding na sabi naman ni Chic. Ang kapal-kapal mo naman, Tita, e!'"

{15.46}
Tumigil sandali si Didang sa pagsasalita at huminga nang malalim. Makasandali'y nagpatuloy sa pagsasalaysay. "Di-nagtagal ay nagpaalam na ang apat na pamangkin ni Donya Memay, matapos magsihalik sa kaniya at sa akin. Huwag daw akong tatanggi sa kanila, saanman nila ako yayain. Ngunit baka naman naiinip ka na, Lino?"

{15.47}
"Hindi, Didang!" ang masayang tugon ni Lino. "Nananabik ako! Para akong nakaririnig ng isang kuwentong sinulat at binabasa lamang. Naalaala ko tuloy ang nasabi mo sa aking minsan na naging hilig mo noong bata ka pa ang maging isang makata o manunulat. Maaari ka nga pala. Sayang at iba ang landas na kinapuntahan mo, o baka naman iyan na nga ang landas na patungo sa talagang palad mo."

{15.48}
"Magpapatuloy ako, Lino, kung gayon," ani Didang na hindi pinansin ang ginawang pagtukoy ni Lino sa kaniyang hilig na maging makata at manunulat. "Oo, kung hindi ka pa napapagal," sang-ayon ni Lino. "Uminom ka muna kaya! Tayka at ikukuha kita ng inumin!" aniya pa at tumindig. "Huwag, Lino!" pigil ni Didang na tumindig din at nagpaunang lumabas. "Ako na ang kukuha at nang makainom ka rin. Tulog na pala ang Tiya Huwana!"

{15.49}
Hindi napigil si Lino. Lumabas din siya at sumunod kay Didang. Isang ilawang tinghoy lamang na aandap-andap ang tumatanglaw sa kusinaan, na siya na ring komedor na kinaroroonan ng may gripong tapayan ng inumin. Tinagasan ni Didang ng tubig ang isang baso at iniabot kay Lino. Inabot ni Lino ang baso at kusang tinutop ng kamay ang mga daliri ni Didang. Nagkatinginan sila. Ngunit yumuko si Didang. Tila ipinahiwatig na talusalang pa muna siya. Uminom si Didang pagkaraan ni Lino, at magkasabay na bumalik ang dalawa sa dati ring munting hapag at mga likmuan sa salas ng bahay.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/daluyong.html

Werkstatt / Gawaan
Kalye P. Damaso   (• damaso)

1 Einleitung / Pambungad
2 Texte / Mga Kasulatan
3 Zeitformen der Verben / Anyong pamanahon ng pandiwa

1 Einleitung / Pambungad

Austria, LN: Kalye P. Damaso
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Damaso}.

Si LN Austria ay nakatira sa 1O73 Greenview Subdivision, Turo, Bocaue, Bulacan. Kasalukuyang kumukuha ng kursong Bachelor of Arts In Public Administration sa University of the Philippines, Diliman, Quezon City. Ipinanganak noong Hunyo 1, 1988. Isang masugid na mambabasa ng Liwayway.

2 Originaltext

{3.1}

Matagal ko na ring pinag-iisipan kung ano ba talaga ang kulang sa buhay ko.
Ngayong ako ay may sapat nang edad ngunit kaunting kakalaman, napagtanto kong ang pagkalinga ng magulang ang tunay kong hinahanap.	Jetzt bin ich alt genug, habe nur wenig Verwandte, und mir wird bewusst, dass ich in Wirklichkeit danach strebe, mich auf die Suche nach meinen Eltern zu machen.
Simula nang mamatay ang Inay, hindi na ko nakaramdam pa ng kahit kaunting init ng pagmamahal na nagmumula sa sariling mga magulang.

{3.2}

Kaya naman ibang-iba ang pakiramdam ko nang araw na iyon.	Deshalb waren von diesem Tage an meine Gefühle völlig anders.
Noon ko lang naramdaman ang isang napakatinding damdaming nag-uudyok sa akin na ipagpatuloy ang paghahanap sa aking amang nawalay noong ako ay tatlong taong gulang pa lamang.	Damals konnte ich mich nur bei einem sehr heftigen Gefühl ertappen, die Suche nach meinem Vater fortzusetzen, von dem ich getrennt wurde, als ich erst drei Jahre alt war.
Marahil ay hindi na niya tanda ang aking mukha, gayon din naman ako sa kanya. Kung paano ko siya hahanapin, bahala na. Basta't alam kong kapag kami ay nagkita, maisasalba niya ako mula sa pagiging ulila sa magulang. Kaya't naisipan kong lumuwas ng Maynila kung saan siya tumitigil ayon kay Lola.	Ist schon gut, wenn ich weiß, dass er mich davor bewahren kann, ein Waisenkind zu werden. __. Deshalb dachte ich daran, nach Manila zu gehen, wo er sich aufhalten würde, wie Großmutter sagte.

{3.3}

Umalis ako ng Kinaway, Masbate na bitbit ang ilang damit at kaunting pera na pabaon ng Lola na talaga namangayaw akong payagang umalis, lalo pa't hindi ko naman tunay na alam kung saan ako pupunta, sa pag-asang muli kong makikita si Itay. Hindi nagkamali ang Lola.	Ich verließ Kinaway, Masbate und trug mit meinen Händen einige Kleidungsstücke und etwas Geld, das mit Großmutter für die Reise mitgegeben hatte. Sie wollte wirklich nicht zulassen, dass ich weggehe, vor allem, weil ich wirklich nicht wusste, wohin ich gehen sollte, einzig mit der Hoffnung, meinen Vater zu finden. Großmutter hatte nicht unrecht.
Hindi madali ang tumapak sa lupang hindi mo kinagisnan. Naging napakahirap ng buhay ko. Wala ni sinumang tao ang maaari kong malapitan. Hindi ako makapasok ng trabaho pagkat ang alam ko lang ay ang bumasa at sumulat.	Es ist nicht leicht, in einer Gegend herumzulaufen, die man nicht seit Kindesbeinen kennt.

Sinubukan kong lumapit sa pulis upang ipagbigay alam ang pakay kong paghahanap sa aking ama. Imposible raw ang gusto ko pagkat wala akong dala kahit na lumang litrato. Puno ng pasakit ang bawat araw.

Gayunpaman, napakabilis din upang isang araw ay mapagtanto kong tatlong buwan na rin mula nang ako'y lumisan sa amin. Ang kaunting damit na dala ko ay naibenta ko nang lahat maliban sa suot ko ngayon, ang natira sa perang bigay ng Lola ay halos barya na lamang, at ang pag-asang kami ay muling magkikita ni Itay ay unti-unti nang natatabunan ng ingay, dumi, kumakalam na sikmura at basura na dulot ng siyudad.

{3.4}
Naranasan kong humingi ng limos, kumain ng panis at ipagtabuyan ng malilinis na tao. Kung batid lamang ng Lola ang aking kalagayan, agad niya akong pupuntahan dito, kahit pa ibenta niya ang aming munting kubo sa kahit na anong halaga para lang makaluwas din ng Maynila, upang ako ay yakapin at balutin ng malinis na damit. Kahit na ako ay lumaki sa hirap, hindi ko kailanman dinanas ang ganito kasaklap na buhay. Naging palaboy ako nang dahil sa pagnanais kong makita ang Itay. Minsan ay gusto ko na siyang sisihin, ngunit wala rin namang kahihinatnan ang pagsisi sa iba at sa sarili.

{3.5}

Napadpad ako sa Kalye P. Damaso. Doon ko nakilala ang isang lalaking may katandaan na. Binigyan niya ako ng tinapay at tirang buko juice. Tawagin ko na lang daw siyang Mang Kaloy. Sinabi niyang may itsura raw ako kaya't kung gusto ko raw ng pagkakaperahan, maaari akong sumama sa kanya.	Zufällig trieb es mich zur P.-Damaso-Straße. Dort kannte ich einen Mann, der schon alt war. Er gab mir Brot und noch einen Rest Kokoswasser. Ich nannte ihn, so wie man mir sagte, Mang Kaloy. Er sagte mir, dass ich das richtige Aussehen hatte, und wenn ich Lust hätte, leicht an Geld zu kommen, könnte ich mit ihm mitgehen.
Gayon na nga ang nangyari at nang sabihin niya sa akin kung ano ang gagawin ko, tumango lang ako na parang walang narinig.	So geschah es dann auch, und als er mir sagte, was ich zu tun hätte, nickte ich, als ob ich nichts gehört hätte.
Dinala niya ako sa isang maliit na gusaling "Happy Inn" ang pangalan at ipinasok sa isang pribadong kuwarto.	Er brachte mich zu einem kleinen Gebäude mit Namen "Happy Inn" und ging mit mir in ein abgesondertes Zimmer.
Binigyan niya ako ng isang maliit na piraso ng saplot na nagmumura ang pagkapula. Inutusan niya akong maligong mabuti. Kuskusin ko raw maigi ang dumi sa aking katawan at buhok.	Er gab mir eine Klamotte, . Er forderte mich auf, mich gründlich zu baden.
Pumunta ako sa banyo, binuhusan ko ng maligamgam na tubig ang nanlalamig kong katawan na parang walang pakiramdam. Bigla akong naaliw sa mga bulang nagmumula sa mabangong sabong pampaligo. Matagal ko na rin silang hindi nakikita.	Ich ging in das Bad, übergoss meinen kalten, gefühllosen Körper mit lauwarmem Wasser. Plötzlich machte mir der Schaum von der duftenden Badeseife Vergnügen. Lange habe ich sowas nicht gesehen.
Pilit kong nilasap ang sarap ng pagiging malinis dahil alam kong mamaya lamang, ang aking buong pagkatao ay mababahiran na ng putik, isang klase ng putik na hindi kayang ialis ng tubig o ng kahit ano pa mang panglinis. Nagbihis ako at nagpabango gamit ang cologne na inabot ni Mang Kaloy kanina.	Ich zwang mich, das Sauberwerden zu genießen, da ich wusste, dass gleich mein ganzes Wesen beschmutzt werden würde, mit einer Art von Schmutz, der nicht leicht mit Wasser oder mit irgend einem anderen Reinigungsmittel entfernt werden könnte. Ich zog mich an, ließ das Kölnischwasser duften, das mit Mang Kaloy vorhin gereicht hatte.

{3.6}

Paglabas ko ng banyo, isang matabang matandang lalaki ang naghihintay sa akin. Hinawakan niya ako, hindi ako umiwas. Dinala niya ako sa kama, hindi ako tumanggi.	Als ich aus dem Bad kam, wartete ein dicker alter Mann auf mich. Er packte mich, ich habe es nicht verhindert. Er trug mich zum Bett, ich wehrte mich nicht.
Hindi ko alam ang aking ginagawa, pumikit na lamang ako nang makaramdam ako ng sakit, napaluha ako ngunit hindi dahil sa matinding hapdi kung hindi dahil sa kirot na dulot ng pagkawasak ng puso.	Ich weiß nicht, was mir geschah, ich schloss nur die Augen, als ich Schmerzen fühlte und weinte, aber nicht wegen des starken körperlichen Schmerzes, sondern wegen des stechenden Schmerzes, verursacht vom brechenden Herzen.

Biglang lumiwanag ang paligid sa aking paningin, nakita ko na lamang ang sarili kong nakabalot sa kulay berdeng kumot na may dungis ng sarili kong dugo. Naisip kong hindi na ko muling babalik sa P. Damaso, sa perang ibibigay sa akin, maaari na kong bumalik sa Kinaway. Hindi ko man nagawa ang tanging layunin kong makita ang Itay, hindi pa huli ang lahat upang ang aking Lola na lamang ang pagbuhusan ko ng panahon sa mga huling araw ng kanyang buhay. Basta't alam ko at alam ng Diyos na hindi ako naging masamang anak at apo sa aking mahal na Lola.

{3.7}

Ngunit narinig ko ang usapan ng dalawang lalaki sa labas ng nakapinid na pinto.	Ich hörte aber ein Gespräch von zwei Männern hinter der geschlossenen Tür.
"Boss, dagdagan mo naman, bata pa 'yang naibigay ko sa 'yo, e, disisais lang yata 'yan o walaa pa. Saka alam mo namang nag-iipon ako pauwing Masbate e, sa Kinaway pa. Naisip kong kunin na 'yong anak ko d'on, e"	"Boss, gib mir nur etwas mehr, die war noch jung, die ich dir gegeben habe, eh, sechszehn vielleicht oder noch nicht mal. Du weißt auch, dass ich spare, um nach Masbate eh, nach Kinaway zurückgehen zu können. Ich denke dran, dort das Kind von mir zu holen."
Marami pa siyang sinabing halos aking ikinabingi. Ayokong isipin na si Mang Kaloy ay ang aking ... Hindi. Nagkataon lang. Ayokong isipin.	Er hat noch viel erzählt, wovon ich fast taub wurde. Ich mag nicht daran denken, dass Mang Kaloy mein ... Nein. Nur zufällig. Ich mag nicht daran denken.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/damaso.html

Werkstatt-Korpus / Pagtitipong Paggawaan
Salin ng Dasal Katoliko (DC)

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan

1 Einleitung / Pambungad

Coraza, Michael M.: Ang Pagsasalin bilang Pagpapaunawa:
Isang Panimulang Pagsusuri sa Unang Limbag na Salin sa Tagalog ng Popular na Dasal Katoliko
Quelle / Pinagmulan → {16A-2_Dasal}.

3 Texte - Mga Kasulatan

{3.1}
Ang Doctrina Christiana en lengua espanola y tagala, corregida por los Religiosos de las ordenes, Impressa con licencia en S. Gabriel de la orden de S. Domingo En Manila, 1593 ang kauna-unahang relihiyosong aklat na nalimbag sa paraang xylografico sa Filipinas. Sa pangkalahatang, ito rin ang kauna-unahang aklat na nalimbag sa buong kapuluan matapos itatag ni Miguel Lopes de Legaspi ang Cebu noong 1565 at ang Manila noong 1571.

{3.2}
Ayon sa sanaysay ni Virgilio S. Almario na "Pamamangka sa Dalawang Wika, Ang Pagsasalin Bilang Kasangkapan sa Edukasyon" na nalathala sa magasing Sagisag noong Enero-Pebrero 1977, "Hindi isang aksidente na gumamit ng pagsasalin sa unang nalimbag na aklat sa Pilipinas." Bahagi ng buong estratehiya ng pananakop ng mga Espanyol ang paggamit sa katutubong wika ng mga Indio sa pagtuturo ng doktrina.

{3.3}
Ayon kay Rene Javellana, sa kaniyang introduksiyon sa Mahal na Passion ni Jesu Christong Panginoon Natin na Tola ni Gaspar Aquino de Belen (1990), nagpasiya ang junta ng Simbahan sa Maynila noong 1582 na kilalaning mahalagang gawain ang pagsasalin ng mga aral ng Kristiyanismo sa mga katutubong wika ng Filipinas. At sampung taon matapos malimbag ang Doctrina Christiana, noong 1603, naglabas ang hari ng kautusang nagtatakda na kailangang marunong ng wika ng mga Indio ang sinumang magtutungong misyonero sa kapuluan.

{3.4}
Ang pagsasalin, ayon sa sanaysay na "Translation: Literature and Letters" ni Octavio Paz, ay isang paraan ng pagtuturo o pagpapaunawa. Sabi nga niya, "the child who asks his mother the meaning of a word is really asking her to translate the unfamiliar term into the simple words he already knows." Ipagpalagay na ang mga misyonerong fraile ang ina at ang mga katutubong Tagalog ang anak, paano kaya ipinaunawa ang doktrina ng Kristiyanismo? Ano at paano kaya hinarap ang mga suliranin sa pagpapaunawa?

{3.5}
Sa pagtalakay na ito, magsasagawa ng panimulang pagsusuri hinggil sa paraan ng pagkakasalin ng popular na dasal Katoliko, ang Ama Namin, na nasa Doctrina Christiana. Sa pamamagitan ng mapaghambing na pagtunghay sa orihinal na tekstong Espanyol at sa katapat na salin sa Tagalog, higit na mabibigyan ng ilustrasyon ang paniniwala ni Octavio Paz na isang paraan ng pagpapaunawa ang pagsasalin.

{3.6}
Mga Pangkalahatang Obserbasyon
Sa pangkalahatang, binubuo ang Doctrina Christiana ng apat na dasal: "Ang Ama Namin", "Ang Aba Guinoong Maria" (Aba Ginoong Maria)", Ang Sumasampalataia" (Ang Sumasampalataya) at "Ang Abapo" (Ang Aba Po); apat na paghahanay ng mga kautusan at kaurian ng kasalanan: "Ang Otos nang Dios, Ae, Sangpouo" (Ang Utos ng Diyos ay Sampu), "Ang Otos nang Santa Iglesia Ina natin aey Lima" (Ang Utos ng Santa Iglesiang Ina Natin ay Lima), "Pito ang Mahal na Tanda Icauauala nang Casalanan ang Ngalan Sacramentos" (Pito ang Mahal na Tandang Ikawawala ng Kasalanan, ang Ngalan ay Sakramentos), at "Ang Ponong Casalanan, Icapapacasama nang Caloloua aey Pito" (Ang Punong Kasalanan, Ikapapakasama ng Kaluluwa ay Pito); at isang "Tanungan."
Reihenfolge von einigen Satzzeichen bei Anführungszeichen geändert, da sie im Text inkonsistenz sind!

{3.7}
Unang nakasulat ang bersiyon sa wikang Kastila ng mga ito, saka nakasunod ang salin sa Tagalog na nakasulat sa dalawang paraan: nasa alpabeto Romano ang una, nasa katutubong baybayin ng mga ninuno natin ang ikalawa. Dahil dito, masasabing ang Doctrina Christiana rin ang isa sa mga nalalabing nakalimbag na patunay ng pag-iral ng isang katutubong alpabeto ng ating mga ninuno.

{3.8}
Batay sa nilalaman nito, makahihinuha ng tatlong pangkalahatang implikasyon tungkol sa pagkakalathala ng Doctrina Christiana. Una, binibigyang-diin ng mga Espanyol na ang itinuturo nila sa mga katutubo ay mula sa Kastila, isang salin. Para kay Vicente L. Rafael, Contracting Colonialism, Translation and Christian Conversion in Tagalog Society under Early Spanish Rule (1988), paggigiit ito ng kataasan o superyoridad ng mga Espanyol sa mga katutubo.

{3.9}
Higit na malapit sa Latin, na siyang opisyal na wika ng Simbahang Katoliko, ang wikang Kastila. Samankatwid, ang mga Espanyol, na gumagamit ng wikang Kastila, ang tagapaglapit sa mga Tagalog, sa mga aral ng Katotohanan na orihinal na nasa wikang Latin. Sa pananalita mismo ni Rafael, "Within the context of colonization, whereby Latin guaranteed the transfer of God's Word, Castilian played the key role of a privileged passage from Latin to Tagalog."

{3.10}
Ikalawa, ang pagpapalit ng ortograpiya o paraan ng pagsulat sa wikang Tagalog ay isang paraan ng pagkontrol ng mga Espanyol sa wika ng mga katutubo. Hindi tuwirang sinasabi nito na dahil sila ang mananakop,ang nakataas, kaya nilang baguhin para sa kanilang kapakanan ang wika ng kanilang mga nasasakupan. Kung nahihirapan silang basahin ang sulat-katutubo, lalo sigurong nahihirapan silang isulat ito. Kaya kinailangang baguhin nila ito para sa ikadadali ng pagsasakatuparan nila ng kanilang misyon.

{3.11}
Ayon muli kay Rafael, "By converting baybayin into phonetic writing, the Spaniards hoped to make the Tagalog language more 'readable'. And 'readability' in this case implied the control of the differing and deferring movement of writing by the 'persuasive and clear voices' of the missionarier who worked to ensure the passage of God's Word and the king's authority through the local idiom."

{3.12}
Ikatlo, kapansin-pansin ang pamamayani ng mga salitang Kastila na hindi na isinalin o inihanap ng katumbas na salitang Tagalog sa kabuuan ng Doctrina Christiana. Ginamit na tila lumangkap na sa bokabularyo ng wikang Tagalog nang mga panahong iyon ang mga salitang Kastila tulad ng Dios, virgen, cruz, infierno, Espiritu Santo, yglesia Catolica, fiesta, confessar, comulgar, pascua, baptismo, extrema uncion, orden sacerdote, persona at marami pang iba.

{3.13}
Dahil walang isa sa isang tumbasan ng mga salita sa pagitan ng dalawang wika, madalas na nagiging mahirap ihanap ng katumbas sa ibang wika ang ekspresyon ng isang idea o katotohanan sa isang wika. Ang mga terminolohiya ng Kristiyanismo na hango sa Latin at Kastila ay sadyang hindi maaasahang magkaroon ng mga terminolohiyang ganap na katapat sa wikang Tagalog. Ayon muli kay Octavio Paz, "Each language is a view of the world, each civilization is a world."

{3.14}
Bagong karanasan at bagong pagtingin sa daigdig ang Kristiyanismo para sa mga "indio", kaya nga ang nangyari, marami sa mga salitang pandoktrina ang hindi na kinailangan pang tapatan ng katutubong salita para maituro sa kanila. Ngunit para kay Rafael, isa pa ring indikasyon ito ng pagiging superyor ng wikang Kastila sa Tagalog.

{3.15}
Sa tingin ng mga misyonero, walang salita sa Tagalog na makatatapat at makasasapat upang taglayin ang kahulugan ng mga konseptong nasa Kastila. Sa pananalita muli ni Rafael, "In order to maintain the 'purity' of the consepts that these words conveyed, the missionaries left them untranslated, convinced that they had no exact equivalents in Tagalog."

{3.16}
Kapansin-pansin na sa paghahanay ng pitong sakramento, ginamit ang mga salitang Kastila bilang panawag sa mga ito: baptismo, confirmar, confesar, comulgar, extrema uncion, orden nang sacerdote at pagcasal. Pansinin na nagkaroon na ng anyong Tagalog ang salitang casar:pagcasal. Paglaon, higit na makikilala ang baptismo bilang binyag, na salitang ginamit na rin sa isang bahagi ng Doctrina Christiana, ang confirmar bilang kumpil, ang confesar bilang kumpisal.

{3.17}
Sa kabilang banda, sa paghahanay ng mga punong kasalanan (o capital sins), naisalin lahat ang mga ito sa wikang Tagalog: capalaoan, caramotan, calibogan, cagalitan, caiamoan, capanaghilian at ang catamaran. Alalaong baga, ipinahahayag wari ng mga misyonerong Espanyol na kung kasalanan ang pag-uusapan, lahat ng puwedeng maging kasalanan ay nagagawa ng mga katutubo kaya may salita sila para sa mga ito. Kung kaligtasan, biyaya, o sakramento naman ang pag-uusapan, dahil ng mga "pagano", wala sa karanasan kaya wala sa talasalitaan ng mga "indio" ang mga salitang gaya ng baptismo, confirmar at confesar.

{3.18}
Sa pag-aaral sa Mahal na Passion ni jesuchristong Panginoon Natin na Tola ni Gaspar Aquino de Belen, nilinaw ni Rene B. Javellana na sumunod si de Belen sa dalawang daloy ng pagsasalin: hubog sa tradisyon ng katesismo ang una at hubog sa tradisyon ng mistisismo ang ikalawa. May katangiang malinaw, mapangatwiran, at bumabaling sa abstraktong pag-iisip ang unang pamamaraan samantalang ang ikalawa ay matalinghaga, malabugtong, hitik sa paglalarawan at puno ng damdamin.

{3.19}
Para kay Javellana, nagsasanib ang dalawang daloy ng pagsasalin sa Mahal na Passion, na isang mahabang pasalaysay na tula, ni Gaspar Aquino de Belen. Kinailangang kasangkapanin ang una upang higit na maisaulo ng mga katutubo ang nilalaman ng doktrina at kinakailangan ang ikalawa upang higit itong maunawaan o maisapuso.

{3.20}
Bilang aklat ng doktrina o katesismo, masasabing higit na namamayani ang unang daloy ng pagsasalin na tinutukoy ni Javellana sa Doctrina Christiana. Gayunman, bilang kauna-unahang limbag na tekto ng katuruang Katoliko, mapapatutunayang hindi nakaiwas magsalin sa paraang matalinghaga, mapaglarawan o mapagpaunawa ang mga may-akda ng aklat na ito alinsunod sa sinasabi ni Octavio Paz.

{3.21}
Ang Ama Namin
Kilala rin bilang "The Lord's Prayer" dahil ito ang dasal na itinuro ni Kristo sa mga Hudyo nang may isang nagtanong sa kaniya kung papaano raw ba magdasal,nilalagom ng panalanging ito ang Banal na Ebanghelyo. Ayon sa Catechism of the Catholic Church (1994) huwarang paraan ito kung papaano makipag-usap sa Diyos nang hindi nagiging paulit-ulit na tulad ng mga Hentil.

{3.22}
Sa Doctrina Christiana, matatagpuan ang bersiyong Kastila sa ikalawang buklat, at agad na nakadugtong sa ikatlong buklat ang salin nito sa Tagalog na nakasulat sa dalawang paraan: sa pamamagitan ng alpabeto Romano ang una,sa pamamagitan ng katutubong baybayin ang ikalawa. Narito ang buong teksto ng "Ama Namin" sa nasabing aklat:

{3.23}
Ama Namin nasa langit ca ,ypasamba mo ang ngalan mo, moui sa amin ang pagcahari mo. Ypasanod mo ang loob mo dito sa lupa parang sa langit, bigyan mo cami ngaion nang amin cacanin, para nang sa araoarao, at pacaualin mo ang aming casalanan, ya iang uinaualan bahala namin sa loob ang casalanan nang nagcasasala sa amin. Houag mo caming aeuan nang di cami matalo nang tocso. Datapouatyadia mo cami sa dilan masama. Amen, Jesus.

{3.24}
(Ama namin,nasa langit ka, ipasamba mo ang ngalan mo, mauwi sa amin ang pagkahari mo. Ipasunod mo ang loob mo dito sa lupa parang sa langit, bigyan mo kami ngayon ng aming kakanin para nang sa araw-araw, at pakawalin mo ang aming kasalanan, yamang winawalang bahala namin sa loob ang kasalanan ng nagkakasala sa amin. Huwag mo kaming iwan nang di kami matalo ng tukso. Dapuwat iadya mo kami sa dilang masama. Amen, Jesus.)

{3.25}
"Padre Nuestro" ang tinatapatan ng "Ama Namin." Ngunit hindi gaya ng "nuestro", ang namin ay hindi simpleng katumbas ng "our". Ang pagsasabi ng "Padre Nuestro" at "Our Father" ay isang indikasyon na may iisa o unibersal na kinikilalang Ama o Diyos ang mga Katoliko. Ngunit ang "namin" ng Tagalog ay may indikasyon ng pagkakahiwalay sa iba. May kakambal na salita ito, ang natin. Kapag sinabing "namin," nangangahulugan ito na ang inaangking bagay ay hindi sa iba ,hindi "inyo." Anu't anuman,"Ama Namin" na nga ang pinakamalapit sa "Padre Nuestro."

{3.26}
"Que estas en los cielos", ang tinatapatan ng "nasa langit ca". May salitang katutubo ang mga Tagalog para sa lugar na katumbas ng langit ng mga Katoliko, ang kaluwalhatian. Ngunit hindi ito piniling gamitin sa Doctrina Christiana. Halimbawa marahil ito ng tinutukoy ni Virgilio S. Almario sa panimulang pag-aaral niya sa Barlaan at Josaphat (2002):

{3.27}
"Pinakamabagsik na paraan ng pananakop pangwika ang tahasang pagtatakda ng masama o negatibong kahulugan sa mga salita na may orihinal na mataos na pagpapahalaga." Dahil kaugnay ng isang sinaunang pananampalataya na itinuturing na pagano ng mga Espanyol, higit na piniling gamitin ng mga may-akda ng Doctrina ang higit na niyutral na salitang "langit" bilang pantapat sa konsepto ng pook o estado ng magandang buhay ng mga Katoliko.

{3.28}
Ang mga sumusunod na sugnay, "ypasamba mo ang ngalan mo, moui sa amin ang pagcahari mo, ypasonod mo ang loob mo dito sa lupa para sa langit", ay itinatapat sa "Sanctificado sea es tu nombre,venganos es tu reino, hagase tu voluntad asi en la tierra como en el cielo." Tinatawag na subjunctive ang anyo ng mga pandiwa sa Espanyol, dahil ginagamitan ng "sea" ngunit naging pautos lamang ang naging pantapat na pandiwa sa Tagalog: "ipasamba," "moui," at "ipasunod."

{3.29}
Sadyang walang katumbas na anyo sa Tagalog ang pandiwang nasa anyong subjunctive sa Espanyol, isang anyo ng pandiwa na nagpapakita ng isang hiling o masidhing paghahangad. Sa Ingles, sa ganitong paraan ito tinutumbasan, "Hallowed be thy name, thy kingdom come, thy will be done." Kaya nga sa anyo ng dasal na ito sa kasalukuyan, ganito ang paraan ng pagsasabi, "Sambahin ang ngalan mo, mapasaamin ang kaharian mo, sundin ang loob mo ..."

{3.30}
Sa bahaging ito mahahalata ang kahulugan pa ng kasanayan sa Tagalog ng mga Kastilang bumuo ng Doctrina Christiana. "Bigyan mo cami ngaion nang amin cacanin para nang sa araoarao" ang itinumbas sa "El pan nuestro de cada dia danos lo hoy." Kapansin-pansin ditong sa halip na tinapay, ang ginagamit ay kakanin. Sa orihinal na Kastila, tinapay ang ibig sabihin ng "pan." Sa doktrinang, Katoliko, mahalagang metapora ang tinapay.

{3.31}
Sa Vocabulario de la lengua tagala (1869) nina Sanlucar at Noceda, may salitang "tinapay" na ang kahulugan ay "pastilla de morisqueta". Isang uri ng "cake" o suman na yari sa bigas (kanin). Malamang na ang naging konsiderasyon ng nagsalin para sa Doctrina Christiana ay ito: hindi pang-araw-araw na tulad ng ibig sabihin ng "kakanin" ang sinaunang kahulugan ng "tinapay." Sa Katolisismo, ang "pan" ay hindi lamang pagkain ng katawan. Ito rin ang metapora para sa "katawan ni Kristo" at "salita ng buhay" na kailangang maging bahagi ng pang-araw-araw na buhay ng isang binyagan.

{3.32}"Pacaualin mo ang aming casalanan ya iang uinaualan bahala namin sa loob ang casalanan ng nagcasasala sa amin" ang itinumbas sa "Perdonanos nuestras deudas asi como nosotros las perdonamos nuestros deudores". Nakapagtatakang hindi ginagamit ang salitang "patawarin" bilang pantapat sa "perdon". Muli, sa Vocabulario de la lengua tagala, may nakatalang salitang "tawad" na sadyang katumbas ng "perdon".

{3.33}
Sa bahaging ito, matutukoy na higit na naging mapaglarawan ang nagsalin. Tinangka niyang ipakita sa paraang metaporiko ang pagkakasala at ang pagpapatawad dito. Kung pakakawalin ang kasalanan, maaaring isipin na nakakulong ito sa sinumang may kasalanan. Nangangahulugan, isang bilangguan ang tong makasalanan. Ngunit maaaring isipin na isang kongkretong larawan lamang ng pag-aalis ang nais tukuyin ng tagasalin. Hindi na niya inulit ang paggamit ng "pacaualin" sa sumunod na bahagi: "uinaualan bahala namin ..." Ibig sabihin, katumbas lamang ng "pacaualin" ang "uinaualan bahala". Iisa ang salitang ginagamit sa Kastila, "perdon".

{3.34}
Ngunit higit na mapaglarawan nga ang salin sa Tagalog. Ang pinapakawalan ay isang bagay na minamahal. Ibig sabihin, minamahal ng tao ang kasalanan. At kung winawalang-bahala na niya ito o hindi na niya itinuturing na mahalaga, pinakakawalan na niya ito. Samakatwid, tulad ng itinuturo ng Kristiyanismo, isang pagpapakasakit ang hindi pagkakasala. Ang bagay na masama na higit na siyang pinipita ng laman ay dapat nang "pakawalan".

{3.35}
"Houag mo caming aeuan nang di cami matalo nang tocso. Datapouat yadia mo cami sa dilang masama" ang itinumbas sa "Y no nos dejes caer en la tentacion y libranos de mal". Malapit sa pagiging matapat sa orihinal ang bahaging ito. "Huwag mo kaming hayaang bumagsak sa tukso" ang higit na idiomatikong salin ng unang sugnay ng bahaging ito. "Palayain kami" o "deliverus" sa Ingles ang katumbas ng "libranos". Ngunit muli, sa saling ito, higit na mapaglarawan ang mga nagsalin. "Iadya" ang salitang piniling gamitin na, ayon sa Vocabulario de la lengua tagala, ang ibig sabihin ay: "Defender de algun peligro." (Ipagtanggol o iligtas sa anumang panganib.) Sa bahaging ito, ipinakita ang Diyos bilang tunay na tagapagligtas. Animo isang mandirigmang susuong sa labanan kung nasasapanganib ang taong kaniyang minamahal.

{3.36}
Ang Pagsasalin Bilang Pagpapaunawa
Sa pagtalakay na ito, natukoy kung papaanong hindi nakalihis sa pagiging mapagpaunawa, mapaglarawan o madamdamin, sang-ayon sa sinasabi ni Rene Javellana, ang mga may-akda ng Doctrina Christiana.

{3.37}
Ang totoo, nagtatagpo ang mga sinasabi nina Rene Javella at Octavio Paz hinggil sa disiplina ng pagsasalin: isang pagpapaunawa. Mula sa mapaghambing na pagtunghay sa orihinal na Kastila at unang salin sa Tagalog ng "Ama Namin", ipinakita kung paanong sinikap ipaunawa ng nagsalin ang huwarang dasal ni Hesukristo. Sa halip na tinapay, ginagamit ang "kakanin" upang mabigyang-diin ang pagiging bahagi ng Diyos sa pang-araw-araw na buhay ng isang binyagang Tagalog. Sa halip na gamitin ang patawarin, piniling gamitin ang "pakawalan" upang idiin na hindi dapat mahalin ng tao ang kasalanan.

{3.38}
Kailangan pa ang mga ganitong uri o paraan ng pagsusuri sa ibang pang teksto na nasa Doctrina Christiana at sa iba pang akdang naisalin sa panahon ng mga Espanyol sa Filipinas. Mahalagang hakbang ang ganitong pagsusurisa pag-alam sa naging tagpuan ng mananakop at sinakop. Sa pamamagitan nito, matutukoy kung paano nakibagay ang katutubo sa mananakop o ang mananakop sa katutubo. Sa gayon, higit na mauunawaan o maisasalin natin ang maraming bagay sa ating post-kolonyal na sitwasyon sa paraang higit na mapagbuo ng ating sarili.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/dasal.html

Werkstatt-Korpus / Pagtitipong Paggawaan
Dayuhan

1 Einleitung / Pambungad
3 Texte / Mga Kasulatan

1 Einleitung / Pambungad

Medina, Buenaventura S.: Dayuhan
Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Dayuhan}.

"Ang anak ay may tungkuling moral sa kanyang magulang, ngunit bakit kaya kung minsan ay dumarating ang pagkakataong lumalayo ang kalooban ng anak sa kanyang magulang?"

3 Texte - Mga Kasulatan

{3.1}
Ilang hakbang lamang ang nakapagitan sa silid ng ama ko at sa akin, ilang hakbang lamang at maaari ko nang mabuksan ang pinto at itulak iyon upang makita ko ang nasa loob. Subalit ang mga hakbang ko ay karaniwang mabibigat, napipigilan, na tila naaatasan ng isang damdaming dayuhan pagkat di inaasahan.

At nang sumugat sa katahimikan ng gabi ang daing na iyon, napakislot ako sa aking pagkakahiga. Ang tunog na iyon ay sinundan ng mga yabag, mabibilis, nagmamadali; at nadama kong kailangan kong magbalikwas, lumabas ng sariling silid, at tunguhin ang kay Ama, subalit nagbaga na naman ang damdaming banyaga. Nang buksan ko ang aking pinto, binulaga ako ng liwanag. Napatigil ako. Nakita ko si Ina.

{3.2}
Alam ko na ang aking gagawin. Sapat na sana ang tingin ni Ina subalit ang isang matipid na galaw ng labi'y tinig pa ring narinig ko: "Si Ama..." "Opo," mahina kong sagot, sabay-talikod upang lundagin ang maikling hagdana't tawirin ang gabi, hanggang sa sapitin ko ang lansangang-bayan at tawirin iyon at magpatao po sa unang botikang matatagpuan sa hilaga at tawagin si Dr. Santos.

Nakikinita-kinita kong iiling ang may pinilakang ulo, ngunit sasama pa rin sa akin, dala ang sutseng kinasisidlan ng gamot ni Ama. Kay limit ko nang tinawag si Dr. Santos nang mga nakaraang taon. At minsan ay ninais ko nang imungkahi kay Dr. Santos. Ipaubaya na ninyo sa akin ang paggagamot, halos natutuhan ko na sa pagmamasid sa inyo; ngunit alam kong ang paggagamot ay may ibang kabuluhan kapag ginagampanan ng isang doktor, at ang panggagamot kay Ama ay higit sa pagdinig sa pulso nito at paglilinis ng balat at pagturok sa laman.

Lagi nang may ipinagbabawal si Dr. Santos, at lagi namang may sinusuway si Ama pagkaraang makasunod nang mga ilang linggo. Saka ko maririnig ang paalala, pakiusap, pagsusumamo ni Ina: sa silid na iyon, sa siHd ding iyon; saka ko maririnig ang sasabihin ni Ama: "Maaari bang pabayaan mo na ako?"

{3.3}
Hindi ko binigyan ng halaga ang mga salitang iyon noong una; natiyak ko na walang ibig sabihin iyon kundi huwag nang gaanong mag-alala si Ina. Hindi nga lamang mabini ang pangungusap ni Ama, subaht hindi maiaalis iyon sa isang nagkakasakit.Lalo na nga't napagsabihan na ng tanggapan ni Ama: mabuting mamahinga na ito nang tuluyan. Ngunit hindi magagawa ni Ama ang mamahinga ng pamalagian: kami na lamang ang nagkakatuwang sa pagtustos sa pamilya, at ang sahod ko naman ay totoong maliit. Nag-asawa na ang dalawang babaing nakatutulong sana, bukod sa malayo ang kanilang tinitirahan ngayon.

{3.4}
"Alam ko ang aking ginaga..." ang narinig ko minsan. Marahil ay pinuna ni Ina ang pag-uwi ni Ama nang malalim sa gabi. Marahil ay nasabing makasasama iyon sa katawan nito. Kailangan ang pahinga. Sa akin man nasasabi iyon ni Ina, kaya alam kong iyon ay isang paalala lamang. Ngunit minsan ay nahuli ko ang aking ina na nagpapahid ng mata: may puwing na inalis o may hikbing pinugto? Hindi ko gaanong pinansin iyon ngunit naiwan sa isip ko ang larawan ni Ina: may lungkot na nakabalatay sa kanyang mukha.

{3.5}
Sa umaga'y naririnig ko na ang mararahang yabag na patungo sa silid ni Ama; alam kong si Ina, gigisingin si Ama. Hiwalay sila ng silid, si Inia'y kasama ng dalawa kong kapatid na babaing nakababata, si Ama'y sa sarili niya. May maliit akong silid na karatig ng sa aking ina, katapat ng sa aking ama. Ngunit ang nakapagitang mga dinding ay ginigiba ng mga tinig: mabini, marahas, malakas, mahina. Ang mga tinig ding iyon ang naghahatid sa akin ng nangyayari sa maghapon; mga tinig na di ko man kusang pinakikinggan ay naririnig ko.

{3.6}
Kaya tuwing maririnig ko ang daing ni Ama, madali akong nakakikilos sapagkat mataginting iyon kahit bahaw, at dala marahil ng pagkabatid ko sa sakit niya, ang bahagyang pagkakaiba ng yabag na patungo sa katapat na silid ay tandang pagsumpong ng karamdaman ni Ama. Lagi, nang si Ina ang unarig nakalalapit kay Ama, na tila ba tinig o kilos lamang ni Ama ang lagi na niyang pinakikiramdaman. At ako naman, sapagkat tanging lalaking anak, ay siyang umako ng tungkuling tumawag ng manggagamot sa anumang oras ng naroroon ako.

{3.7}
Tuwina'y kakaunin ko si Dr. Santos, susundan siya sa pagpasok sa aming bakuran, tuloy sa kabahayan hanggang silid ni Ama: naging tagpong kilala ko na ang pagpulso niya kay Ama, paglilinis ng braso at pigi, at pagtuturok dito ng karayom. Huhupa ang daing ni Ama, makakatulog iyon, makapagpapahinga. At ihahatid ko naman si Dr. Santos. Iyon ay isang gawaing matapat kong nagagampanan.

Hanggang sa muli kong matagpuan si Ina: hindi puwing iyon, hindi maaari, sa tuwina'y puwing? Mugto ang mga mata ni Ina: naroong muli ang lungkot na bumabalataw sa kanyang mukha minsan, minsan matagal na. At isang gabi'y nasalo ko ang tilamsik ng katotohanang piht na itinatago ng gabi at bulong at dingding: sabi ni Ama: "Nakikinig ka ng usapan sa tienda? Anong mapapala mor Wala na akong narinig pa. Piht kong inulinig ang tunog ng susunod. Liban sa marahang yabag ni Ina at hilik ng mahihimbing na gabi'y wala na.

{3.8}
Ibig ko sanang marinig ang tinig ni Ina: wala nga: walang mapapala kundi kapaitan. Ibig ko sanang maging marahas ang kanyang yabag, mapaghimagsik, tumututol. Ngunit si Ina'y laging si Ina: nasa kanya ang kapayapaan ng gabi. At sa aking pagkakahiga'y lalong didilim ang gabi mamumuo, mamimigat hanggang sa madama kong nakapataw sa akin: Ina! Ina! At saka ko maririnig ang kanyang mabining tinig kung kailangan kong tawagin.

Ang doktor: "Si Ama..." Dagling mapapawi ang kalagiman ng gabi. Ngunit nasa akin na ang pag-aalala. Magugunita ko ang sinabi ng dalawa kong kapatid na babae nang magsisama sa kanilang napangasawa sa Kabisayaan: "Ikaw na ang bahala kay Ina..."

"Bakit?" Makahulugan ang tanong ko. Hindi makasasapat na talaga sa tanong kong iyon, hindi makasasapat ang kabatiran kong ako ang naiwang pinakamatanda sa magkakapatid na kapiling ng aking mga magulang, hindi-makasasapat ang malaman kong tangi akong lalaki kaya may pananagutan. Sapagkat nariyan si Ama. Hindi sa akin, kundi kay Ama, dapat ipagbilin ang gayon. Ngunit naisip ko na maaaring hindi masabi nina Ate ang gayon kay Ama: subalit bakit? Bakit?

{3.9}
"Hindi mo pa nga maiintindihan. Talagang bata ka pa." Ang nagsalita'y isa sa mga kapatid kong nakatatanda. Talagang malaki ang agwat namin sa gulang, sapagkat may namatay na dalawa pa bago ako isinilang. Ngunit gulang ang batayan nila, hindi ang kamalayan ko sa mga nangyayari. Nasumpungan ko na sila minsan, si Ina at ang mga kapatid kong nakatatanda, nag-uusap at nadama kong mahalaga ang kanilang pinag-uusapan, sapagkat paanas, pabulong, na tila ba ayaw na nilang may makahati pa sa pinagniniigan.

Ngunit kahit ang mga bulong ay may tinig, at nahagip ko iyon; mabini pa rin kahit nabahiran ng kapaitan ang tinig. "Hindi mangyayari iyon sa amin... Puputlin ko agad!" Ang isang iyon ay sa isa kong kapatid: sinuman sa kanilang dalawa ay maaaring magsabi niyon.

At nabuo na sa isip ko ang pinag-uusapan nila, sapagkat sa ibang umpukan sa maliit na pamayanang iyon ay narinig ko: si Ama at si Ading at isang sanggol. Ngunit hindi dapat pansinin iyon, naisaloob ko. Hindi totoo iyon, sapagkat matanda na si Ama, masasakitin, hindi gaanong kumikita. Ngunit para ko pa ring naririnig si Ina; "Maraming ulit na .... hindi lang miminsan." Totoo nga marahil, at marami nang Ading at marami nang sanggol sa buhay ni Ama.

{3.10}
Nakaraan iyon, nakaalis na rin sina Ate: nakita ko ang pamumugto ng mata ni Ina bago umalis ang mga kapatid ko na kasama ng aking mga bayaw. Magtutungo sila sa Kabisayaan upang doon hanapin ang nagkakait na tagumpay sa pangangalakal. May katuwiran sila, naisaloob ko. Kailangan nilang magtindig ng sariling kabuhayan. Si Ina'y walang kibo kahit sa gitna ng kanyang mahinang pagtutol, ayaw niyang mawalay ang mga anak, ngunit malaki ang pagnanais nina Ate na humanap ng sariling daigdig.

Si Ama'y hindi na rin umimik noon. Bahagya man ay wala siyang nasabi. Subalit nang humalik ng kamay ang mga kapatid ko at mga bayaw ko, narinig ko si Ama: "Sumulat kayo sa amin." Tiningnan ako ng aking mga kapatid: Makabuluhan ang kalatas ng mga mata. Iyon ngang bilin nila. "Tingnan mo si Ina." Kunot ang noo ko ngunit ako'y tumango. Mangyari pang titingnan ko ang aming ina. Mangyari pa.

{3.11}
Noon ko unang nakilala ang lungkot ni Ina, ibayo pa sa luhang namuo't nadurog sa mata, ibayo pa sa impit na hikbi, ibayo pa sa buntunghininga. At nang yumakap ang mga kapatid ko sa aking ina, tila naulinigan ang bilin nila: "Huwag kayong mag-aalalang mabuti ..."

May dumarating na sulat at hiro postal buhat sa mga kapatid ko buwan-buwan. Katuwaan na ni Ina ang gay on. Ang lungkot ng ilang buwan buhat nang umalis sina Ate ay unti-unti na sanang napapawi, subalit muling nagkasakit si Ama. Muli kong ginampanan ang aking tungkulin: tinatawag ko si Dr. Santos at inihahatid iyon. Muli kong natunghayan ang mukha ni Ina at ang namamahay na lungkot doon. Gumaling si Ama, subalit di na humihiwalay ang malungkot na katahimikan ni Ina. Gayunpaman, naririnig ko pa rin ang mabibining yabag ni Ina tuwing umaga.

{3.12}
Isang gabi'y narinig ko ang mabining tinig ni Ina: "Makasasama sa iyo ang pagpupuyat. Kailangan mo ang pahinga." Yamot ang tinig ni Ama nang humakbang iyon ng ilan, padako sa aking silid at maglagos sa dingding at sa gabi. "Matanda na ako! Hayaan mo na ako sa maibigan ko!"

{3.13}
Ibig kong magbalikwas. Ibig kong lumabas sa silid, lumayo, lumisan sa tahanang iyon. Ngunit ang gayon ay isang maruwag na pag-iwas sa katotohanan. Kailangan kong harapin iyon: nahulo kong ako'y nasa isang pakikipagtunggali, kami ni Ina (at nina Ate na nasa malayo) sa isang dako, at sa kabila, si Ama at si Ading at isang bata (at ang iba pang Ading at iba pang mga bata). Minsan, sa pag-uwi ko buhat sa paaralan, sa isang panulukang ilang, nakita ko site: si Ama at si Ading at isang bata.

Huminto ako, ayaw kong masalubong sila. Hinayaan ko silang dumaan. At nagkasalubong ang mga paningin namin ni Ama. Hindi ko malilimot iyon: ang pagsasalubong ng aming mga mata - ang pagkalito sa kay Ama at ang pagkasindak sa akin. Madaling nabuhay ang mga tinig: marahas, mabini, malakas, mahina: "Ikaw na ang bahala kay Ina," "Pabayaan mo na ako!" "Makasasama..." Nakalayo na ang tatlo ay hindi pa rin ako nakaaalis sa aking kinatatayuan. Sa kauna-unahang pagkakataon ay ganap kong nakilala ang lungkot ni Ina.

Sa pagbalik ko sa aming bahay, tuluy-tuloy ako sa aking silid. Ni hindi ko tinapunan ng tanaw ang silid ni Ama.

{3.14}
Naghihintay si Ina sa pinto ng silid ni Ama. Katabi niya ang dalawa kong kapatid na nakababata. Hinihintay nila ang pagdating namin ni Dr. Santos: hinihintay nila ang lunas kay Ama. "Ngunit ikatlong araw na ito ng pagsumpong ng sakit ni Ama. Tatlong bahagi na ang tagpong iyon sa pintuan ni Ama. Hanggang pintuan lamang. Sapagkat may damdaming pumipigil sa akin sa pagtuntong sa dakong iyon ng aming tahanan: namimigat ang mga hakbang ko.

Si Dr. Santos ay susundan ni Ina at mga kapatid ko. Ngayong gabi'y nagtuloy ako sa aking silid. Sa karimlang pinupusyaw ng liwanag sa kabahayan ay hahanapin ko ang konting ginhawa: maaaring humiwalay kahit saglit ang damdaming dayuhan. Humiga ako sa aking katre, pumikit ako. Nagbakasakali akong maidlip, makalimot na saglit, kahit sa isang matipid na saglit ngunit maramot ang gabi, sapagkat naging mapagbigay: naghatid sa akin ng tinitimping paghikbi. Si Ina kaya iyon? Inulinig kong mabuti. Ako'y napabalikwas. Tila malapit ang mga tunog na naririnig ko: ang hirap na paghingal, ang pigil na pag-iyak.

{3.15}
Lumabas ako ng aking silid. Ang dalawa kong kapatid na nakababata'y nasa bungad ng silid ni Ama. Umiiyak sila. Mabibigat pa rin ang aking mga hakbang. Nahulo kong hindi humihiwalay sa akin ang damdaming banyaga. Pinipigilan ako niyon na tumuloy sa silid ni Ama. Lumabas si Dr. Santos, kasunod si Ina.

{3.16}
Sinalubong ko ang tingin ni Dr. Santos. Ibig kong malaman kung bakit umiiyak ang dalawang kapatid ko, tiningnan ko si Ina, hinanap ko ang lungkot sa mukha niyon, ngunit pinanlabo ng damdaming dayuhan ang aking paningin. Saka narinig ko: "Ipagdasal ninyo si Ama." Mabini ngunit matatag ang tinig ni Ina. Si Dr. Santos ay humarap sa akin. Banayad ang kanyang salita: "Maiwan ka na. Kakailanganin ka...."

{3.17}
Ipinatong ni Dr. Santos ang isang kamay niya sa balikat ko, hindi ko na siya dapat ihatid, ang kahulugan niyon. Kakailanganin ako sa silid ni Ama. Sa palagay ko'y maraming saglit na hindi ako nakatinag, at nakakilos lamang ako nang katagpuin ni Ina ang aking mata, at nagkatinig ang tinging iyon: "Si Ama...." Sapat na iyon upang sumunod ako kay Ina sa silid ni Ama.

Sa pagpasok ko sa silid ni Ama'y lalong sumidhi ang kakaibang damdaming nasa akin, tila ako isang dayuhan sa pook na iyon, at nadama kong dapat akong umalis, tumakas, ngunit walang lagusan. Nasundan ng mata ko si Ina: umupo siya sa gilid ng katreng kinahihimlayan ni Ama. Saglit akong naligalig. Kailangan kong lumayo, sapagkat hindi maiiwasang di tunghan ang nakaratay doon. At kapag nagkagayon, muli kong makakatagpo ang paningin ni Ama, at alam kong sa isang iglap ay makikita ko ang pagkalito roon, at sa isang iglap di'y mabubuhay sa akin ang pagkasindak. Inilayo ko ang aking paningin. Ayaw kong tingnan si Ama. Subalit nagsalita si Ina. "Iho..."

{3.18}
Napatingin ako kay Ina. At hindi sinasadya'y napako ang tingin ko sa mukha ni Ama: kumilos ang labi niyon, kumilos ang mata niyon. "Kailangan tayong makitang lahat ni Ama."

Matatag pa rin ang tinig ni Ina. Tiningnan ko siya. Ano ang aking gagawin? Napaghulo kong gagawin ko na naman ang ginawa ko noong minsan: pauwiing madali sina Ate na nasa Kabisayaan. Sasakay silang muli sa eroplano. Madali lamang silang makararating dito. At kasabay niyon ay darating din ang kanilang hinanakit.

{3.19}
Sa akin nila ibubunton ang hinanakit. "Hindi mo tiningnan si Ina." Ngunit ano ang aking gagawin? Ito rin ang tanong ko ngayon kay Ina. Hindi sa akin. Pagkat nagsalita ang isang kapatid ko roon. "Ayaw pa kasing tumigil ... Ayaw sundin ang doktor!" "Iha, iha," sabi ni Ina, "siya ang iyong ama...."

Ang isang kapatid ko, alam kong siya ang gugugol nang malaki (tulad noong minsan), ay maaaring muling magsalita: Para ano? Para ano pa? Nag-aaksaya lamang ng salapi! Iha, anak, ang tulong nniyo ang kailangan nK inyong ama...." Si Ina'y mabini sa habang-panahon. Noon pa'y natiyak ko na rin ang hinanakit ng mga kapatid ko: nasinag na rin nila ang hapis sa mukha ni Ina.

{3.20}
Hinarap ako ng aking mga kapatid noon, at sa tingin nila'y nabasa ko ang ibig sabihin ng kanilang mga salita: hindi ako naging tapat sa pagtingin ko kay Ina. Pinababayaan ko si Ina, pinabayaan ko ... ngunit ano ang aking gagawin?

Hindi nga ba't ni ayaw ko nang pasukin man lang ang silid ni Ama? Nagsalita ang isang kapatid ko: "Kung minsan, masasabi mo tuloy na mabuti nang mamatay ..." "Anak!"

{3.21}
Noon, kaisa ako ng aking mga kapatid. Nagpupuyos ang aking kalooban habang mabilis na nagsisitindig sa aking gunita ang mga Ading at mga sanggol, ulit at ulit, kaya halos sumigaw na rin ako: mabuti na ngang mamatay! Ngunit di sumilang ang mga salitang iyon pagkat narinig ko si Ina: "Anak ... anak ..."

"Ama!" sigaw ng isang kapatid kong nakababata. Nakaluhod sila sa paanan ng katre. Ako'y hindi makatinag sa aking pagkakatayo sa ulunan. Si Ina'y nasa gilid pa rin ng katre: hawak niya ang isang kamay ni Ama, hawak niya iyon nang mahigpit, na tila ibig pandaluyan iyon ng init buhat sa kanyang palad, subalit nababatid kong kailanman ay hindi na makatatanggap iyon ng anuman.

{3.22}
Inakala kong iiyak si Ina gaya ng dalawa kong kapatid, ngunit hindi, hawak pa rin niya ang kamay ni Ama. "Ina..." sabi ng isang kapatid ko, "makabubuti sa inyo kung iiyak kayo ..." Napatiim-bagang ako. May bumagabag sa aking loob. Isa nga akong dayuhan sa silid na ito, walang kilala, walang katalik.

Umiling si Ina: "Tapos na ako sa pag-iyak, iha." Tumayo ang dalawang kapatid ko. Hindi na nila matimpi ang kanilang pag-iyak. Ibig kong lumabas. Ibig kong iwasan ang pagtitig ko sa paghawak ni Ina sa isang kamay ni Ama: ang mahigpit na paghawak, ang matalik na paghawak. "Alam ninyo, mga anak, ngayon lamang kami talagang mapag-iisang inyong ama."

May kumurotsa aking laman. Pilit kong nilunok ang panunuyo ng aking bibig. Saka ako napabuntunghininga. Naramdaman kong may nagpupumilit na bumalong sa aking mga mata. Ngayon ko lamang nadamang kilala ko ang silid ng aking ama: dati-rati ko nang napapasok ang kapirasong pook na ito! Lumapit ako kay Ama.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/dayuhan.html

Werkstatt-Korpus / Pagtitipong Paggawaan
Doctrina Christiana

1 Einleitung / Pambungad
2 Textprobe Tagalog in lateinischer Schrift
3 Textprobe Tagalog in Alibata Schrift
4 Phonologische Besonderheiten
5 Orthografische Besonderheiten
6 Morphologische Besonderheiten
7 Texte (mit orthographischen Anpassungen) /
    Mga Kasulatan (iniangkop ang baybay)

1 Einleitung / Pambungad

Doctrina Christiana en lengua española y talaga, corregida por los Religiosos des las ordenes. Impresa con licencia, en S. gabriel, de la orden de S. Domingo. En Manila. 1593

Quelle / Pinagmulan → {16A-2 DC}.

Die Doctrina Christiana ist das erste in den Philippinen gedruckte Buch. Dieser Katechismus ist von bzw. unter Leitung von Fr. Juan Cobo verfasst und 1593 in Manila gedruckt worden ( Quirino, Carlos: The First Philippine Imprints, Journal of History, Vol VIII, Nr. 3 (September 1960) pp. 219-229). Zu dieser Zeit - etwa 75 Jahre nach der Reise Magellans nach den Philippinen - war Manila bereits Zentrum des Landes. Neben der spanisch-Tagalog Ausgabe gibt es eine (bzw. zwei) spanisch-chinesische Version. Das Buch ist in Holzschnitt-Technik hergestellt. Es enthält zunächst ein lateinisches Alphabet mit Darstellung vieler Silben. Dann folgt der Katechismus. Jeder Abschnitt besteht aus einem spanischen Text, gefolgt von zwei Tagalog-Fassungen, eine in lateinischer Schrift, die zweite in Baybayin ✧ Talatitikan: Baybayin. Das gesamte Büchlein umfasst etwa 90 Druckseiten mit etwa je 14 Zeilen.

Von rein orthografischen Unterschieden abgesehen, sind die Abweichungen der Tagalog-Texte von der heutigen Sprache trotz der 400 Jahre Zeitunterschied recht gering.

"Ang Doctrina Christiana ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas. Isinulat ito ni P. Domingo de Nieva noong 1593. May dalawang bersyon ang unang edisyon nito: Isa sa Kastila at Tagalog at isa sa Intsik. Si P. Juan de Cobo ang may gawa ng nakasulat sa wikang Intsik at si P. de Nieva sa Kastila. Gayunman, may ilang mananaliksik na nagsabing si P. Juan de Placencia ang talagang may akda ng Doctrina Cristiana."

2 Textprobe Tagalog in lateinischer Schrift

Ausschnitt aus dem Vaterunser In dem Text finden sich einige typographische Besonderheiten: Ein doppelter Akzent findet sich in der Regel über ng, wenn dieses am Silbenanfang steht. Eine Tilde wird über Vokalen geschrieben, wenn ein folgendes n weggelassen ist; dies findet sich häufig am Zeilenende, während die gleichen Wörter innerhalb der Zeile voll geschrieben werden. Das "lange S" ſ wird anscheinend wahllos am Silbenanfang verwendet (es findet sich <ſa> neben <sa>). An einigen Stellen wird die Ligatur <æ> verwendet.

Ang ama namin
Ama namin nasa lang̋it ca || ypaſamba mo ang ng̋alã mo, || moui sa amin ang pagca hari mo.
ypasonor mo ang loob mo. || dito ſa lupa parã sa lang̋it,
bigyã mo cami ng̋aion nang amin cacanin. para nang sa araoarao.
at pa cavalin mo ang amin caſalanã,
yaiang vinavalan bahala namĩ sa loob ang caſalanan nang nagcasala sa amin.
Houag mo caming ævan nang di cami matalo nang tocso.
Datapo uat yadia mo cami sa dilan ma sama.
Amen. Jeſus.

3 Textprobe Tagalog in Alibata Schrift

Ausschnitt aus dem Glaubensbekenntnis Wir geben in der nachfolgenden Transkription die Vokale als a, i oder o wieder. Das spanische Wort virgen ist als bisi geschrieben.

4 Phonologische Besonderheiten

Wir betrachten hier als phonologische Besonderheiten, die aus der Orthografie des Textes in lateinischer Schrift gefolgert werden können.

Der Vokal u kommt u.a. vor in lupa, bukod, kun, buhay, ipinagbubuntun und im Infix um. Häufiger findet sich o in nicht-letzten Silben (Beispiele: napopono, otos, nagoli, naloloklok, hohokom. Auffallend ist, dass die Ableitung von spanischen una naona geschrieben wird.

Die Lautänderung ng zu m/n ist vorgenommen bei papamagohin, namatay, nicht vorgenommen bei sangpalataya. Statt manggagawa findet sich manggawa.

5 Orthographische Besonderheiten

Der Buchstabe k wird nicht verwendet, statt dessen finden sich c und qu.
Die Wörter <nang> (nang oder ng) und <manga> (mga) werden nicht verkürzt.
Schreibung von panginoon ist diese, aber auch pagninoon

ikalua, tauo, magsononggaling, kapuoa,

6 Lexikalische und morphologische Besonderheiten

Das Beispiel sinasangpalatayanan soll zeigen, dass Affixe und Silbendoppelung umfassend verwendet werden.

ikapolo = ikasampu, sang pouong Otos

Außer kirchlichen "Fachausdrücken" finden sich nur wenige spanische Lehnwörter, dazu gehören naona, parang. Es werden bereits Tagalog Verbformen von spanischen Wörtern gebildet, wie pagcoconfesal, pagkasal, nagkokompesal, pagkadios.

Frageadverbien wie ba werden nicht verwendet.

7 Texte (mit orthographischen Anpassungen) /
    Mga Kasulatan (iniangkop ang baybay)

Anpassungen / Mga pag-aangkop

• Alle c durch k ersetzt.
• u durch w ersetzt in gawa, awa, pakawalin, uinaualan, tawag, dalawa, walo, wika, katawan ...
• w kommt ursprünglich nicht vor.
• y als Anfangsbuchstabe ersetzt durch i in ipa-, ina, isa, ikaw, iyon, ito, ilan, als Silbenanfang in ngayon.
• qu wird durch k ersetzt.
• houag ersetzt durch huwag.
• mei ersetzt durch may
• ao ersetzt durch aw, wenn offensichtlich Diphthong.
• ai ersetzt duch ay.
• gui ersetzt durch gi.
• ...

{7.1} Ang ama natin
Ama namin nasa langit ka
ipasamba mo ang ngalan mo, moui sa amin ang pagkahari mo.
Ipasonor mo ang loob mo dito sa lupa parang sa langit,
bigyan mo kami ngayon nang amin kakanin, para nang sa arawaraw,
at pakawalin mo ang aming kasalanan, ya iang winawalan bahala namin sa loob ang kasalanan nang nagkasasala sa amin.
huwag mo kaming aeuan nang di kami matalo nang tokso.
Datapouat yadia mo kami sa dilan masama. Amen, Jesus.  

{7.2} Ang aba ginoo Maria
Aba ginoo Maria matoua kana, napopono ka nang gracia, ang panginoon dios, ae, nasayyo. Bukod kang pinagpala sa babaying lahat. Pinagpala naman ang iyong anak si Jesus. Santa Maria ina nang dios, ipanalangin mo kami makasalanan ngayon at kun mamatay kami. Amen Jesus.  

{7.3} Ang sumangpalataya
Sumasangpalataya ako sa dios ama, maka gagawa sa lahat, mangagawa nang langit at nang lupa.

Sumasangpalataya ako naman kay Jesuchristo iisang anak nang dios panginoon natin lahat. Nagkatauan tao siya lalang nang espiritu sancto. Ipinanganak ni Sancta Maria virgen totoo. Nasaktang otos ni Poncio Pilato. Ipinako sa kruz. Namatay, ibinaon, nanaog sa manga infierno, nang maykatlong araw nabuhay na nagoli, naquiat sa langit naloloklok sa kanan nang dios ama, makagagawa sa lahat. Saka parito hohokom sa nabubuhay, at sa nanga matay na tao.

Sumasangpalataya ako naman sa dios Espiritu sancto. At may sancta yglesia katholica at may kasamahan ang manga santos. At may ikawawala nang kasalanan. At mabubuhay na magoli ang na nga matay na tao. At may buhay na di mawala magparating saan. Amen Jesus.  

{7.4} Ang abapo
Aba po sancta Mariang hari ina nang awa, ikaw ang ikinabubuhay namin, at ang pinananaligan. Aba ikaw nga ang tinatawag namin pinapa panao na tao anak ni Eva, ikaw din ang ipinagbubuntun hininga namin nang amin pagtangis dini sa lupa bayan kahapishapis. Ay aba pintakasi namin, ilingon mo sa amin ang mata mong maawayn. At saka kun matapos yering pagpapanao sa amin. Ipakita mo sa amin ang iyong anak si Jesus. Ay Sancta Maria maawayn, maalam, virgen naman totoo, ina nang Dios. kami ipanalangin mo, nang mapatoloi sa amin ang panga ngako ni Jesuchristo. Amen Jesus.

Ang pono nang sinasangpalatayanan nang manga christiano labin apat na bagay. Ang pitong naona ang sabi ang Dios ang pagkadios niya. Ang pitong naholi ang sabi, ae, ang atin panginoon Jesuchristo ang pagkatao niya.

Ang pitong naona ang sabi, ae ang Dios ang pagka dios niya, ay yaeri. Ang naona. Sumangpalataya sa isang Dios totoo.
Ang ikalwa, sumangpalataya, yaering dios siyang ama.
Ang ikatlo. Sumangpalataya yaering Dios siyang anak.
Ang ikapat sumangpalataya, yaering dios siyang Spiritusancto.
Ang ikalima. Sumangpalataya, yaering dios siyang mangagawa nang lahat.
Ang ikanim, sumangpalataya yaering dios siyang nakawawala nang kasalanan.
Ang ikapito sumangpalataya, yaering dios siyang nakalulualhati.

Ang pitong naholi ang sabi ae, ang ating pagninoon Jesuchristo ang pagkatao niya, ay yaeri.
Ang naona sumangpalataya ang atin pagninoon Jesuchristo, ipinaglehe ni sancta Maria lalang nang Spiritu sancto.
Ang ikalawa sumangpalataya, ang atin pagninoon Jesuchristo ipinanganak ni Sancta Maria virgen totoo, nang dipa nanganak, nang makapanganak na virgen din totoo.
Ang ikatlo, sumangpalataya, ang atin panginoon Jesuchristo nasaktan, ipinako sa cruz, namatay sakop nang atin kasalanan.
Ang ikapat sumangpalataya ang atin panginoon Jesuchristo nanaog sa manga infierno, at hinango doon ang kaloloua nang manga sanctos naghihintay nang pagdating niya.
Ang ikalima sumangpalataya ang atin panginoon Jesuchristo, nang mag ikatlong araw na-buhay na naguli.
Ang ikanim sumangpalataya ang atin panginoon Jesuchristo nakyat sa langit naloloklok sa kanan nang dios ama makagagawa sa lahat.
Ang ikapito sumangpalataya ang ating panginoon Jesuchristo saka parito hohokom sa nabu-buhay at sa nangamatay na tao. Ang banal na tao gagan-tihin niya nang kaloualhatian nang langit, ang nakasonod silla nang kaniyang otos. Ang di banal pakasa samin sa infierno ang di silla sumonod nang otos niya. Amen Jesus.

{7.5} Ang Utos ng Diyos, ay, Sampu
Ang nauna, ibigin mo ang diyos lalo sa lahat.
Ang ikalawa, huwag mo saksihin ang dios kun di totoo.
Ang ikatlo, mangilin ka kun domingo at kung fiesta.
Ang ikapat, igalang mo ang iyong ama, at ang iyong ina.
Ang ikalima huwag mong patayin ang kapuoa mo tao.
Ang ikanim, huwag kang makiapid sa di mo asawa.
Ang ikapito huwag kang magnakaw.
Ang ikawalo, huwag mong pagawa gawa nang wika ang kapuoa mo tao, huwag ka naman magsononggaling.
Ang ikasiam, huwag kang magnasa sa di mo asawa. Ang ikapolo, huwag mong pag nasaan ang di mo ari. Y tong sang pouong Otos nang Dios dalaua ang inouian. Ang isa ibigin mo Ang Dios lalo lalo sa lahat. Ang ikalawa ibigin mo naman ang kapuoa mo tao parang ang katawan mo. Amen.  

{7.6} Ang Utos ng Sankta Iglesia Ina Natin ay Lima
Ang nauna, makinig nang misa huwag may lisan kun domingo at sa fiesta pinangingilinan.
Ang ikalawa, magkonfesar miminsan man taon taon, at kun mey hirap na ikamamatay.
Ang ikatlo, mag komulgar kun paskua na ikinabuhay na naguli nang atin panginoon Jesuchristo.
Ang ikapat, magayunar kun magotos ang Sancta yglesia ina natin.
Ang ikalima papamagohin ang Dios nang dilan pananim, at ang saey kapouo ihayin sa dios. Amen.

{7.7} Pito ang Mahal na Tanda Ikauauala nang kasalanan ang Ngalan Sacramentos
Ang nauna ang baptismo.
Ang ikalawa ang konnfirmar.
Ang ikatlo ang konfesar.
Ang ikapat ang comulgar.
Ang ikalima ang extrema uncion.
Ang ikanim ang orden nang sacerdote.
Ang ikapito ang pagkasal.
Itong daluan holi pinalolooban nang dios ang tao piliin ang balan ibig. Amen.

{7.8} Ang Ponong Kasalanan, Ikapapakasama nang Kaloloua ay Pito
Ang kapalaoan. Ang karamotan. Ang kalibugan. Ang kagalitan. Ang kayamuan sa pagkain at sa pag-inum. Ang kapanaghilian. Ang katamaran.
Ang kawaan gawa labin apat ang pitong naona pakinabang nang katawan, ang pitong naholi pakinabang nang kaloloua. Ang pitong naona pakinabang nang katawan ay yari.
Dalauin ang may hirap. Pakanin ang nagogotom. Painumin ang nauuhaw. Paramtan ang ualan damit. Tubsin ang nabihag. Patoloyin ang ualan totoloyan. Ibaon ang namatay. Ang pitong naholi pakinabang nang kaloloua ay yari.
Aralan ang di nakaaalam. Aralan ang napaaaral. Ang taong sala, ae, papagdalitain. Ualin bahala sa loob ang kasalanan nang naccasa sala sa iyo. huwag ipalaman sa loob ang pagmomora nang tao sa iyo. Aliuin ang nalulumbay. Ipanalangin sa dios ang nabubuhay at ang nanga matay na christiano. Amen, Jesus.

Akoy makasalanan nagkokompesal ako sa atin panginoon dios makagagawa sa lahat at kay Sancta Maria virgen totoo at kay Sanct Miguel archangel, kay sanct Juan baptista sa sanctos apostoles kay sanct Pedro, at kay sanct Pablo at sa lahat na sanctos at sa iyo padre, ang naccasala ako sa panimdim, sa paguika at sa paggawa ako nga ae, sala ako.i. may kasalanan, ako.i. salan lubha siyang ipinagsisisi ko kaiangay ata nanalangin ako kay sancta Maria virgen totoo at kay S. Miguel archangel, at kay S. Juan baptista, at sa sanctos apostoles, kay S. Pedro at kay S. Pablo at sa lahat na Sanctos, nang ako.i. ipanalangin nila sa atin panginoon dios ikaw naman padre akoi.i. ipanalangin mo at haman kahalili ka nang dios dito akoi kalagan mo sa kasalanan ko, at parusahan mo ako. Amen, Jesus.

{7.9} Ang tanungan

Tanong̋an. Chriſtiano ca na? Sagot. Oo. t aua nang atin pang̋inoon dios.		Tanong: Kristyano ka na ba? Sagot: Oo't awa nang ating panginoong diyos.
T. ano caia ang chriſtiano? S. ang biñagan sumasangpalataia sa aral nang dios at nang sancta yglesia yna natin.		T: Ano kaya ang kristyano? S: Ang binyagang sumasampalataya sa aral ng diyos at ng Santa Iglesya na ina natin.
T. alin caia ang tanda nang chriſtiano? S. ang sañcta cruz.		T: Alin kaya ang tanda ng kristyano? S: Ang santa krus.
T. sino caia ang sinaſamba nang mang̋a chriſtiano? S. ang atin pang̋inoon dios.		T: Sino kaya ang sinasamba ng mga kristyano? S: Ang ating panginoon diyos.
T. ano caia ang dios? S. ang onãg mola. ang caonaonahan sa lahat. ang mei gaua sa lahat, siya, e, ualan pinagmolan ualan kahãganan.		T: Ano kaya ang diyos? S: Ang unang mula, ang kaunaunahan sa lahat, ang may gawa sa lahat, siya, e, walang pinagmulan walang kahanganan.
T. ylan ang dios? S. isa lamang.		T: Ilan ang diyos? S: Isa lamang.
T. ylan ang personas? S. tatlo.		T: Ilan ang personas? S: Tatlo.
T. anong ng̋alan nang naona? S. ang dios ama.		T: Anong ngalan ng una? S: Ang diyos ama.
T. anõg ng̋alan nang ykalua? S. ang dios anac.		T: Anong ngalan ng ikalawa? S: Ang diyos anak.
T. anong ng̋alan nãg ycatlo? S. ang dios ſpirituſãcto.		T: Anong ngalan ng ikatlo? S: Ang dios Spiritu santo.
T. tatlo kaya ang dios? S. dile tatlo ang dios, ang personas siyang tatlo, ang dios isa lamang.		T. tatlo kaya ang dios? S. dile tatlo ang dios, ang personas siyang tatlo, ang dios isa lamang.
T. alin sa tatlong personas ang nagkatawan tao? S. ang ikalawang persona nang sanctissima trinidad ang dios anak.		T. alin sa tatlong personas ang nagkatawan tao? S. ang ikalawang persona nang sanctissima trinidad ang dios anak.
T. anong pagkatawan tao niya? S. pinaglalangan siya nang dios Spiritusancto sa tian ni sancta Maria virgen totoo nang di pa nanganak siya, nang makapanganak na virgen din totoo.		T. anong pagkatawan tao niya? S. pinaglalangan siya nang dios Spiritusancto sa tian ni sancta Maria virgen totoo nang di pa nanganak siya, nang makapanganak na virgen din totoo.
T. ayat nagkatawan tao siya? S. ay nang mayari mamatay siya tubus sa kasalanan nang lahat na tao.		T. ayat nagkatawan tao siya? S. ay nang mayari mamatay siya tubus sa kasalanan nang lahat na tao.

T. alin kaya ang kasalanan nang tao? S. ang kasalanan nang atin magulang si Adan at si Eva nagin kasalanan natin, naramay pala tayo sa pagkasasala nila sa panginoon dios, bukod naman doon ang sa diling kasalanan nang balan nang tao nagkasasala sa dios araw araw. T. Anong pagtubus niya sa tao? S. nagpakamatay siya sa cruz, at sinakop niya ang sanlibotan bayan. T. nang mamatay na ang atin panginoon Jesuchristo sa cruz, anong ginawa nang kaloloua niya? S. nanaog sa manga infiernos pati nang pagkadios niya, at hinango doon ang kaloloua nang manga sanktos padres naghihintay nang pagdating niya. T. ang katawan ni Jesuchristo ibinaon? S. oo. T. Nabuhay na naguli? S. oo. T. kaylan? S. nang mag-ikatlong araw nang pagkamatay niya. T. humabilin dito sa lupa ang atin panginoon Jesuchristo? S. dile humabi lin dito sa lupa, nak yat sa langit nang magykapat napouong araw nang pagkabuhay niyang maguli, at naloloklok sa kanan nang dios ama makagagawa sa lahat. T. anong pagkaloklok niya doon sa langit? S. pinalalo siya nang dios ama niya sa lahat. T. may araw na ihohokom sa nanga bubuhay, at sa nangamatay na tao? S. oo. T. kaylan? S. dile na aalaman. T. sino kaya ang hokom? S. ang atin panginoon Jesuchristo. T. ang kalaloua natin mamatay kaya kun mamatay ang katawan natin? S. dile mamatay ang kaloloua natin para nang sa hayop, ang katawan lamang mamatay, ang kaloloua mabubuhay magparating man saan. T. mabubuhay kaya maguli ang nangamatay na tao, banal man, tampalasan man. S. oo mabubuhay din maguli, at papasok na moli ang kaloloua sa katawan nang hokoman silang dalua nang atin panginoon Jesucristo. T. kun mabuhay na maguli ang katawan nang manga tao mamatay pa kayang moli? S. dile. T. ano ygaganti nang dios sa manga banal na tao. S. ang kalualhatian sa langit doon makikita nila ang dios, at matotoua at malili gaya, at lulualhati magparating man saan. T. ano iparurusa niya sa manga taong tanpalasan? S. ihoholog niya sa ynfierno doon maghihirap sila at makkakasaket magparating man saan. T. ano kaya ang sancta yglesia? S. ang lahat na tao christiano sumasangpalataya sa dios pati nang pono nila si Jesuchristo, e, nasa langit dito sa lupa ang kahalili niya ang sancto Papa sa Roma. T. dito sa sancta yglesia may ikawawala nang kasalanan? S. ang pagbinag sa di pa christianos at ang pagcoconfesal nang manga christianos may kasalanan, kun magsising malaket may loob na di moli makka-sala sa dios magparating man saan. T. dito sa sancta yglesia may kasamahan ang manga Sanctos? S. oo. T. ano kaya ang kasamahan nang manga sanctos? S. ang pagpapakinabang nang manga christianos, banal na tao, sa gawang magaling sangpon nang sa sakramentos. T. Nang binubuhat ang ostia nang padre sa pagmimisa sino kaya ang naroon? S. ang atin panginoon Jesuchristo Dios totoo, at taong totoo, para doon sa langit. T. sa caliz sino kaya ang naroon ? S. ang dugong totoo nang atin panginoon Jesuchristo, kapara niun nabohos sa cruz nang namatay siya. T. ano kaya ang gagawin ng mga christiano nang makaparoon sa langit? S. Ang susundin nila ang sampung utos nang diyos, pati ng utos ng sancta yglesia ina natin. 02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/doctrina.html Werkstatt / Gawaan Estranghera   (• estranghera) 1 Einleitung / Pambungad 3 Texte / Mga Kasulatan 1 Einleitung / Pambungad Reymundo, Jeselle More Anne B.: Estranghera Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Estranghera}. 3 Texte - Mga Kasulatan {3.21} Pabiling-biling ako sa aking higaan. Ilang gabi na, mailap pa rin sa akin ang pagdalaw ng antok. Patuloy na naglalaro sa aking isipan ang pagtatagpo at pag-uusap namin ni Nieva. Sandaling pag-uusap ngunit nag-iwan ng katiwasayan sa aking puso't isipan. Oo, nakaraang mga araw ay naging magulo ang aking isip. Ich drehte mich unruhig in meinem Bett hin und her. Einige Nächte schon konnte ich nicht einschlafen (scheu war mir der Besuch der Müdigkeit). Ununterbrochen spielte in meinen Gedanken meine Begegnung und das Gespräch mit Nieva. Ein kurzes Gespräch nur, aber es nahm mir die Ruhe in meinem Herzen und meinen Gedanken. Ja, in den vergangenen Tagen gerieten meine Gedanken durcheinander. {3.22} Nararamdaman ko, para akong nasasakal sa paghihigpit ng aking mga magulang. Hindi ko tuloy maiwasang mainggit sa aking mga kaibigan, na malaya nilang nagagawa kung anuman ang nanaisin nilang gawin. Na walang inaalaala, na baka pagalitan ng kanilang mga magulang. Ich entdecke, als ob ich von der Strenge meiner Eltern eingeschnürt würde. Ich scheue mich nicht mehr, auf meine Freunde neidisch zu sein, die frei sind zu tun, was immer sie wollen. ... {3.23} Ako, sa bawat kilos at lakad ko, kailangang may pahintulot ang aking mga magulang, dahil kung hindi, tiyak na sermon ang aabutin ko. Bagay na nagtulak sa akin para magrebelde. At paglalayas, ang una kong naisip na paraan upang maipakita sa kanila ang aking pagtutol sa kanilang paghihigpit. Na baka sa ganitong paraan, maunawaan nila ang aking saloobin. Ich, bei jeder meiner Bewegungen und Schritte, brauche ich die Erlaubnis meiner Eltern, weil, wenn nicht, erreicht mich sicher eine Strafpredigt. Eine Sache, die einem aufgezwungen wird, ist für sowas wie Aufsässigkeit. Und Weglaufen als ersten Gedanken, um meinen Protest gegen ihre Strenge zeigen zu können. Vielleicht verstehen sie auf diesem Weg mein Inneres. {3.24} Buo na ang aking pasya, na hindi na ako uuwi sa amin. Makituluyan na lamang muna ako sa aking mga kaibigan. Hanggang sa nakilala ko nga si Nieva nang makasakay ko siya bus. Noo'y pauwi na ako sa probinsiya galing Maynila, ngunit napagpasyahan kong hindi sa bahay ang tuloy ko. {3.25} Tipikal na tinedger si Nieva. Sa unang tingin, wala siyang ipinagkaiba sa mga kabataang lumaki sa lungsod. Prangka siya, kung magsalita. Wala siyang pakialam kung anuman ang sasabihin ng ibang tao tungkol sa kanya. Ang mahalaga raw ay nailalabas niya ang kanyang pagkatao. Maharot, iyon ang madalas daw na itawag sa kanya. Pero sa likod daw niyon, dama-dama niya ang tunay na kaligayahan. Nieva ist ein typischer Teenager. Auf den ersten Blick gibt es keinen Unterschied zu den Jugendlichen, die in der Stadt aufwachsen. {3.26} Hindi ko rin siya gusto sa aming pag-uusap. Madaldal kasi at walang preno kung magsalita, bagay na ikinaiirita ko. Pero dahil sa likas akong palakaibigan, at para rin malibang sa biyahe, nagtiyaga akong makinig sa mga kuwento niya, lalo na sa kanyang buhay-buhay. Naisip ko nga, ganito ba kadali sa babaing ito na iladlad ang kanyang buhay gayong hindi pa naman niya ako lubusang kilala. Ich mochte sie auch nicht während unseres Gespräches.Weil sie geschwätzig war und ununterbrochen redete, eine Sache, die mich stört. Aber weil ich von Natur aus freundlich bin und auch um sich unterwegs unterhalten zu lassen, hatte ich Ausdauer, ihren Geschichten zuzuhören, mehr ihrer Lebensgeschichte. Ich dachte mir eben, ob sich das Leben für dieses Mädchen sich so einfach abspielt (entfaltet), weil sie mich nicht gut kennt. {3.27} Ngunit habang tumatagal ang aming pag-uusap, unti-unti ko nang nauunawaan ang kanyang saloobin, bilang isang tipikal na babaeng tinedyer na kagaya ko, na kapwa pa pinag-aaral ng mga magulang sa Maynila, ay naghahangad din ng kalayaan mula sa paghihigpit ng mga magulang. Aber während unsere Unterhaltung länger wird, verstehe ich Schritt für Schritt ihr Inneres als ein typisches Teenage-Mädchen wie ich auch, ein Mitmensch, der noch von den Eltern in Manila gebeten wird, zur Schule zu gehen und der sich auch Freiheit wünscht wegen der Strenge seiner Eltern. {3.28} "Ikaw ba," baling niya sa akin, "maharot ba ang tingin mo sa akin?" Dahil sa kabiglaanan, hindi kaagad ako nakasagot. Iniisip ko rin kasi na baka masaktan siya sa aking sasabihin. Na totoo, talagang maharot ang kanyang dating. Pero nakita ko na seryoso siya at naghihintay nang makatotohanang sagot. "Du", wendet sie sich mir zu, "ist dein Blick auf mich herausfordernd?" Wegen der Plötzlichkeit habe ich nicht sofort geantwortet. Ich dachte auch, dass sie vielleicht von meinen Worten verletzt war. Wirklich, ihre Ankunft war herausfordernd. Aber ich sah, dass sie es ernst meinte und auf eine ernsthafte Antwort wartete. {3.29} "Oo," walang gatol kong sabi. "Kunsabagay, hindi kita masisisi", sabi niya at binawi ang tingin sa akin. "Paraan ko na lamang ito para maipakita na totoo akong tao. Alam mo ba, gusto kong maging malaya? 'Yong malaya kong magagawa ang alinmang gusto ko. Hindi 'yong puro dikta ng mga magulang ang palagi kong ang nasusunod. "Ja", sagte ich ihr sofort (ohne Unterbrechung). "Wenn dem so ist, mach mir keinen Vorwurf daraus", sagte sie und wendete sich ab (nahm den Blick weg). "Das ist so meine Methode, um zu zeigen, dass ich ein echter Mensch bin. Weißt du, ich möchte frei sein. So frei, dass ich alles, was ich will machen kann. Nicht nur stets die reinen Anordnungen meiner Eltern zu befolgen. {3.30} Sa labas lang ako nakakatawa nang buong laya. Kung sa bahay, takot akong mapagalitan kaya nakapinid palagi ang mga labi ko. Gusto kong malaya katulad ng mga ibon. 'Yong nakakarating sila saan mang lugar nilang gustuhin," mahaba niyang pahayag. Nur draußen kann ich aus vollem Halse lachen. Wenn ich zu Hause bin, fürchte ich, jemand zu verärgern, deshalb verschließe ich meine Lippen. Ich möchte frei wie die Vögel sein. Die können hingehen, an welchen Platz sie auch immer wollen", war ihre lange Antwort. {3.31} "Gano'n ba", sabi ko. "Pero bago sila natutong lumipad, marami rin silang napagdaanang hirap. Bakit, napakabigat ba ng problema mo sa iyong mga magulang?" tanong ko, bagama't pareho kaming hindi tumitingin sa isa't isa. "So wie die?" sage ich. "Aber bevor sie fliegen lernen, kommt ihnen auch viel Schwieriges entgegen. Warum hast du so viele Probleme (bist shr schwer von Problemen) mit deinen Eltern?" frage ich, während wir uns gegenseitig nicht ansehen. {3.32} "Alam mo bang puro na lang mga mali ko ang nakikita nila sa akin. Palagi rin nila akong ikinukumpara sa mga pinsan ko. Kesyo raw mga matino at mababait. Kailangan ko raw silang gayahin. Gusto kong magrebelde kaya bilang ganti, naging ganito ako, magaslaw," sabi niya. "Weißt du, sie sehen in mir nur alles Schlechte. Auch vergleichen sie mich stets mit meiner Kusine. {3.33} "Pa'no nakakarating sa mga magulang mo ang mga ginagawa mo sa labas?" tanong ko. "'Yong mga pinsan ko kuno na mababait at mga kapitbahay naming tsismosa ang nagsusumbong sa magulang ko. Asar nga ako. Hindi man lang nila ako pinakinggan at para masabi ko sana kung ano ang totoo." {3.34} "At kaya ka nagrerebelde? Hindi naman siguro gano'n ang gusto nila para sa 'yo. Baka naman gusto lang nilang bigyan ng direksiyon ang buhay mo," sabi ko. Ngunit pagkuwa'y napagtanto kong natamaan din ako sa sinabi ko kay Nieva. "Pero nasasakal ako, e. Liligaya ka ba naman kung di mo talaga gusto 'yong ginagawa mo? Ang hirap, no'n!" sabi pa niya. {3.35} "Sabagay," sabi ko. Naisip kong iisa lang naman ang plano namin, dapat siguro'y pagtibayin namin ang dahilan upang lubos na mabigyan katwiran ang aming pagrerebelde. Nahakahanap na ako ng kakampi, naisip ko pa. "Mas mabuti pa nga ang mga hayop, di man nakapagsasalita, malaya nilang nagagawa ang kanilang gusto. Hinahayaan nila ang kani-kanilang mga anak na tuklasin ang sarili," sabi ko pa. {3.36} "Ang talinghaga mo namang magsalita!" baling niya sa akin, nakangiti. "Ikinumpara mo pa sa hayop ang tao." "Pansinin mo ang ibon at ang kanilang mga inakay. Inaalalayan lang nila ang kanlang inakay hanggang sa matuto itong lumipad. Pero sa tao, may mga magulang na halos buhatin ang kanilang mga anak para huwag lang silang masaktan. {3.37} Bakit kaya mga magulang na napakahigpit sa kanilang mga anak? Iniisip ko tuloy, gano'n ba talaga silang magmahal o isang maramot na pagmamahal? Hindi man lang nila naisip na may mga bagay ding gustong makamtan ang kanilang anak nadi nila kayang ibigay. Hindi nila alam, na ang kanilang paghihigpit ay nagdudulot ng pagrerebelde ng anak. Kagaya mo halimbawa," sabi ko, ngunit ang totoo'y lalong naging marubdob ang aking hangarin na ituloy ang paglalayas. {3.38} "Kaya nga ito ang naisip kong paraan para makalaya, ang paglalayas," mariin niyang sabi. "Balang araw ay mapapatunayan ko rin sa kanila na hindi lahat ng mga magulang ay tama. Maaaring di mo ako maunawaan ngayon dahil tingin ko sa 'yo, lumaki ka sa isang perpektong pamilya," sabi niya. Kung alam lang niya, na iisa ang aming saloobin, ang aming plano. {3.39} "Ikaw ba," sabi niya. "Ano ang dipinisyon mo sa kalayaan?" "Sa akin lang, 'yong nakakakilos ako nang walang masyadong inaalala. Kailangang walang ibang masasaktan para maramdaman ko ang totoong kaligayahan," sagot ko. "Well, tama ka," sabi niya at ibinaling ang tingin sa nadaanan naming palayan. {3.40} Sandaling namagitan sa amin ang katahimikan. Naramdaman kong humugot siya nang malalim na buntunghininga. Pakiramdam ko, buo na ang kanyang pasya na maglayas, kagaya ko. Wala nang urungan, nais ko pa. Napagtanto ko, tama nga marahil ang aking gagawin. Isang paraan upang pukawin ang damdamin ng mga magulang na isang maramot na pagmamahal ang paghihigpit sa mga anak. {3.41} "Pero sa ilang araw kong paglalayas," baling niya sa akin na ikinabigla ko. Kung ganoon, galing na pala siya sa paglalayas. "Napagtanto kong mali ako. Ang akala ko, sapat na ang aking dahilan para gawin ang bagay na iyon." "Ano'ng ibig mong sabihin," sabi ko pa. "Lahat pala ng paghihigpit sa akin ng mga magulang ko, ay para rin sa aking kapakanan. Akala ko, kaya kong mamuhay na hindi kapiling ang mga magulang, hindi pala." {3.42} Napabuntunghininga siya. "Malaya nga ako, ngunit napapariwara rin ang aking buhay. At unti-unti, napagtanto kong hindi pala sa barkada natatagpuan ang tunay na kaligayahan, lalo pa't kung iyon pa ang magbibigay sa 'yo ng problema." " Anong problema?" tanong ko. "Malaya nga ako, pero pati pag-aaral ko, napabayaan ko, iyon puro bagsak ang mga subjects ko." {3.43} Aywan, hindi ko mailarawan ang nararamdaman ko sa mga oras na iyon. Pakiramdam ko, para akong nabuhusan ng malamig na tubig. "Marami pa akong dapat matutuhan. Marahil, nadala lang ako sa pagiging tipikal kong tinedyer, na kaunting paghihigpit ng mga magulang, ay magrerebelde na. Pero mali. Sa kagaya natin, kailangan pa ng gabay ng mga magulang. Naisip ko, darating din ang tamang panahon ng tunay na kalayaan na hinahanap ko." {3.44} "Ano ang plano mo ngayon?" wala sa loob na tanong ko. "Eto, pauwi sa probinsiya. Hihingi ng tawad sa aking mga magulang sa ginawa kong pagrerebelde at paglalayas. Natitiyak kong mapapatawad nila ako, alam kong walang magulang na nakakatiis sa anak, kahit nagkasala man iyon. Hindi pa naman huli ang lahat, maitutuwid ko pa ang mga pagkakamali ko," malumanay niyang sabi ngunit damang-dana ko ang kanyang sinseridad. {3.45} Napapikit ako. Dinama ko ang hangin na nagmumula sa nakabukas na bintana ng bus. Naalala ko ang balak kong paglalayas. Pinagtani-tagni ko ang katwiran ni Nieva. Hindi ko nga siya lubusang kilala pero napakarami niyang sinasabi sa akin. Pangalan lang niya ang alam ko.Hindi ko inilahad sa kanya ang aking saloobin. Ano't iisa lang pala ang aming damdamin. Damdaming maaaring magbulid sa amin sa kapariwaraan. A, napariwara na pala si Nieva, ngunit iyon din ang nagbukas sa kanyang isipan na mali ang kanyang ginawa, na higit kailanman, sa akin. {3.46} Mahirap nga marahil ang magpasya nang hindi tiyak. Kailangan pa ng isang tao upang mapagtanto ko na mali pala ang aking gagawin. Bata pa ako, nag-aaral at kailangan ko pa marahil ang gabay ng mga magulang. Marahil, kagaya ni Nieva, nadala lang ako sa impluwensiya ng aking mga barkada, parang ibong malaya. Ngunit alam ko, sa bandang huli, naroon ang pagsisisi. At ako, hindi pa man, parang gusto ko nang magsisisi. {3.47} Pagkaraa'y nilipad na ng hangin ang dapat ko pang sabihin kay Nieva. Estranghera nga talaga siya dahil napakarami na niyang naikuwento, pero di man lang siya nagpaalam sa akin nang bumaba na siya sa isang bayan. Parang wala sa loob siyang bumaba ng bus, bitbit ang bag. Sinundan ko siya nang tingin, nagbabakasakaling bumaling sa akin para man lamang makawayan ko siya. Ngunit kagaya ng isang estranghera, basta na lamang siyang sumabay sa agos ng mga nagsibabang mga pasahero ng bus, hanggang sa naglaho siya sa aking paningin. {3.48} Ni hindi ko naitanong kung saan siya nag-aaral, kung saan siya nakatira. Ngunit hindi na marahil kailangan iyon, ang mahalaga, siya ang nagbukas sa akin nalalambungang isipan. Napagtanto ko, hindi a pagrerebelde at paglalayas solusyon upang masumpungan ko ang kalayaan. Tama si Nieva, darating din ang panahong lalaya rin ako, ngunit isang kalayaang magbibigay sa akin ng katiwasayan, walang masasaktan. {3.49} Kalayaang magdudulot ng kaligayahan, at hindi ng kapariwaraan. At kay Nieva, napariwara man, alam kong sumisilip pa rin ang bagong pag-asa para sa kanya. Kaya nang makarating ako sa aming bayan, magaan na inihatid ako ng aking mga paa sa aming bahay, sa piling ng aking mga magulang. Ramdam kong walang pag-alinlangan iyon. At aywan, kusang naglaho sa aking diwa ang mapangahas sa pagpapasya. {3.50} Iyon ang mga bagay ng magpabiling-biling sa aking sa sa higaan. Hanggang ngayon, naalaala ko pa rin si Nieva. Estranghera man siya sa akin, ngunit ang kanyang naiwang kwento ay mananatiling naka ukit sa aking isipan. Hindi man kami lubos na nagkilala ngunit malaki ang naiwan niyang pitak sa aking puso. Di ko nga rin maunawaan kung bakit siya nakapagkuwento sa akin nang ganoon. {3.51} Siguro, sadyang pinag-adya iyon ng tadhana upang iligtas ako sa marahas na pasya. Naisip ko, kung sakaling hindi kami nagtagpo ng landas ni Nieva, marahil ay napariwara rin ako. Tila nagugulumihanan akong isipin iyron. Kaya kung pahintulutan uli ng tadhana na makasakay ko si Nieva sa bus, hindi ako mag-aatubiling pasalamatan siya. 02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/estrang.html Werkstatt / Gawaan Material Girl   (• girl) 1 Einleitung 3 Originaltext 1 Einleitung Quelle: Sto. Domingo, Rubie B.: Material Girl LIWAYWAY, 24 Oktubre 2005 { Liwayway} 3 Originaltext {3.21} Ambisyosa.. yan ang salitang karaniwan ay bukambibig ng mga taong nakapaligid sa akin. Yan marahil ang salitang nababagay sa akin. Bakit nga ba hindi, mula't sapul na ako'y magkaisip puro pasakit na ang aking naranasan. Ehrgeizig, das ist das ständige Wort, das die Redensart um mich herum ist. Vielleicht ist es das, was zu mir passt. Warum auch nicht, von Anfang an habe ich gedacht, ob Mühsal mein einziges Erleben sein wird. {3.22} Sa buhay kong ito ano pa nga ba ang hihilingin ko kundi ang maging pinakamayamang tao sa buong bansa, ahh... hindi daigdig dapat. Kahit kailan ayoko nang maranasan ang tapak tapakan lamang ng kung sinong nilalang. Kaya naman gagawin ko ang lahat upang makainit ito, sukdulang kapalit nito'y... ako! In meinem Leben erbitte ich dies, was sonst auch, außer der reichste Mensch im Land zu werden, braucht nicht der ganzen Welt zu sein. Wann auch immer, ich mag nicht erleben, dass irgendwelche Geschöpfe nur auf mir herumtreten. Deshalb tue ich alles, ... {3.23} Limang taon pa lang ako ngunit lihim na akong humahanga sa mga taong may kakayahang bumili ng mamahaling gamit para sa kanila. Ang totoo niyan hindi lang basta paghanga ang nararamdaman ko, naiinggit ako. Oo, naiinggit ako sa kanila. Ich war erst fünf Jahre alt, aber insgeheim bewunderte ich die Leute, die in der Lage waren, für sich teure Dinge zu kaufen. Die Wahrheit war, nicht nur Bewunderung war mein Gefühl, ich beneidete sie. Ja, ich beneidete sie. {3.24} Bakit ba may mga taong higit ang kakayahan kaysa sa iba, marahil sila lang ang nakikita ng Diyos, sila lang ang pinagpapala nito, sila lang ang mahal nito. Dalawa na lang kami ni Ina, sabi niya si Ama daw ay nasa langit na. Kinailangan na daw siya ng Panginoon kaya't ipinatawag na ito upang makapiling Niya. Warum gibt es Leute mit größeren Möglichkeiten als die anderen, vielleicht sind sie nur die von Gott Gesehenen, sind sie die von ihm Begnadeten. {3.25} Sabi rin ni Ina pinagpapala ang lahat na lumalapit sa Kanya. Kung ganuon, bakit kami naghihirap. Halos araw-araw naman ako'y nasa simbahan, 'yun nga lang may bitbit akong sampaguita para ilako sa mga taong labas-masok dito, sa mga taong wala namang ginawa kundi ang magdaldalan at magharutan sa loob mismo ng bahay Niya. {3.26} Hindi ako katulad ng ibang bata na may magagarang damit, sapatos, nakakapasok sa eskwelahan at kumpleto ang pamilya. Hindi ako nakakakain tatlong beses isang araw, masuwerte na kung may kapirasong kaning baboy na tira sa kalye na aking mapulot. Hindi ako nakakapaglaro gaya nila, wala akong manyika o anumang uri ng laruan, wala akong kaibigan. {3.27} Hindi ako katulad nila na simple ang pangarap sa buhay, na maging doktor, nars o magkaroon ng sarilirig pamilya. Hindi ako katulad nila pagkat meron akong ambisyon at yun ay yumaman. Magkaroon ng limpak limpak na salapi upang malasap ko ang mga bagay na hanggang panaginip lang kung marating ko. {3.28} Wala kaming permanenteng tirahan ni Ina (Satzanalyse), meron lamang kaming kapirasong kariton na siyang gamit namin sa pamumulot ng mga bagay na maaari pang pakinabangan. Karaniwan na'y nakapuwesto kami sa lugar na matao, minsan nanghihingi kami ng limos sa kanila. {3.29} Mahirap ito para sa amin lalo na't alam kong lumalaki na ako kaya't bihira na rin ang taong maawa sa hampas-lupang tulad namin. Minsan nama'y nagbabahay-bahay rin kami, kahit karaniwan na'y ipagtabuyan kami. {3.30} Naaawa ako kay Ina ang laki na nang ipinayat niya, alam kong nahihirapan na din siya, alam kong napapagod na siya kung may magagawa lamang ako ayokong makita siyang ganito gusto kong maranasan niya rin ang buhay kung saan siya naman ang reyna, siya naman ang may kakayahang mag utos sa kanyang mga alipin. {3.31} Minsan nga naisip ko bakit nga ba hinayaan pa ng Diyos na kagatin ni Eba ang mansanas, bakit hinayaan nitong lapitan ito nina Eba't Adam kung alam naman pala nitong magdudulol ng kapariwaraan. {3.32} Sana man lang inilagay niya ito sa labas ng hardin o kaya'y naglagay ito ng mga rehas palibot sa punong ito. Hindi sana kami naghihirap ngayon ni Ina. Bakit nga ba kinailangan nito agad si Ama, alam niya bang kailangan din namin siya dito kahit paano siguro magiging maalwan ang buhay namin kung narito si Ama. {3.33} Bakit hinayaan niyang maranasan namin ni Ina ang ganitong uri ng pasakit. Ahhh, walang katapusang tanong na walang kasagutan. Unti-unti bumabalot ito sa akin pagkatao, sa aking puso namumuhi ako. Alam ko unti-unti na rin akong lumalayo sa kanya. {3.34} Sinubukan kong magnakaw sa loob mismo ng bahay niya at nagtagumpay ako, kahit paano makakakain na rin kami ng pansit ni Ina, ng pagkaing tanging may kaya lamang ang nakakakain. Alam kong nang-uusig ang tingin ni Ina pero wala na akong pakialam bastat ang alam ko may bago na akong raket. Hindi lang sa loob ng kanyang bahay ko ito ginagawa maging sa labas, sa kalye at kahit saang lugar bastat may pakokataon. {3.35} Paano ba ako yayaman kung sa simpleng panlilimos lang, pagbebenta ng sampaguita o pamumulot ng basura ang gagawin ko. Wir werde ich reich, wenn nur Betteln, der Verkauf von Sampagita und Müll Aufsammeln meine Arbeiten sind? {3.36} Kailangan kong kumilos nang naaayon sa muftdong ginagalawan ko. Hindi kami mabubuhay ng puro dasal lang, hindi maghuhulog ang langit ng kakanin namin kung hindi ako gagalaw. Ito ang mundong kinabibilangan ko, sasayaw ako nang naaayon sa tugtog na gusto niya. {3.37} Malaki na nga ako, isang ganap na dalaga nang matatalos. Nabulid ako sa masamang gawain, paano'y ano ba naman ang kahihinatnan ng isang tulad kong ni hindi nakatuntong sa paaralan. Marami na rin akong natutunan sa pakikipagsapalaran sa kalye. Kailangang mabilis ka kumilos, hindi lang kasi ang mga taong may pinag-aralan ang kaagaw mo pati na rin ang mga kapwa mo busabos. {3.38} Kanya-kanyang sagip ng sarili kapag may rambol na, pati ang mga pesteng buwaya makikiagaw pa sa kakarampot na makukuha mo sa paraang di sukat akalain ng iba. lisa lang ang kakampi ko, yun ay walang iba kundi ang mahal kong Ina. Marami na rin akong nagawa upang kumita. Malakas ang hatak sa akin ng salapi, di nga ba't material girl ang hiring sa akin ng iba, kahit ano papasukin ko mapanakaw man yan, droga o kahit pa prostitusyon. {3.39} Tarna, kahit sarili ko ibebenta ko para magkamal ako ng limpak-limpak na.salapi. Malaki na nga ang nagagawa ng pangalan ko, kahit saang sulok ako magpunta kilalang kilabot na din ako. Kung ihahalintulad sa mga buwayang yun, ang akin ay isang matinik na daga, maliit ngunit tuso. Yan ako. {3.40} Alam kong hindi nagugustuhan ng aking ina ang mga ginagawa ko ngunit balang araw alam ko maiintindihan din niya ako. Pilit ko mang ipaunawa sa kanya na ang mga bagay na ito ay para rin sa ikabubuti namin. Alam kong nahihirapan ang kalooban niya ngunit mas mabuti na iyon kaysa ang tiyan naman namin ang magdusa. {3.41} Alam kong darating ang araw magbabago rin ang gulong ng aming mga palad, alam kong luluhod din ang mga tala gaya ng pagputi ng mga uwak. Kakatuwa ngunit naniniwala ako na pagdating ng tamang pagkakataon kami naman ng aking ina ang mananaig at mabubuhay kami ng matiwasay, higit sa lahat nakatataas kesa sa marami. Tanging pagkakataon lamang ang aking hinihintay. {3.42} Isang mayamang parukyano ang suki ko, at hindi lamang siya basta mayaman kundi isang matandang hukluban na ubod ng yaman, isang lolo at higit sa lahat siya'y biyudo. Ginawa ko ang lahat upang siya'y maakit ko at gagawin ko rin ang lahat upang mapasaakin ang kanyang mga kayamanan. Ein Stammkunde von mir war ein Alter, und der war nicht nur reich, sondern ein alter Greis mit unglaublichem Reichtum, ein Opa und vor allem, er war Witwer. Ich tat alles, um ihn für mich zu interessieren, und ich tat auch alles, um an sein Geld zu kommen. {3.43} Sa pambubulid ko sa kanya at pagbibigay ng kasiyahan pinilit kong siya'y pakasal sa akin. Hindi ako nahirapang gawin ito pagkat baliw siya sa pag-ibig sa akin. __ habe ich ihn gezwungen, mich zu heiraten. Das war für mich nicht schwer, da er verrückt war in seiner Liebe zu mir. {3.44} Alam ko kasing kahinaan niya ang atensyong ipinamamalas ko sa kanya kagya't minahal niya ako ng higit pa sa inaasahan ko. Marami man ang tumutol, higit ang nagiisang anak niya na nasa ibang bansa, wala na ring nagawa. Ich wusste, seine schwacher Punkt war die Aufmerksamkeit, die ich ihm zeige. Viele waren dagegen, vor allem sein einziges Kind im Ausland, aber die konnten nichts machen. {3.45} Nakasal kami, isang simpleng kasalan na dinagsa ng karamihan paano ba naman isang lolong makapangyarihan nagpakasal sa isang hamak na dalagang prosti. Masasakit ang kanilang mga mata kung makatitig, mga salitang nakasusugat ng damdamin ang bulungan ng karamihan. Dapat ay hindi na ako masaktan, sanay ako sa ganito. Di bale mailipat lamang sa akin ang ari-arian ng matandang ito humanda kayo sa isip isip ko. Wir haben geheiratet, eine einfache Hochzeit, die für Aufregung gesorgt hat, wie so ein reicher Opa solch ein Mädchen von der Straße heiraten kann. Verletzend waren ihre Augen, als sie uns anstarrten, verwundende Worte das Geflüster der Menge. Mir hat das nicht weh getan, ich war so was gewohnt. Macht nichts, wenn nur der Reichtum des Alten sich zu mir bewegt, wartet nur, dachte ich. {3.46} Kapiling ko ang aking ina sa mansiyong nilipatan namin. Sa wakas mararanasan na rin namin ang kaginhawaan at talaga ngang kaysarap mamuhay ng ika'y pinagsisilbihan, at maraming salapi na kahit ano mabibili mo, mayaman na nga ako ngunit hangad ko pang mas yumaman. Kaya naman isang gabi isinagawa ko ang aking balak, ang paslangin ang asawa ko. Wala na rin naman siyang silbi pagkat naisalin niya na sa pangalan ko ang lahat ng ari-arian niya na tuluyan ng mapapasaakin kapag wala na siya. Ich zog mit meiner Mutter in unser herrschaftliches Haus. Schließlich erfuhren wir jetzt das Wohlleben und wirklich hatten wir das angenehme, wie man so sagt, wohlversorgte Leben, und viel Geld, um dir alles zu kaufen, ich war jetzt wirklich reich, aber wollte noch reicher sein. Deshalb nahm ich eines Abends mein Ziel auf, meinen Mann umzubringen. Er war mir nicht mehr von Nutzen, nachdem er sein gesamtes Vermögen auf mich übertragen hatte, wenn er einmal nicht mehr lebt. {3.47} Kahit ang anak niya'y walang magagawa. Unti-unti ko siyang nilason sa paraang kahit medico-legal ay hindi malalaman. At isang gabi nga'y hindi na ito nagising na siyang aking inaasahan. Sa wakas akin na ang lahat. Sein Kind könnte da nichts tun. Und so habe ich ihm Schritt für Schritt Gift eingeträufelt, von dem die Gerichtsmedizin nichts weiß. Und eines Abends wachte er nicht mehr auf, wie ich gehofft hatte. Am Ende hatte ich alles. {3.48} Ako na ang namamalakad sa kumpanyang dati'y kanya, lahat ng ari-arian niya'y pag-aari ko na, ang malaking mansiyon at mga alipin. Ang saya saya ko, na sa sobrang kasiyahan ko'y nakaligtaan kong ako nga pala'y may ina. Ang inang pinakamamahal ko, alam kong di naman siya magugutom sa katayuan namin ngayon paano pa iyon mangyayari, sa katunayan meron nga siyang private nurse na siyang nangangalaga sa lahat ng kanyang pangangailangan. Di man kami nakapaguusap alam kong masaya din siya. Ngunit nagkamali ako. Ich hatte jetzt das Sagen in der Firma, die früher seine war, sein ganzer Besitz gehörte jetzt mir, die Villa und das Hauspersonal. ... Meine geliebte Mutter, das wusste ich, wird wirklich keinen Hunger mehr leiden in unserer heutigen Lage, was auch geschehen mag. Wirklich, sie hatte jetzt ihre persönliche Krankenschwester, die sich um alles, was sie brauchte, kümmerte. Obwohl wir nicht darüber sprachen, wusste ich, dass sie auch glücklich war. Aber ich täuschte mich. {3.49} Akala ko matutuwa ang aking Ina dahil mayaman na kami, hindi na kami aapihin ng iba, hindi malilipasan ng gutom, hindi manlilimos at magmamakaawa sa iba ngunit nagkamali ako. Malungkot siya, higit na malungkot kaysa dati. Hindi na kababakasan ng paghihirap ang kanyang mukha, malinis ang suot na magarang damit ngunit naghihirap ang kalooban niya. Ich dachte, meine Mutter freut sich, dass wir reich sind, dass wir nicht mehr geplagt werden, dass wir keinen Hunger mehr leiden werden, dass wir nicht mehr bitten und betteln würden, aber ich täuschte mich. Sie war unglücklich, unglücklicher als früher. Ihr Gesicht war nicht mehr von Armut gezeichnet, ihre vornehme Kleidung war sauber, aber ihr Inneres litt. {3.50} Siguro dahil alam niya lahat ng ginawa ko upang makamit ito. Nagsisisi ba siya? Ngunit alam din ba ng aking ina na nahihirapan din ako, masama bang mangarap. Marahil kung sa masamang paraan upang makamit ito, pero paano kung yun na lamang ang tanging paraan at wala ng iba pa. Sicher, weil sie alles wusste, was ich getan hatte, um das zu erreichen. Machte sie sich Vorwürfe? Aber wusste meine Mutter auch, dass auch ich leide, von meinen bösen Träumen? Vielleicht wegen der unsauberen Methoden, um dies zu erreichen, aber wie auch immer es war, es gab keinen anderen Weg. {3.51} Ambisyosa .. yan ang salitang karaniwan na'y bukambibig ng mga taong nakapaligid sa akin. Yan marahil ang salitang nababagay sa akin. Kahit kailan ayoko nang maranasan ang tapak tapakan lamang ng kung sinong nilalang. Ehrgeizig, das ist das ständige Wort, das die Redensart um mich herum ist. Vielleicht ist es das, was zu mir passt. Wann auch immer, ich mag nicht erleben, dass irgendwelche Geschöpfe nur auf mir herumtreten. {3.52} Kaya naman ginawa ko ang lahat upang makamit ito, sukdulang kapalit nito'y ... ako. Marami man ang mamuhi sa akin kaya ko itong tanggapin ngunit ang aking ina, masakit na kailanma'y hindi na niya ako kinausap at kahit na sino pa sa paligid niya. Nasa akin na nga ang lahat ngunit wala naman siya ano pang silbi ko. {3.53} Lumuluha ako habang tanaw ko mula sa aking silid ang aking ina nakaupo sa hardin at malayo ang tingin, napakalayo kung nasaan man ang kanyang diwa hindi ko alam. Ang tanging alam ko lamang ay malayo na ang loob niya sa akin. Mir kommen die Tränen, als ich von meinem Zimmer aus meine Mutter sehe, wie sie im Garten sitzt weit weg ihr Blick, und sehr weit weg - wo auch immer - ihre Gedanken sein mögen, ich weiß es nicht. Das einzige, was ich weiß, ist, dass ihre Gedanken weit weg von mir sind. {3.54} Bakit ganito kung kailan nasa akin na ang lahat duon naman niya ako susubukan. Hindi na ba talaga ako mahal ng Diyos? Mayaman na ako ngayon kaya ko ng magbigay ng malaking halaga para pagandahin ang bahay niya, mamudmod ng salapi sa kapos palad na tulad ko dati. Ngunit bakit ganito naghihirap ang loob ko. Higit pa ito sa paghihirap nang loob ng aking Ina. Pagod na akong mamuhay ng ganito. Pagod na akong kamuhian at kasuklaman ng tao sa paligid ko, pagod na pagod na ako. Marahil ikatutuwa ng lahat kung mawawala na ako dito sa mundong kinabibilangan nila. Marahil nga ito ang mundo nila at hindi ako kabilang dito, hindi magiging kasapi kailanman. {3.55} Malungkot isiping kinamuhian ako ng aking ina, matapos ang lahat ng ginawa kong ito. Hindi naman ito para sa akin lamang, para sa kanya rin, para sa aming dalawa na minsang nangarap nang maalwang buhay. Pangarap na nagkatotoo. Ngunit nagbabadyang maglaho para sa isang katulad kong hangad lamang ay salapi, isang material girl. Hawak ko ngayon ang .45 kalibreng baril, habang nakatingin ako sa langit na puno ng hinanakit ngunit sa kaloob-looban ko tanging kapayapaan lamang ang aking hangad at makakamit ko na ito sa pamamagitan ng sandatang ito. {3.56} Sabi ni Ina dati kahit gaano kabigat ang problema huwag daw susuko at kahit gaano kabigat ang kasalanan ng isang tao basta't magbalik-loob lamang sa kanya buong lugod niyang tatanggapin. Früher sagte Mutter, wie schwer die Probleme auch immer sind, man darf nicht aufgeben ... {3.57} Alam ko namang tama siya, tama naman siya parati ngunit pagod na ako at gusto ko nang mamahinga. Ayoko na rin namang patuloy na makita ang aking ina na puno ng lungkot ang mga mata. Ahhhh, marahil ikatutuwa niyang malaman na kahit sa huling sandali ng aking buhay naniwala ako na may Diyos. At sa simpleng liham ha ito maiparating ko kung gaano ko siya kamahal. Kasabay ng huling agos ng luha ko ang malakas na alingawngaw nang putok ng baril. 02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/girl.html Werkstatt / Gawaan Alamat ng Gubat   (• gubat) 1 Einleitung / Pambungad 3 Texte / Mga Kasulatan 1 Einleitung / Pambungad Ong, Bob: Alamat ng Gubat Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Gubat}. 3 Texte - Mga Kasulatan {3.1} Noong unang panahon, sa isang liblib na kaharian sa ilalim ng dagat, ay may nakatirang maganda at mabait na sirena. Pero wala siyang kinalaman sa kwentong ito. Kaya ang pagtutuunan na lang natin ng pansin ay si Tong, ang pinakabatang anak ni Haring Talangka na tulad ng maraming hari ay walang ibang papel sa kwento kundi ang magkasakit. At ito na nga ang dahilan kung bakit isang araw ay bigla na lang ipinatawag si Tong ng kanyang inang reyna. {3.2} "Tong, anak, ang iyong ama ay may karamdaman," wika ng reyna. "Hindi na s'ya nakakalangoy. Kailangan mong umahon ngayon din papunta sa lupa upang kumuha ng puso ng saging - ang tanging prutas na makakapagpagaling sa kanya." Sumagot si Tong, "Ngunit inang reyna, hindi ba't talaga namang hindi nakakalangoy ang amang hari?" "Dahil nga mayroon s'yang karamdaman!" ang sagot ng reyna. {3.3} Noon din ay nag-log-off si Tong sa Friendster at dali-daling nagtungo sa lupa. Inabot s'ya ng pitong araw at tatlong gabi sa paglalakbay bago narating ang kakahuyan. Sa di-kalayuang ilog ay namataan n'ya kaagad si Buwaya na nagpapahinga. "K-kamusta po!" bati n'ya. "Maaari po bang magtanong kung saan ma-" "NGINANGAUHA MO HA AHO?" tanong ni Buwaya. "Ano po?" "Pweh!" Idinura ni Buwaya si Maya na naglilinis ng ngipin n'ya. "Sabi ko, kinakausap mo ba ako?" "O-opo. Hihingi po ako ng -" "Kailangan mong magbayad ng pilak." "Wala po akong pilak, perlas lang ang dala -" "Tatlong perlas!" {3.4} Iniabot ni Tong ang mga perlas, at itinuloy ang tanong. "Saan po ba maaaring makakuha ng puso ng saging dito?" "Tatlong perlas!" "Pero n-n-nagbigay na po ako," nag-aalangang paalala ni Tong. "Bayad mo lang 'yon dahil kinausap mo s'ya!" pasigaw na paliwanag ni Maya. Iniabot ni Tong ang tatlo pang perlas, pero hindi pa rin s'ya sinagot ni Buwaya. "Saan po kaya ako makakakuha ng puso ng saging?" muli n'yang tanong. "Tatlong perlas!" "Pero dalawang beses na 'ko nagbigay, at tatlo na lang ang perlas ko!" angal ni Tong. {3.5} "Tatlong perlas ang hinihingi, kaya tatlong beses kang magbibigay," sabat uli ni Maya. "At wag kang madamot dahil tatlo na lang naman ang kailangan namin!" "Pero wala na 'kong pambili ng load!" "Ano ba ang importante sa'yo, textmate o puso ng saging?" hirit ni Maya. Wala nang nagawa si Tong kundi iabot ang mga huling perlas. "Maaari n'yo na bang sabihin kung saan matatagpuan ang pakay ko?" tanong n'ya. {3.6} Sumagot si Buwaya, "Tama ang pinagtanungan mo dahil ako nga ang hari dito, kaya -" "Hari???" nagtatakang tanong ni Tong, pero hindi na nakasabat nang magsalita ulit si Buwaya. "Halika, ibubulong ko sa'yo," ani Buwaya. Lumapit si Tong, pero mas pinalapit pa s'ya ng kausap. "Halika sabi, para maibulong ko sa'yo!" Lalo pang lumapit si Tong, pero laking gulat n'ya nang biglang buksan ni Buwaya ang malaking bunganga nito upang kainin s'ya. Kumaripas ng takbo si Tong at di na ulit lumingon sa ilog. {3.11} "Siyeht!" sigaw ni Bibe. "Yu asshol!" "Pasensya na po, hinahabol kasi ako ni Buwaya para kainin!" ninenerbyos na tugon ni Tong. "Wala akong nakikitang Buwaya dito, pero naputikang buntot ng magandang Bibe dahil sa kagagawan ng bobong talangka, meron!" Hindi namalayan ni Tong na malayo na nga ang kanyang natakbo at ligtas na s'ya. "Pasensya na po ulit." "Ano pa ba magagawa ko?" sambit ni Bibe. "Da world is ful of ijots!" {3.28} ... kamay ang dalawang langaw. "... Sa aming tatlo nina Langaw!" "Ano bang ipinaglalaban n'yo?" "Hayup sila.. .insekto kami!" sagot ni Tipaklong nang may nakataas na kamao. "At ...?" "At.. .umm.. .apat lang ang paa nila!" "Tapos ...?" "Ang hirap mong umintindi!" naasar na si Tipaklong. "Hindi namin sila kauri! Hindi pa ba sapat na dahilan 'yon para kamuhian namin sila?" "Um, hindi...?" naguguluhang tugon ni Tong. Napaisip sandali si Tipaklong. "Pwes, may iba pang dahilan!" "Ano 'yon?" tanong ni Tong. {3.29} Lalong natahimik ang pagtitipon dahil natuon ang buong atensyon ng lahat kay Tipaklong. Pero napatingin lang sa kawalan ang huli, at matapos maghimas ng baba ay umakbay kila Langaw at nagsabing, "Sikreto na namin yon!" "Tama!" ani Langaw. "Sikreto lang naming tatlo yon!" "Tama!" sabat ng isa pang langaw. "Pero ano nga bang sikreto natin, Tipaklong? Sabihin mo na sa amin para masaya!" "Hindi pwede," sagot ni Tipaklong. "Sikreto pa ba 'yon kung tatlo na ang nakakaalam?" "Oo nga!" ani Langaw. "Ang galing talaga ni Tipaklong!" Napailing na lang ng ulo si Langgam, at hinarap si Tong. Matapos itanong ang pakay ng Talangka, itinuro nito ang direksyon patungong gitnang kakahuyan bung saan nananahan sina Manok at Pagong. {3.31} Mataas ang araw at mayabang na namumudmod ng nakakasunog na init baya nag-unahan na sa paglalakad ang mga paa ni Tong. Ngunit sa kabila ng pagmamadali ay bigla rin s'yang napatigil sa gilid ng malaking pulang bato sa tabi ng dagat. Tinitigan n'ya ang kakaibang bato nang may halong pagkamangha. Hindi nakuntento, inikot n'ya ang paligid nito upang higit pang makilatis. Pinabinggan, inamoy-amoy, pinisii-pisii, pinindot-pindot, at hinimas-himas. {3.32} Nang mapansing wala naman palang kakaiba sa nasabing bato ay lumingon si Tong sa kaliwa ... at sa kanan ... bago pasimpleng umihi sa gilid nito habang sumisipol. Labing gulat n'ya na lamang sa mga sandaling 'yon nang magsalita ang malaking bato. "SYIIIT!!!" napalundag si Tong sa sobrang takot. "LOBSTER...'KAW BA 'YAN?!?" "Sino akala mo?" sagot ng kausap na sitting pretty sa batuhan. "At hindi ako si 'lobster', ako si Ulang! Kelan ka pa naging inglisero ... hellooo? ... Duh??? Saan mo nakuha 'yang pa-'syit'-'syit' mo e dati 'nanaykupu' lang ang sigaw mo pag nagugulat ka?" Pero hindi s'ya sinagot ng mapanghing talangka na abalang-abala sa pagbabanlaw ng sarili sa dalampasigan - Naks, dalampasigan! Anlalim ng Tagalog. {3.33} "Ano bang ginagawa mo sa gilid ng bato ho?" muling nagtanong si Ulang upang hindi s'ya masapawan ng narrator. Sumagot si Tong habang naghahanap ng masisilungan. "Ikaw, anong ginagawa mo sa ibabaw ng bato sa ilalim ng nagliliyab na araw?" "Wala." sagot ni Ulang. "Wala ka bang ibang pinagkakaabalahan?" "Meron." "Ano?" "Ito ang pinagkakaabalahan ko. Gumagawa ako ng wala." "Wala kang ginagawa?" "Hindi. Iba ang walang ginagawa sa gumagawa ng wala." Lalong napahunot ng noo si Tong. "Anong pinagkaiba noon?" Itinuro ni Ulang ang malawak na kapaligiran. "'Yan ang wala. 'Yan ang ginagawa ko. Gumagawa ako ng wala." "Paano yun?" tanong ng nalalabuang talangka. {3.34} "Paano mo malalaman kung tapos mo nang gawin ang wala?" "Kapag gumawa na 'ko ng meron." "Pero hindi mo naman nabibita ang ginagawa mo, di ba?" patuloy pa rin sa paghahanap ng masisilungan si Tong. "Dahil nga ang ginagawa ko sa ngayon ay wala. Sa katunayan, lahat 'yang pinagmamasdan mo ngayon ay pinagpaguran ko." Tinignan ni Tong ang kawalan. "Andami mo na palang nagawa!" "Totoo yan," sagot ng kausap. "Pero sandali, hindi mo pa rin sinasagot ang katanungan ko. Ikaw, ano naman ang ginagawa mo dito?" muling tanong ni Ulang na animo'y manhid sa init ng araw. "Hinahanap ko sina Manok at Pagong," sagot ni Tong. "Bakit?" tanong ni Ulang. {3.35} "Ibibigay ko kasi sa kanila itong mga itlog na dala ko," sagot ni Tong. "Bakit?" tanong ni Ulang. "Para masabi nila sa akin kung saan sa gubat makukuha ang puso ng saging," sagot ni Tong. "Bakit?" tanong ni Ulang. "Para ibigay sa ama kong hari," sagot ni Tong. "Bakit?" alam mo na kung sino'ng nagtanong. "Dahil may sakit ang ama ko at kailangan n'ya ang puso ng saging upang gumaling!" alam mo na kung sino'ng sumagot. Isang oras. Dalawang oras. Tatlong oras. "Ahhh!" naliwanagan din si Ulang, sa wakas. "Mahirap 'yang gagawin mo, talangka. Baka hindi mo magawa, wala ring mangyayari." {3.36} "Pero mas mabuting mabigo sa paggawa ng isang bagay kesa magtagumpay sa paggawa ng wala," marahang paliwanag ni Tong. "Hindi ka ba napapagod gumawa ng meron?" tanong ni Ulang. "Hindi ka ba napapagod gumawa ng wala?" tanong ni Tong. "Napapagod," sagot ni Ulang. "Wala na nga akong pahinga eh!" "Ba't ginagawa mo pa rin?" "Dahil ito ang tungkulin ko dito." "Tungkulin?" pagtataka ni Tong. "Kanino? Sino'ng nagbigay sa'yo ng tungkulin na yan?" "Ang mga hayop sa gubat." "Huh? Anong nakukuha nila sa wala?" "Hindi ko alam, pero binabayaran nila ako ng mga pilak para gumawa ng wala. Kung gusto mo, kahit dalawang pilak lang ang kapalit ay igagawa kita ng sarili mong wala." {3.37} "Huh? Salamat na lang, pero wala akong pilak, at hindi ko rin yata kakailanganin sa ngayon ang wala." "Sige, bahala ka." Hindi na natiis ni Tong ang sikat ng araw. Sandali s'yang naglublob sa tubig upang malamigan. "Masyado nang mainit ang araw, Ulang. Hindi ka pa ba babalik sa dagat?" "Ang pagbalik sa dagat ay paggawa ng meron. Hindi ako gumagawa ng ganoon." "Pero masusunog ka sa init ng araw. Paano ka ba napunta d'yan ngayon sa pwesto mo?" "Hindi ko nga alam e. Tinangay yata ako ng malakas na alon kagabi." "Huh?! Kelan mo balak bumalik sa tubig?" "Babalik din ako. Hinihintay ko lang ulit ang alon." "Pero paano kung hindi dumating ang alon?" SWOOOOOOSH. Halos hindi pa tapos magsalita si Tong ay inanod na ng alon si Ulang pabalik sa karagatan. Nakahinga rin nang maluwag ang talangka at nagpatuloy na sa paglalakad patungong timog. Mga bandang GMA 7. {3.41} "Booook! Bok-bok-bok ... bokokok!" Malayo pa si Tong, dinig n'ya na ang putak ni Manok. Kaya nabuhayan s'ya ng loob at lalong binilisan ang paglalakad. Di naglaon ay natunton n'ya rin ang pugad ng inahin. "Booook! Bok-bok-bok ... bokokok!" "Manok, manok -" "Booook! Bok-bok-bok ... bokokok!" "Manok, may dala ako -" "Booook! Bok-bok-bok ... bokokok!" "May dala ako para sa'yo -" "Booook! Bok-bok-bok ... bokokok!" "MANOOOOOOOK!!!" "NARIRINIG KITA, WAG KANG SUMIGAAAW!" "E kasi.. .ba't ka ba putak nang putak?" tanong ni Tong.... 02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/gubat.html Werkstatt-Korpus / Pagtitipong Paggawaan Halina't Magsaya 1 Einleitung / Pambungad 3 Texte / Mga Kasulatan 1 Einleitung / Pambungad Valera, Leonora P.: Halina't Magsaya Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Halina}. 3 Texte - Mga Kasulatan {1.1} Tayo'y mag-ehersisyo Simulan ang gawain nang buong sigla Kung kay't ang katawan ay ihanda na Tayo'y mag-ehersisyo ulo hanggang paa. Isa, dalawa, tatlo tayo'y mag-umpisa. Dahan, dahan ang ulo ay likot Iikot dahan-dahan ang ulo mong bilog. Ang balikat iikot sa iyong harap, Bumilang ng hanggang walo ulit ulitin mo. ... {1.2} Ang ating bewang Iikot at hawakan. Iikot nag likot Katawan ay lulusog. Tumakbo, tumakbo, tayo ay tumakbo. Tumalon, tumalon, tayo ay tumalon. Maglakad ka gamit any iyong paa. Lumakad ng marahan pakaliwa at kanan. Ang kamay sa bewang ilagay. Huminga tayo ng sabay-sabay. ... {3.1} Kumusta ka Kumusta ka, kumusta ka. O kaibigan ko kumusta ka. Kayganda at kaysaya ng umaga Pag tayo ay sama-sama. Ang umaga ay kaganda. Ang umaga ay kaysaya. Simulan ang araw na puno ng pag-asa. Halina't tayo'y magsama-sama. Magandang umaga, magandang umaga, Magandang umaga kaibigan ko. Halina't tayo'y magsama-sama. (3x) ... {5.1} Tayo'y Mag-ehersisyo Simulan ang gawain nang buong sigla. Kung kaya't ang katawan ay ihanda na. Tayo'y mag-ehersisyo ulo hanggang paa. isa, dalawa, tatlo tayo'y mag-umpisa. Dahan, dahan ang ulo ay iikot. Iikot dahan-dahan ang ulo mong bilog. Ang balikat iikot sa iyong harap. Bumilang ng hanggang walo ulit-ulitin mo. Ang ating baywang iikot at hawakan. Iikot nang iikot katawan ay lulusog. Tumakbo, tumakbo, tayo ay tumakbo. Tumalon, tumalon, tayo ay tumalon. (2x) Maglakad ka gamit ang iyong paa. Lumakad ng maragan pakaliwa at kanan. Ang kamay sa baywang ilagay. Humingas tayo nang sabay-sabay. ... {7.1} Bola ko'y Bilog Hugis bilog, hugis bilog. Ang bola ko'y hugis bilog. Tumatalbog, tumatalbog. Ang bola ko'y tumatalbog. Tumatalbog nang pababa nang pataas nang pababa Ang bola kong bilog tumatalbog at umiikot, Ang bola ko'y bilog. ... {9.1} Tayo'y magkaibigan Tayo'y magmahalan aking kaibigan Kahit iba ang wika ito'y hindi hadlang. Kung magsama-sama at magkaisa Pag-ibig maipapakita kahit na sino ka. Tayo'y magmahalan aking kaibigan Kahit iba ang wika ito'y hindi hadlang. Kung magsama-sama at magkaisa Pag-ibig maipapakita kahit na sino ka. Tayo'y magmahalan aking kaibigan Kahit iba ang wika ito'y hindi hadlang. Kung magsama-sama at magkaisa Pag-ibig maipapakita kahit na sino ka. Pag ang Diyos ang nasa puso lahat magkakasundo. ... {11.1} Kaibigang Manggagawa Kaibigan ko, kaibigan mo, Kaibigan ng buong mundo. Halina at kilalanin nyo ang kaibigan ko. Ako'y isang bumbero. Sa sunog ay maaasahan nyo. Anumang oras na kailangan nyo ay darating ako. Sa maysakit handa ako na tumulong sa inyo. Kalusugan ang hangad ko. Ako'y doktor na kaibigan nyo. Mahal na guro ay ako. Sa pag-aaral kaagapay niyo. Matiyagang pagtuturo ang alay ko Sa magandang kinabukasan nyo. May pulis, may tindera, Karpentero't magsasaka, Kartero't panadero. Manggagawang kaibigan ko. Kaibigan ko, kaibigan mo. Kaibigan ng buong mundo. Salamat po sa tulong nyo Mga kaibigan ko, mga kaibigan ko. ... {13.1} Masayang pamilya Masayang pamilya ay laging sama-sama. Kahit may problema ay nagkaisa Si tatay at nanay, si ate at kuya Kasama si bunso. O kay saya-saya, o kay saya-saya. Si tatay at nanay sa 'tiy gumagabay. Magandang kinibukasan sa ati'y ibibigay. Kaya tayong mga anak dapat na tandaan. Sumusunod sa magulang pagpapala'y makakamtan. La, la, la ... Dalangin namin o Diyos ang pag-iingat mo. Pamilya ko' patnubayan mo. Salamat po Hesukristo. ... {17.1} Umawit at Bumilang Tayo nang umawit isa, dalawa, tatlo Apat, lima, anim yan ang gulang ko. Pito, walo, siyam o kaysarap na bumilang. Sampung mga daliri sa 'ting mga kamay Ipalakpak at ikaway. Labing isa, labing dalawa labing tatlo labing apat, labing lima, ha ha Labing anim, labing pito, Labing walo, labing siyam at dalawampu. Awitin na matututunan mo Awitin na pabilang ay kaya mo. ... {19.1} Pito-pito Pito, pito, pito, pito Pito ang araw sa loob ng isang linggo. Linggo, Lunes, Martes, Miyerkules, Huwebes, Biyernes at ang Sabado. Mga araw sa loob ng isang linggo Halina at awitin natin 'to. Mga araw sa loob ng isang linggo. Linggo, Lunes, Martes, Miyerkules, Huwebes, Biyernes at ang Sabado. Mga araw sa loob ng isang linggo. Pitong araw sa isang linggo. Bumilang tayo ng pito. Isa, dalawa, tatlo, apat, lima, apat, pito. ... {21.1} Oras na ng Kuwentuhan Maupo at maghanda, Oras na ng kuwentuhan. Ang tainga at ang mata ay ating buksan. Oras na ng kuwentahan, kuwentahan, kuwentahan. Oras na ng kwentuhan handa na akong makinig. (2x) ... {23.1} Magpahinga aking mahal Iyuko ang ulo, Ipikit ang mata. Ang ating katawan ay ipahinga. Magpahinga, ang ating katawa'y ipahinga. (2x) ... {25.1} Ang Panahon Tignan natin at pakiramdaman Ang panahon kaibigan. Maaraw ba o maulan? Pagpasok sa ekwelahan. Maaraw, mararaw ang panahon. (2x) Tignan natin at pakiramdaman Ang panahon kaibigan. Maaraw ba o maulan? Pagpasok sa ekwelahan. Maulan ang panahon. (4x) ... {27.1} Kalikasan at Ako Kaygandang pagmasdan ng kapaligiran. Mga ibon sa parang ay nagliliparan, Mga bundok at ang dagat likha ng maykapal, Mga hayop at halaman, tuna'y na ka-inam. Ngunit bakit nga ba? Ngayo'y ganito na, Tila lahat ay nagbago Likha ng Diyos ama Kaibigan ko tayo' magkaisa Subukang iligtas Likha ng Diyos ama Sa 'ting mga tao, Naksasalala'y ito Atin ngang ingatan at pagyamanin 'to. Habang may panahon, gumising na tayo Lagi ng tandaan, kalikasan at kamyamanan Handog sa 'tin ng maykapal. ... {31.1} Batang magalang Ang batang magalang ay kay gandang masdan, Kay lolo at lola maging sino pa man. Ang po at opo'y laging sasambitin Sa lahat ng nakatatanda sa'tin. Maging ang kaibigan dapat ding igalang. Gawain na kay inam di dapat kalimutan. Sa batang magalang saludo tayo d'yan. ... {33.1} Dahan-dahan lang Sa lahat ng panahon kahit nasan kaman Matututong maghintay pagsating ng iyong oras. Sa pagpila at pag-uwi, isa-isa lamang Pagtutulakan ay iwasan walang masasaktan. Isa, isa, isa lamang, Dahan-dahan ka lang. Ang oras mo ay darating kung Kaya't maghintay lamang. Kung tayo ay magkakasundo Sa pagpila pa lang ito'y ugaling kay inam dapat na tularan. Maging matiyaga Lagi mong tandaan. ... {35.1} Pangako O kaysarap alalahanin nang ako ay bata pa. Doon sa kindergarten tuay na kaysaya. Mahal na mga guro saki'y nag-alaga Kung kaya't sa puso't isip ko'y di mawawala. At ngayon sa araw na ito Tanggapin po ninyo Ang pasasalamat ko Sa aking guro at sa magulang ko. Lahat ng ito'y alay sa inyo. Mabuting asal at ang karunungan, Ito'y di mawawaglit kailanpaman. Mahaba pa ang panahon na aking lalakbayin Upang tuluyang maabot ang pangarap na maging akin. Kami ngang kabataan ang pang-asa ng bayan. Kung kaya't pagbubutihan ang aking pag-aaral Lahat ng tinuro'y di kalilimutan Upang maging gabay sa kinabukasan. Ang pangakong pagbubutihan ko Upang ikarangal ng magulang ko At magbigay dangal sa bayan ko Pangako kong ito' alaysa inyo. ... {37.1} Salamat po Panginoon Ang ulo'y iyuko, ang mata'y ipikit. Tayo ay nmanalangin nang mataimtim. Salamat po Panginoon, sa araw na ito, Sa karunungan, at kaibigan na kasama ko. Salamat po sa titser ko na nagmamahal. Dalangin namin sa Maykapal kami ay ingatan. Salamat po sa magulang ko na nagmamahal. Dalangin namin sa Maykapal kami ay ingatan. Salamat po, o, Diyos, papuri ko sayo. Magpahinga aking mahal. (2x) ... {39.1} Paalam na Maghanda-handa tayo'y uuwi na. Bukas na muli tayo'y magkikita. Paalam na sa'yo. (8x) Paalam. ... 02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/halina.html Werkstatt / Gawaan Mga Awit at Sikat na Kanta 3.1 Bayan ko 3.2 Halukay ube 3.3 Sasakyan kita 3.4 Hindi ko kayaHindi ko kaya Halina't Magsaya 3 Texte - Mga Kasulatan {3.1} Bayan ko Bayan ko Ang bayan kong Pilipinas, lupain ng ginto't bulaklak. Pag-ibig ang sa kanyang palad nag-alay ng ganda't dilag. At sa yumi at ganda dayuhan ay nahalina. Bayan ko binihag ka, nasadlak sa dusa. Ibon mang may layang lumipad, kulungin mo at umiiyak. Bayan pa kayang sakdal dilag ang di magnasang makaalpas. Pilipinas kong minumutya, pugad ng luha ko't dalita. Aking adhika, makita kang sakdal laya. Jose Corazon de Jesus Mein Heimatland Die Philippinen sind meine Heimat, das Land von Gold und Blumen. Liebe weihte seinem Schicksal Schönheit und Größe. Ausländer waren beeindruckt von Feinheit und Schönheit. Meine Heimat, jetzt gefesselt und im Unglück verstrickt. Ein Vogel fliegt nur in Freiheit, in den Käfig gesperrt, weint er. Das Land kann großartig sein, ohne sich befreien zu wollen. Meine hochgeliebten Philippinen, Ort meiner Tränen und des Leidens. Mein Wunsch, dich ganz frei zu sehen. {3.2} Halukay ube O ano mga girls   May bago na naman tayo ha Malumbang matutuwa na naman ang mga bata At matatandang n'yan Mga pusang kalye   At asong gala At kung sino-sino pa diyan   O anong sey iyo.   Oh was für Girls   Wir haben echt was Neues Immer werden die Kinder sich freuen Und ihr Alten auch Die Straßenkatzen   Die streunenden Hunde Und wer sonst noch bei euch   Was sagst (say) du nun? Maglaro tayo   Gagayahin mo ako Gagayahin din kita   Sa lahat ng gagawin mo Sa una ay sabay   Di ka puwedeng sumablay Pabilis na pabilis   Hanggang sa ika'y mangalay.   Spielen wir jetzt   Du machst mir nach Und ich mach dir's nach   Alles was du tust tun wir erst mal zusammen   Du kannst nicht falsch machen Ganz schnell, ganz schnell   Bis dir die Knie zittern Sumayaw tayo   Sa step na gusto mo Mag-isip ka ng sa 'yo   Dahil meron na ako Kung sinong mataya   Sasayaw siya sa gitna Kasali ang matanda at bata.   Tanzen wir jetzt   Im Schritt wie du willst Denk nur an dich   Dafür bin ich da Wenn jemand es wagt   Tanzt er in der Mitte Alt und Jung macht mit Get get get get out   Geh aus dir heraus Lumukso lukso   Gayahin n'yo ako Umikot ikot   sabay-sabay na tayo Kumembot-kembot   Na parang walang buto Halukay ube   Halukayin n'yo nang todo.   Springt, springt mal   Machts mir nach Dreht mal, dreht euch &nbp; Wir alle zusammen In den Hüften wackeln   Als wenn wir keine Knochen hätten Grabt Ube aus   Grabt mit Volldampf Atok atok atok   Apis apis apis Akis akis akis   Apir apir apir Ay nabali   Diligan mo Atok atok atok   Apis apis apis Akis akis akis   Apir apir apir Ay nabali   Diligan mo   [katok] Klopf-klopf   a piece A kiss   Appear Oh, ist kaputt   Gieß Wasser drauf O ano sasali ba kayo   Humanda ang lahat Puwede dito kahit sino   Kahit nasaan ka man Nasa bahay o trabaho   Kahit nasa kalsada Puwede n'yong gayahin 'to   Intiendes?   O was macht ihr mit   Alle sind bereit Jeder kann hier mitmachen   Wo du auch bist Zu Hause oder auf Arbeit   Irgendwo unterwegs Jeder kann das nachmachen   Kapiert ihr das? Maglaro tayo ... Get get get get out Lumukso lukso ... Atok atok ...   ... Apir disapir   One half one forth One forth one half   Disapir apir   Appear disappear... Lumukso lukso ... Atok atok   ... O di ba   Ang dali maning-mani Hindi na kailangan   Ang maraming pagbubusi Para lumakas   Sumigla ang katawan Ang tama lang gawin   Sumayaw ng tulad namin Intiendes?   Nicht wahr   Wirklich ganz einfach Das brauchen wir nicht   Das viele busy-Sein Mit allen Kräften   Jede Faser ist begeistert Das einzig Richtige ist   Wie wir zu tanzen Kapiert ihr das? Intiendes?   Kapiert ihr das? {3.3} Sasakyan kita Sasakyan kita sa lahat ng gusto mo Sasakyan kita Bastat sasakyan mo rin ako   Ich bring dich überall, wohin du willst [ich bring dir alles, was du willst] Und du bringst mich auch, wohin ich will Kung gusto mo ng kiss pagbibigyan kita Kung gusto mo ng hug sige magsawa ka Kung gusto mo ng socks bibilhan kita Kung gusto mo ng juice ititimpla kita Kung gustong magrelax imamassago kita Kung gusto mo ng hard ididiiin ko pa Kung gusto mong magswimming sige sumisid ka Kung gusto mong magdrive sasakyan kita Sakay na Wenn du einen Kuss willst, geb ich ihn dir Wenn du geherzt sein willst, ich tu's bis zum Überdruss Wenn du Socken willst, kauf ich sie dir Wenn du Saft willst, misch ich den dir Wenn du entspannen willst, massier ich dich Wenn du's stark willst, pack ich fester zu Wenn du schwimmen willst, tauchst du sicher Wenn du Auto fahren willst, dann fahr ich dich Einsteigen! Sasakyan kita ... Sasakyan kita ... Kung gusto mo ng kiss pagbibigyan kita Kung gusto mo ng juice sasakyan kita Sakay na Sasakyan kita ... Sasakyan kita ... Nanay tatay gusto kong tinapay Ate Kuya gusto kong kape Lahat ng gusto ko ay susundin mo Ang magkalami ay pipingutin ko Isa dalawa tatlo Mutter Vater, Brot möchte ich Schwester Bruder, Kaffee möchte ich Alles was ich will besorgst du mir Wenn du einen Fehler machst, zwick ich dich ins Ohr Eins zwei drei Sasakyan kita ... Sasakyan kita ... Sasakyan kita ... Sasakyan kita ... Sakay na {3.4} Hindi ko kaya Magmula nang magkalayo Araw gabi naglulungkot. Di matanggap ng damdamin na ikaw ay 'di na akin   Seit weit von einander entfernt Tag und Nacht bin ich traurig. Ich kann nicht verstehen (das Gefühl akzeptieren), dass du nicht mehr mein bist. Paano ang gagawin ko? Nasanay na sa piling mo. Sana'y hindi tayo nagkalayo, sana'y naririnig mo:   Was kann ich tun? Ich war gewohnt, an deiner Seite zu sein. Ich wünsche, dass wir nicht weit voneinander sind. Ich hoffe, dass du mich hörst: Hindi ko kaya ang limutin kita. Masdan mo lumuluha ang aking mga mata. Pilitin ko man ako'y nasasaktan. Ang katotohanan ay mahal pa rin.   Es ist mir nicht leicht, dich zu vergessen. Sieh meine Augen weinen. Selbst wenn ich mich zusammennehme (zwinge), bin ich verletzt. Die Wahrheit ist auch noch Liebe. Nasaan ka man sana'y dinggin: Puso ko ay muling mahalin Ang nagdaan muling balikan Muling buhayin ang pagmamahalan Paano...   Wo du auch bist, ich wünsche du hörst mich. Du solltest mein Herz lieben. Lass uns die Vergangenheit zurückbringen. Lass uns wieder in Liebe leben. 02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/kanta.html Werkstatt-Korpus / Pagtitipong Paggawaan Karla 1 Einleitung / Pambungad 2 Texte / Mga Kasulatan 3 Kanonische - nichtkanonische Reihenfolge / Ayos na Karaniwan - Kabalikan 4 Taglish 1 Einleitung / Pambungad Bartolome, Denzelle: I Hate You, My Love Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Karla}. Die Einzeldaten Syntax wurden in der Werkstatt-Studie Statistische Untersuchung von Reihenfolge von Prädikat und Subjekt in der filipinischen Sprache ausgewertet {W Stat P-T}. Die Einzeldaten Taglish wurden in der Werkstatt-Studie Englische Einsprengsel in der filipinischen Sprache (Taglish) ausgewertet {W Taglish}. 2 Texte - Mga Kasulatan (p. 14 ff.) {5.201} Nawala na ang kanyang |K| antok. Nagtimpla siya |K| ng kape. Nagulat siya nang magsalita mula sa kanyang likuran si Chris |C|. "May maidadahilan ka na naman siguro bukas kapag late kang nagising. Alalahanin mo, malayo ang Barangay San Pascual na destinasyon natin bukas. Hindi ko na ito-tolerate ang pagiging unprofessional mo." Hindi naman malakas ang tono nito, pero para sa kanya ay daig pa niya ang minura at sinigawan. Biglang umakyat ang dugo sa kanyang ulo. Ihre Müdigkeit war schon weg. Sie machte sich einen Kaffee. Sie erschrak, als hinter ihr Chris sagte "..." Nicht eigentlich laut war seine Stimme, aber sie fühlte sich unterlegen von dem Schimpfen und Anschreien. Plötzlich stieg ihr das Blut zu Kopf. {5.202} "At kailan ka pa nagkaroon ng tolerance sa mga ginagawa ko, Mr. Ferrer? Sumosobra ka na! Ano ba ang ipinagkukukot ng loob mo at nagdabog ka pa kaninang may bisita ako? Ikaw ang nagpapakita ng unprofessionalism. We should act accordingly and professionally. Baka nakakalimutan mong opisyal ang bisita ko kanina?" aniya, mataas ang boses. "I'm just reminding you, Karla, dahil nandito tayo para magtrabaho. And don't accuse me of things that I'm not capable of doing. Hindi sinadyang nalaglag ang wood carving na nasa side table nang tumalon ang pusang alaga ng caretaker dito. Look, habang nananatiling sarado ang isip mo sa mga paalala, hindi tayo magkakasundo." "So what?" Sinabayan niya iyon ng pasok sa kanyang kuwarto; isinara niya nang malakas ang pinto pagkatapos niyang pukulan ito ng matalim na irap. "..." sagte sie mit erhobener Stimme. "..." "..." Sie begleitete ihn in ihr Zimmer; sie schloss die Tür laut, nachdem sie ihm einen bitterbösen Blick zugewofen hatte. {5.203} (S. 15) Hindi siya |K| makatulog dahil sa galit at pagkainis dito |C|. Inip na inip na siyang |K| matapos ang assignment nilang |K+C| ito. Pero matapos man ito |assignment|, tiyak na may mga kasunod pa at alam niyang |K| sila |K+C| pa rin ang tiyak na magkakasama. Para walang masabi ito |C|, maaga siyang |K| naghanda para sa lakad nila |K+C| kinabukasan. Nagulat pa ito |C| nang paglabas nito |C| ng kuwarto ay nakita nitong |C| naghihintay na siya |K| sa sala. "Marunong ka rin naman palang gumayak sa tamang oras. Mabuti naman." Sie konnte nicht schlafen vor Ärger und Wut auf ihn. Ungeduldig beendete sie ihrer beider Aufgabe. Aber diese fertig zu haben, bedeutete mit Sicherheit weitere, und sie wusste, dass sie dann mit Sicherheit zusammen blieben. Aber er sagte nichts, früh bereitete sie sich für ihren Ablauf am nächsten Tag vor. Er war erschrocken, als er aus seinem Zimmer ging und sie im Wohnzimmer warten sah. {5.204} Nagpanting ang kanyang |K| mga tainga. Gusto sana niyang |K| maging maganda ang araw niya |K| pero sinira na nito |C| iyon |araw| umaga pa lang. "Ano ba talaga ang gusto mong mangyari, Mr. Ferrer? Hindi kita maintindihan. Sala ka sa lamig, sala ka sa init. Now tell me, where should I stand? What should I do to please you, Sir?" "Huwag ka sanang mag-overreact, Karla. I didn't mean anything. In fact, 1 appreciate your punctuality this morning," walang ekspresyong sabi nito. "Chris, hindi ako manhid at lalong hindi ako tanga! Alam ko ang totoong papuri at alam ko rin ang insulto. So please, don't pretend to be innocent, hindi ako maniniwala." "It´s up to you. Hindi naman kita pinipilit na maniwala." "Mr. Ferrer, kung puwede nga lang sanang tanggihan ang management kapag pinagsasama nila tayo, 'yon ang number one na gagawin ko." {5.205} (S. 16) Delubyo para sa kanya ang tatlong linggong pagtitiis sa pagsasama nila ng lalaki sa field na laging nagbabangayan. Laking pasalamat niya nang dumating ang araw na pabalik na sila sa Maynila.Sa main office ay masayang sumalubong sa kanila si Belle, ang girlfriend ni Chris na officemate nila at kaibigan niya. Bookkeeper ito ng kompanya. Iniabot dito ng lalaki ang mga sariwang prutas na binili nito sa Santa Barbara. "Wow! Thank you, Sweetheart! Ang thoughtful mo talaga." Humalik ito sa pisngi ng lalaki na ginantihan naman ng huli ng halik sa noo nito. Iniiwas niya sa mga ito ang kanyang tingin. Ayaw niyang nakikita ang matamis na pagtitinginan ng mga ito. "Sweetheart, mukhang pagod ka," anang babae habang pinupunasan ang pawis ng kasintahan nito. "I tried my best to finish the willingness-to-connect survey on time. Pero kung hindi siguro ako naging determinado, baka masira ang kompanya sa target date na dapat simulan ang project. Hindi ko kasi maintindihan ang ilang empleyadong masyadong relaxed. Parang sila ang hihintayin ng oral kung magsikilos." Aray! sa loob-loob niya. Parang gusto niyang pilipitin ang leeg ng lalaki. Nasira lalo ang kanyang sira nang mood ngunit nagtimpi na lamang siya. Ah, kung hindi lang kaharap si Belle, kung hindi lang best friend niya ito... {5.206} (S. 17) Kasabay ng despedida party sa magreretirong manager ng kompanya ay nakatakdang pagkalooban ng management ng recognition ang excellent performance nila ni Chris sa mga successful projects na hinawakan nila. Alam niyang isang step na iyon para sa lalaki dahil sa hinihintay nitong promotion. Nakalinya itong ipalit sa mababakanteng posisyon ng assistant manager. Mapo-promote kasi ang kasalukuyang assistant sa iiwanang posisyon ng magreretirong manager. Hindi niya maintindihan kung natutuwa o nalulungkot siya sa kaalamang sa mga susunod na assignments niya ay maaaring hindi na niya kasama ito dahil promoted na ito. "Hi, Karla! May isusuot ka na ba for the party tonight?" tanong ni Belle. "Puwede na siguro 'yong lumang evening dress ko. Ginamit ko iyon noong nag-present ako ng award sa nanalong Miss Teen Beauty sa amin." "Sabagay, maski ano naman ang isuot mo, nagmumukhang bago at expensive dahil kayang-kaya mong i-carry. Siguradong mamumukod na naman ang beauty mo, 'day", masayang papuri nito. Totoo naman ang tinuran nito. Bukod sa sinasabi ng karamihan na maganda ang hubog ng kanyang katawan, marunong din siyang magdala ng damit; matangkad siya at well-proportioned ang kanyang katawan. Hugis-puso ang kanyang mukha; matangos ang kanyang ilong; bilugan at expressive daw ang kanyang mga mata. {5.207} (S. 18) Marami-rami na rin ang nagsasabing malakas ang kanyang dating, lalo na sa mga pagtitipon na dinadaluhan niya. Sa katunayan, pila ang kanyang mga manliligaw; lahat ay nanunuyo at gumagawa ng paraan para makuha ang kanyang atensiyon sa kabila ng katotohanang may boyfriend na siya, si Joshua. Bukod-tanging si Chris ang Making very rude ang pakikitungo sa kanya. Lumapit ito kay Belle; pinisil nito sa baba ang huli. "Pero para sa akin, sweetheart, ikaw ang pinakamaganda," anito. "Besides, ang tunay na kagandahan ay wala sa panlabas na anyo. Nasa character ng tao. Walang kuwenta ang kagandahan kung ang isang tao'y hindi marunong magpahalaga sa damdamin ng kanyang kapwa." Alam na alam niyang siya na naman ang pinariringgan nito. Pinukol niya ito ng matalim na sulyap. Hindi nakaila I rito ang kanyang ginawi. Nakita niya ang pagtitiim ng mga bagang nito, ang kislap ng galit sa mga mata nito. Pamilyar na iyon sa kanya. Silang dalawa lamang ang nakakaalam ng puno't dulo ng lahat at ayaw na niyang pag-ukulan iyon ng pansin, ayaw na niyang balikan. {5.208} (S.19) "Belle, nagugutom na ako. Hindi ako nag-lunch. Maiwan ko muna kayo. Tutal, breaktime na, mag-i-snack muna ako." Paraan lamang niya iyon para matakasan niya ang ganoong sitwasyon. Sayang, wala si Joshua para makasama sana niya. At least, nakakaramdam siya ng security kapag naroon ang kanyang nobyo, naiibsan ang kabigatan ng kanyang kalooban dahil very thoughtful at gentleman ito, taliwas sa mga ipinapakita sa kanya ni Chris. Ang kanyang nobyo ang chief supervising engineer ng kompanya. Nasa isang one-week conference-training ito sa Canada. Umalis itong may hinanakit sa kanya dahil sa pagtanggi niya sa nais nitong magpakasal na sila. Aywan niya pero talagang hindi pa siya handa, hindi dahil hindi pa siya sawa sa buhay-dalaga-twenty-five na siya, ang edad na sabi ng nakararami na okay na para sa babae para pumasok sa married life kundi, hindi lang niya talaga maintindihan ang kanyang sarili kung bakit hindi maipasok sa kanyang sistema ang pagiging future Mrs. Joshua Carvajal. {5.209} (S. 20) "Wait, Karla!" tawag ni Belle. "Nagugutom na rin ako, sabay-sabay na tayong lumabas. Come, .sweetheart, mag-snack muna tayo." Hinila nito ang nobyo nitong halatang napilitan lamang na tumalima. Hindi ria rin siya nakatanggi. Paano ba niya ipapaliwanag dito na kaya siya mag-i-snack ay dahil umiiwas siya sa boyfriend nito? Nananadya talaga ang pagkakataon;lagi silang pinagsasamang lalaking hanggang maaari ay ayaw na rin sana niyang makita. Sa isang burger house sa tapat ng kanilang opisina sila nag-snack. Magkatabi angdalawa. Habang kumakain sila ay hindi niya naiwasang sumuiyap sia mga ito. Sa tingin niya ay napakasarap din namang magmahal ang lalaki sa nobya nito. Maasikaso at gentleman ito, tulad ni Joshua. Sabagay, nakikita naman niya kung paano ito makisama sa1 iba pang babaeng kasama nila; mabait, thoughtful at magalang ito. Sa kanya lang nagpapakita ito ng pangit na bahagi ng pagkatao nito.Hindi niya maintindihan ang kanyang sarili kung bakit parang may pinong kirot na humaplos sa kariyang puso. "Balita ko, kailangan n'yo pang bumalik sa Santa Barbara bago ka i-promote sa managerial position, sweetheart. Pinaplantsa na lamang daw ng management ang lahat bago simulan ang construction ng project," wika ni Belle pagkatapos nitong sumipsip sa straw sa bote ng soft drink nito. "Okay lang," anang lalaki. "Pero dahil nasa actual survey stage na ang project, I want a more devoted and more dependable partner in monitoring it. Puwede sigurong i-request ko sa management na ibang project coordinator naman ang makasama ko."Muntik na siyang masamid. "Bakit naman? Maganda nga ang team ninyo, eh. Lagi n'yong naa-accomplish ang assignment n'yo before the given deadline. At wala pa kayong pumalpak na trabaho. Ayaw mo bang kasama si Karla? Aba, 'yong ibang lalaki rito, nagkakandarapa para lamang makasama siya sa mga field assignments. Aren't you proud na isang magandang babae ang katrabaho mo? Alam mo, sweetheart, kung hindi nga lang alam kong boyfriend ni Karla si Engineer Carvajal, magseselos ako sa kanya. Nakaka-insecure ang beauty niya." "I'm really wondering, Belle, kung bakit hindi nakikita ng boyfriend mo ang mga naiko-contribute ko sa trabaho. As if nagiging tau-tauhan lang ako sa pagganap sa mga trabaho namin," punung-puno ng hinanakit na wika niya. "I didn't mean anything. Gusto ko lang na maiba naman ang ka-partner ko.Baka mas maging maganda pa ang resulta." Nakatingin ang lalaki sa kinakain nitong lomi nang sabihin nito iyon. Umakyat ang dugo sa kanyang ulo. Gaano man kahaba ang pisi niya sa lalaking ito, darating at darating din siya sa dulo. 02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/karla.html Werkstatt / Gawaan Kung Saan Ka Naroon ... 1 Einleitung 3 Originaltext 1 Einleitung Quelle: Clemen M. Bautista: Kung Saan Ka Naroon ... LIWAYWAY, 02 Marso 2008 { Liwayway} 3 Originaltext {3.1} Kung saan ka naroon Naroon din ako; Ang aking pag-ibig, ang aking pagsinta, Sa mabining simoy Ng hanging Amihan, Iyong malalanghap, kusang madarama, Bawat dami nito'y Halik ng pagsuyong iyong inulila! Wo auch immer du bist, da bin auch ich. {3.2} Sa tuwing umaga'y Masdan ang bulaklak, Ang butil ng hamog sa sullang talulot, Ang luhang pumatak Ng pusong sa dusa'y ibig nang malunod; Ang perlas na butil, Bawat isang patak: Lunas sa lungkot kong ikaw ang nagdulot! Jeden Morgen betrachte ich die Blumen. {3.3} Sa awit ng ibon Kung bukang-liwayway, Ako'y nagtatanong, saan makikita Saan ka naroon? Subalit ang tugon: malamyos na kanta, Himig ng kundimang ang diwa'y kaisa, Sa tanong ng puso: Saan hahanapin ang naglahong sinta? Mit dem Lied der Vögel bei Sonnenaufgang frage ich mich: Wo kann ich dich finden, wo bist du? Aber die Antwort ist: 02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/kung_saan.html Werkstatt-Korpus / Pagtitipong Paggawaan Sandaigdigan at Kalangitan   (• Langit, • Ambrosio) 1 Einleitung / Pambungad 3 Texte / Mga Kasulatan 1 Einleitung / Pambungad Ambrosio, Dante L.: Sandaigdigan at Kalangitan: Katutubong Larawan, Katutubong Pangalan Quelle / Pinagmulan → {16A-2 Ambrosio 2006}. Departamento ng Kasaysayan Unibersidad ng Pilipinas Diliman 3 Texte / Mga Kasulatan {1.11} I-A. Sinaunang Sandaigdigan at Kalangitan Inilarawan ni Loarca ang sandaigdigan ng mga Pintado ng Panay na nahahati sa iba’t ibang rehiyon. Nakatira ang diwatang si Macaptan sa pinakamataas na bahagi ng langit. Nandirito rin sa langit ang isa pang diwata, si Sidapa. Ayon sa ibang tagaPanay, sa langit tumutungo ang kaluluwa ng mga taong namatay sa saksak, kinain ng buwaya o napana. {1.12} Ginagamit nilang daan patungo sa langit ang balangaw o bahaghari. Kapag namatay ang isang tao, dinadala muna ng diyos na si Maguayen ang kaluluwa nito sa “mababang rehiyon” sa pamamagitan ng kanyang barangay. Sa lupa naman nilikha o lumitaw ang mga unang tao sa mundo at dito sila nabuhay kasama ang mga diwata.1 Iniulat naman ni Plasencia ang paniniwala ng “ilang pagano” na napupunta ang mga masasama sa casanaan, isang lugar ng pagdurusa, kung saan nananahan ang sitan o demonyo. Pinaniniwalaan din na napupunta ang mga mabubuting tao sa maca, ang “bayan ng pahinga”. {1.13} Wala diumanong napupunta sa langit kung saan nananahan si Bathala.2 Apat na rehiyon ang ipinahiwatig ni Plasencia: ang lupa na pinagmulan ng mga namatay, ang langit na tinatahanan ni Bathala, at ang maca at casanaan na pinatutunguhan ng mga mabuti at masamang tao. Idinagdag pa rito ni Chirino ang calualhatian.3 Hindi malinaw kung ito rin ang maca o langit o iba pang lugar ito. {1.21} I-B. Nagbagong Larawan ng Sandaigdigan at Kalangitan Habang inilalarawan nina Loarca, Plasencia, at iba pang nagulat na Espanyol ang sandaigdigan at kalangitan ng mga sinaunang Pilipino, sinimulang baguhin ng mga paring misyonero ang larawan at kahulugan ng mga ito. Sa kanilang pangangaral, ipinalaganap ang isang larawan ng sandaigdigan na may pagkakahawig at pagkakaiba sa katutubong larawan. {1.22} Ngunit nagbigay man ito ng bagong kahulugan sa sandaigdigan, hindi naman nabago ang batayang tatlong sapin ng sandaigdigan ng mga Pilipino at ang pagkakaroon nito ng iba’t ibang rehiyon. Para sa mga mabubuti ang langit sa kaitaasan at para sa masasama ang impiyerno sa ilalim ng lupa. Bahagi ito ng pagpapala at parusang inilaan ng dalawang paniniwala sa mga tao sa kabilang buhay. Naragdagan din, sa halip na mawala, ang mga nilalang at dinakikitangnilalang na namumuhay sa mga sapin at rehiyon ng sandaigdigan. Ang mga ito ang ilan sa mga pagbabagong ng Kristiyanismo sa sandaigdigan ng mga sinaunang Pilipino. {1.31} I-C. Sandaigdigan at Kalangitan ng Iba pang Grupong Etniko I-C-1. Ifugao ng Ifugao Inilarawan ni Lambrecht ang sandaigdigan ng mga Ifugao mula sa kanyang pagaaral ng epikong Hudhud. Nangimbukig ang tawag nila sa langit na takip ng kalupaan. Dito dumadaan ang araw na naglalakbay mula Lagud patungong Daya (silangan pakanluran sa lugar ng Hudhud). Kabunyan ang tawag nila sa kalangitan. Pugaw ang tawag nila sa lupa kaya mga Ifugao ang mga taong naninirahan dito. Dito sa pugaw nakapatong ang nangimbukig. Mababa ito sa dakong lagud at mataas sa dakong daya. {1.32} Lampas sa mga rehiyong ito at labas sa nangimbukig – sa Lagud at Daya – nananahan ang ibang mga diwata.4 Dalom ang tawag sa ilalim ng lupa. Bukod sa Manlilindol, marami pang ibang diwata sa Dalom, pati na sa hugismangkok na ilalim ng ilalim ng lupa. Tamok ad Dalom (matigas na pundasyon ng ilalim ng lupa) at Dopon ad Dalom (kailaliman ng ilalim ng lupa) ang mga tawag sa kailalimang sumusuporta sa Pugaw, Lagud, Daya at Kabunyan. Para makarating sa Dalom dumadaan ang isang Ipugaw sa lagud palabas ng Lagud. May lawa sa Lagud, ang lobong ad Lagud, na kailangang sisirin patungo sa Dalom. {1.33} Pabalik,isinasakay siya ng isang diwata sa sibat na inihahagis nito pabalik sa lawa. Puwede rin siyang pumasok ng Dalom sa pagdaan sa butas ng lupa na kanyang ginawa sa pamamagitan ng baliga, isang bahagi ng habian ng mga Ipugaw. Bumubuka ang lupa at lumilitaw ang landas pababa sa mga kabahayan sa ilalim nito. Para naman makarating sa Kabunyan, ang kalangitan na nasa ibabaw ng Nangimbukig, dumadaan ang isang Ipugaw sa daya palabas ng Daya. {1.34} Dito sa Kabunyan matatagpuan ang mga bayan ng mga diwata. Para makabalik sa lupa, tinatahak niya pabalik ang kanyang dinaanan patungong Kabunyan. Puwede ring sabayan siya ng isang diwata sa pagtalon mula Nangimbukig patungo sa bubong ng kanyang bahay. {1.35} I-C-2. 2. Tagbanua ng Palawan Para sa mga Tagbanua ng Palawan, para ring takip ang langit na sumasakop sa lahat ng nasa loob nito. Kawalan ang nasa kabila ng langit. Sinusuportahan ito ng dalawang puno sa silangan at kanluran. Nakaupo ang tungkuyanin sa gilid ng takip na ito. Sa butas ng langit dumaraan ang ulan na itinuturing ng mga Tagbanua na biyaya ng diwata. {1.36} Itinuturing na katapusan ng mundo ang kiyabusan. Walang hangin dito bagaman dito nagmumula ang hangin mula hilagang silangan. Dito dinadala ni Sumurutun ang mga namatay sa epidemya sakay ng adiyung. Nasaan ang kiyabusan? Maaaring nasa ibaba lamang ito ng langit dahil naglalayag diumano ang adiyung sa “mataas na rehiyon” patungo sa kiyabusan dala ang mga namatay sa epidemya. {1.37} Nasa ilalim din ng langit ang dibuwat na siyang lugar ng mga ulap. Nananahan dito ang maraming diwata, pati ang isang namatay na ninuno – ang Magraka na nasa likod ng araw sa tanghaling tapat. Nagbibigay ito ng init ng buhay at nagtataboy ng mga sakit. Nasa dibuwat din ang mga bangkay, mga ispirito na napatay sa karahasan o nalason o namatay sa panganganak. Sa ibaba nito nakatira ang bulalakaw o diwata kat dibuwat. Naglalakbay sila sa lugar ng mga ulap para tulungan ang mga nangangailangang Tagbanua. {1.38} Pinakasagradong lugar ang awan awan. Lampas ito sa pinagmumulan ng liwanag ng araw, ang langut, ngunit nasa pagitan pa rin ng langit at lupa. Dito nananahan ang pinakamakapangyarihang diwata – ang Mangindusa, at ang kanyang mga kasama: bugawasin, ang kanyang asawa; dibuwatanin, ang kanyang mga mensahero at iba pa. Hindi bumababa mula sa awan awan si Mangindusa. {1.39} Nakaupo siyang nagduruyan sa bintayawan (o barbarangan), parang duyan na gamit din ng babalyan sa mga seremonya. Dito sa gitnang rehiyon, na kinabibilangan ng sidean at langut, inihahatid ng mga diwatang dumalo sa seremonya ng babalyan ang pasalamat ng mga Tagbanua na bunubuo ng mga dasal at mga alay na bigas, tabako at nganga. Ilalim ng lupa ang a basad. Dito napupunta ang kaluluwa ng mga namatay sa natural na dahilan. Ang ibang namatay sa epidemya ay sa kiyabusan napupunta, gaya nang nabanggit na. Sa “mataas na rehiyon” naman napupunta ang mga namatay sa karahasan o nalason; samantalang nanatili sa paligid ang mga namatay dahil sa sabu, ang mga nahuli ng panyaan (mga diwata ng kapaligiran) o kinain ng mga katulong nito. {1.40} Kailangang sagutin ng kaluluwang Tagbanua ang tanong ng bantay sa tulay na baging, ang balugu, na tumatawid sa sagradong ilog ng kalabagang. Tinatanong ng taliyakud ang kaluluwa kung kinakain nito ang buko ng tubo. Kung hindi ang sagot, mauuhaw ang kaluluwa at hindi siya makakainom kahit may tubig na puwedeng inumin. Hindi raw dapat sinasayang ang pagkain. Kapag nagsinungaling ang kaluluwa, dadalhin siya sa itaas ng puno at ibabagsak sa mga halamang matinik. Tinatanong din ng bantay ang tuma, ang lisa na karga ng kaluluwa, kung ilan ang asawa o mangingibig ng kaluluwa. Kailangan na pito ang sagot; kung hindi, ilang ulit na ilulubog sa ilog ang kaluluwa. {2.0} 2 Sangguniang Bituin sa Langit May mga piling bituin ang mga Pilipino na gamit bilang sanggunian sa mga gawain. Dahil buong larawan ng langit ang kita sa Pilipinas, minamahalaga ng kabihasnang Pilipino ang mga bituing kita sa hilaga, gitna at timog nito laluna iyong sumisikat sa gabi at madaling araw ng mga buwan ng Oktubre hanggang Hunyo. Sa hilaga, madalas banggitin ang Big Dipper (bahagi ng Ursa Major), Polaris, Aquila, Dephinus, at Lyra. Sa timog, tampok ang Southern Cross, Alpha at Beta Centauri, at Scorpius. Sa gitna, minamahalaga sa buong kapuluan ang Orion, Pleiades, Hyades, Gemini, Canis Major at Canis Minor. {2.1} 2-1 Balatik (Orion) at Moroporo (Pleiades) Pinakakilalang bituin sa kapuluan ang Balatik at Moroporo. Pangunahing dahilan nito ang mahalagang papel na ginagampanan ng mga ito sa pagkakaingin. {2.2} 2-2 Iba pang Talampad Gaya ng Balatik at Moroporo, ipinangalan ang ibang bituin sa mga tao at bagay sa kapaligiran ng mga pangkat etniko. Mahalagang bahagi rin ang mga ito ng iba’t ibang gawain nila. {2.31} 2-3 Gamit ng mga Bituin 2-3.1 Pagkakaingin Teduray. Dalawang puwesto ng mga bituin sa langit sa pagkagat ng dilim at sa pagbubukang-liwayway ang inaabatan ng mga Teduray para sa pagtatakda ng tamang panahon ng bawat yugto ng pagkakaingin. Ito ang kemuda (nakasakay sa kabayo) na tumutukoy sa tuktok ng langit at ang ranga (pugad ng manok) na tumutukoy naman sa 20o sa palibot ng tuktok. {2.32} Kung ihahambing sa mga buwan ng kalendaryong Gregoryano, kemuda ang Kufukufu (Pleiades) sa gabi sa huling bahagi ng Pebrero, ang Baka (Hyades) sa simula hanggang gitna ng Marso, ang Seretar (Orion) sa huling bahagi ng Marso at ang Fegeferafad (mga bituin ng Canis Minor, Canis Major at Gemini) sa huling bahagi ng Abril. Kasabay nitong huli sa pagkemuda sa huling bahagi ng Abril, sa madaling araw naman, ang Singkad (Delphinus) habang kemuda sa huling bahagi ng Mayo ang Kenogon (mga bituin ng Aquila). Hindi nga maalam dati ang mga Teduray sa mga buwang nabanggit, kaya ang pagkemuda at pagranga ng mga bituin ang pananda nila. {2.33} Sinisimulan ng mga Teduray ang pagtanda at paglilinis ng uma kapag nasa taas na o sa silangang bihinglangit (horizon) ang Seretar sa pagkagat ng dilim. Kasabay ito ng pagihip ng hanging megenihan (hangin mula silangan) at pamumulaklak ng punong keguku. Sa huling bahagi ng Disyembre o simula ng Enero ginagawa ang ritwal ng pagtatanda. Pinakamainam na magsunog sa pagitan ng mga panahong kemuda ang Kufukufu at ang Seretar. Ito ang pinakamainit na panahon na nagaganap sa huling bahagi ng Pebrero hanggang katapusan ng Marso. {2.34} Puwede na diumanong magtanim sa pagitan ng mga panahong kemuda ang Kufukufu at ang Kenogon. Pero pinakamainam kung ranga ang Seretar sa pagitan ng kalagitnaan ng Marso at kalagitnaan ng Abril. Sa iba, pinakamainam kung nasa magkabilang gilid ng ranga ang Baka at Seretar. Sa iba pa, pinakamainam kung nasa labas na ng ranga ang Seretar at kemuda naman ang Fegeferafad. Alinman sa mga ito, karaniwang nagtatanim ang mga Teduray mula huling bahagi ng Marso hanggang kalagitnaan ng Mayo. {2.35} Sama. Ginagamit ng mga Sama at Tausug ng Tawitawi ang Batik (Orion) at Paliyama (Aquila) sa paghuhuma. Kailangang maglinis ng lupang sasakahin kapag nasa posisyong 10 o’clock ang Batik sa pagkagat ng dilim (12 o’clock ang tuktok ng langit). Dakong Disyembre/Enero ito. Maaari namang magsunog kapag nagsimula itong lumitaw sa posisyong 11:30 o’clock. PebreroMarso naman ito. Pagkatapos, maghihintay na lang ng pagulan bago simulan ang pagtatanim. Mahirap magtanim kapag nasa luttu/ugtu o tuktok na ang Batik. Marami na diumanong nanginginain sa huma sa ganitong panahon kabilang ang ibong maya. {2.36} Sa buwan ng Abril, sinasabing lampas na sa luttu/ugtu ang Batik – nasa posisyong 2 o’clock na ito kapag nagdilim. Ginagamit din ng mga Sama ang Paliyama bilang gabay sa pagkakaingin. Limang posisyon nito sa langit ang tinutukoy sa paghahanda ng huma o lupang sakahan: sampangan, malambang musim, luttu Paliyama, malambang palipat at palipat Paliyama. {2.37} Nililinis ang huma kapag nasa sampangan at malambang musim ang Paliyama. Panahong taginit ito sa pagitan ng buwang Enero hanggang Abril. Nagtatanim ng palay kapag malapit na o nasa luttu/ugtu ito sa alas 5:30 ng umaga sa buwan ng Abril; ibig sabihin, kapag nagsimula nang umulan. Huling dako na ito ng Abril hanggang Mayo (kung kailan palubog naman ang Batik sa kanluran pagkagat ng dilim). Nakakalikha diumano ng 24 na kaban ang isang ganta ng butil na itinanim sa mga panahong ito. Itinatanim naman ang saging at niyog kapag nasa posisyong 9 o’clock o 45o ang Paliyama. {2.38} Buwan ng Setyembre lumilitaw sa posisyong palipat Paliyama ang bituing ito. Ginagamit ng mga Jama Mapun na sanggunian sa pagtatanim ang Niyuniyu (puno ng niyog, malamang na Scorpius). Nagtatanim sila ng niyog kapag dahon at bunga pa lamang ng Niyuniyu ang lumilitaw sa silangan. Sa paniwala nila, agad nagbubunga ang niyog kahit maliit o mababa pa kapag itinanim sa panahong ito. Kung nagtanim nang mataas na ang Niyuniyu, magbubunga lamang ang itinanim kapag mataas na ito. Ibig sabihin, matatagalan bago ito mamunga.9 Tanggung (Aquila) ang ginagamit ng mga Jama Mapun sa pagkakaingin. Nagtatanim sila ng palay kapag nasa tuktok na ito sa madaling araw. Ginagamit ding pananda ang Mopo (Pleiades).10 ... {2.39} 2-3.2 Pangingisda May mga gamit sa pangingisda na inilagay ng mga Sama sa langit, yamang isa ang dagat sa pangunahin nilang pinagkukunan ng ikabubuhay. Inilagay nila sa langit ang bubu, isang uri ng palakaya; tangkal bubu, tali ng bubu; bunta, isang uri ng botete; sahapang, sibat na may tatlong talim na panghuli ng isda; at anakdatu, mangingisda. Sa mga Jama Mapun, dalawang mangingisda ang anakdatu na may hawak na sahapang na nakaumang sa bunta. Sa ibang Sama, kapwa nasa langit ang anakdatu at ang kanyang sahapang. {2.40} Sangguniang bituin ng mga Sama ang Bubu (Big Dipper) sa pagtaya kung mainam ang panahon sa pangingisda. Kapag maraming bituin o bintangbintang sa loob nito, maaliwalas ang langit at maganda ang panahon. Sa pagkakataong ito, ibinababa nila ang kanilang bubu sa dagat sa pagasang maraming isda ang papasok dito. Isang paraan naman ng pagtantya ng lakas ng alon sa dagat ang posisyon ng Tangkal Bubu, ang tali ng bubu. Kapag nasa bandang silangan ito, sinasabing malakas ang alon sa dagat; pero kapag nasa dakong kanluran, wala o mahina ang alon. {2.41} 2-3.3 Pagpapanahon/Kalendaryo May ilang grupong etniko ang iniulat na gumagamit ng bituin sa pagtukoy ng mas mahabang panahon kaysa sa araw o buwan. Tinataya ng mga Subanen ang paglipas ng taon ayon sa mga panahon ng magimula (pagtatanim) at gumani (pagani) at sa mga panahon ng taginit at tagulan. Tinataya nila ang mga bahagi ng taon ayon sa paglitaw ng mga piling bituin, pagsasamasama ng mga manok at baboydamo at pamumulaklak ng mga halaman. ... {2.42} Kulan ang tawag ng mga Subanen sa panahon ng Enero dahil sa paglitaw ng mga bituing hugis brilyante. Dlibon naman ang Pebrero hango sa mga bituin na may anyong batang lalaki na nakabukaka habang nasa isang paikutan ang kanyang mga kamay at sumusuporta sa isang batang babae sa ilalim niya. Dlae naman ang Marso sunod sa mga bituing hawig sa Pebrero. Ang kaibhan lamang, nasa itaas ang batang babae at nasa ilalim niya ang batang lalake. Gblatik ang Hunyo sunod sa mga bituin na nasa anyo ng bitag na panghuli ng baboydamo. Hindi malinaw kung ang mga ito rin ang mga katawagan sa mga bituing Subanen. {2.43} Mga bituin din ang panantya ng mga Bukidnon sa iba’t ibang panahon. Kapag sumikat sa silangan sa pagkagat ng dilim ang Molopolo at iba pang sangguniang bituin sa pagkakaingin, panahon na ng tagtuyo. Kapag nasa tuktok na ang mga ito, panahon ng taginit. Kung sumisikat na ang mga ito sa kanluran ng tuktok, tagulan na. Ito nga ang mga panahong akma sa mga yugto ng pagkakaingin. Inaayon nila ang pagtaya ng isang taon sa kanilang mga pananim: pagtatanim at pagani ng palay, pagtatanim at pagani ng mais. {2.44} Nagagamit din ng mga Sama ang Paliyama sa pagtaya ng paglipas ng isang taon. Isang taon ang pagitan bago bumalik sa isang posisyon ang Paliyama. Ibig sabihin, isang taon ang pagitan ng mga malambang musim sa susunod na malambang musim. {2.45} 2-3.4 Direksyon at Hangin Malinaw sa gamit sa paglalayag kung paanong nagiging gabay ng mga Sama sa pagtukoy ng direksyon ang mga bituin. Nasa kanluran ang Tunggal Bahangi at Mamahi Magrib, nasa hilaga ang Mamahi Uttara (Polaris), nasa silangan ang Maga, nasa timog ang Mamahi Satan. Alam ng mga magdaragat na nasa hilaga ang Bubu (Big Dipper) at nasa timog ang Buntal (Southern Cross). Alam nilang naglalakbay mula silangan pakanluran ang Mupu (Pleiades) at Batik (Orion).

...

{2.46}
Ilang minuto lamang nilang oobserbahan ang pagbabago ng posisyon ng mga ito, malalaman na nila ang direksyong silangankanluran. Batid ng mga Sama ng Tawitawi ang ugnayan ng ilang bituin sa hanging umiiral sa isang panahon; hangin na nagsasabi rin ng direksyon. Umiihip ang hanging salatan o satan (hanging timog) sa paglubog ng bituing Buntal. Pabilog ang isdang buntal kung saan ipinangalan ang bituin. Hangin ang sinasabing laman ng bituing ito. Sa paglubog nito sa dako ng islang Larap sa Sitangkai, lumalabas ang hangin sa katawan nito at ito na nga ang hanging salatan. Sinasabi ring kapag lumubog na ang Anakdatu, hanging uttara (hanging hilaga) na ang iihip kapalit ng hanging salatan.

{2.47}
Magkasunod lang naman sa paglubog ang Buntal at Anakdatu. Kapag lumabas naman ang Mupu sa silangan, sinasabing malapit nang umihip ang uttara. Kapag malabo ang mga bituin ng Batik sa bandang hilaga, uttara ang hanging umiiral; kapag bituin sa timog ang malabo, salatan ang hanging umiihip. Ginagamit ng mga Jama Mapun ang talampad ng NiyuNiyu (Scorpius) para tukuyin ang mga hanging iihip. Kung kita ang unang buku (node) nito pagdilim, iihip ang hanging timohlaut (hangin ng hilagang silangan). Kapag kita na pati ugat, magsisimulana ang masamang panahon. Dakong HunyoHulyo ito.

{2.48} 2-3.5 Paglalakbay-dagat
Binanggit ni Scott na hindi gumagamit ng bituin ang mga sinaunang mangingisda at manlalakbay na Pilipino. Mahirap itong paniwalaan lalo’t tumatawid ng dagat ang mga sinaunang Pilipino. Maaaring wala pang ulat na lumilitaw ukol dito ngunit may mga patunay ng paggamit ng bituin sa paglalakbay sa ibang ulat laluna noong siglo 20. Binanggit ni Scott na alam ng mga sinaunang manlalakbay ang kompas ng mga Tsino na tinawag na padaloman ng mga sinaunang Bisaya pero sa gabi lamang diumano ito ginagamit....

{2.49}
Ayon sa ilang ulat, matitiyak na ginagamit din nila bilang kompas ang mga hangin at ang mga bituin. Ilan sa mga bituing gamit ng mga Sama sa paglalakbaydagat ang may pangalan. Karamiha’y alam lang nilang gamitin sa pagbibiyahe at hindi na pinanganlan. Ginagamit sa paglalayag ang Mamahi Uttara (Polaris) dahil “istedi ito” sa posisyon nito di gaya ng ibang bituin na nagbabago ng puwesto sa pagtawid sa langit. Ito ang Sibilut ng mga Jama Mapun.

{2.50}
Minsang matukoy ito sa langit, batid na nila ang iba pang direksyon at ang landas na kanilang tatahakin patungo sa kanilang destinasyon. Sa pamamagitan ng Mamahi Uttara, nararating ang Cotabato at Zamboanga sa paglalayag sa direksyong hilagang silangan mula sa Tawitawi, ang Celebes sa timog silangan, ang Sabah, Malaysia sa kanluran at ang Balik Papan, Kalimantan sa timog kanluran. Ito ang pangkalahatang direksyon ng mga destinasyong ito na sinusundan sa paglalakbay gamit bilang giya ang Mamahi Uttara.

{2.51}
Ginagamit na gabay ang bituing Buntal sa paglalayag sa Dagat Sulu mula Mapun patungong Bongao, mga bayan at isla sa Tawitawi. Nasa gawing timog silangan ng Mapun at nasa gitna ng mga isla ng Tawitawi ang Bongao. Para marating ito, kailangang panatiliin na isang dangkal sa kaliwa ng munda o unahan ng sasakyan ang Buntal. Kung sobrang napakaliwa ang munda, sa Languyan sa hilagang dulo ng TawiTawi makakarating ang sasakyan. Kung masyado namang napakanan ang sasakyan, dadaong ito sa Sibutu na nasa dulong timog ng Tawitawi.

{2.52} 2-3.6 Ritwal at Dasal
Sa ibang grupong etniko, nakuha ang mga katawagan at gamit sa mga bituin kaugnay ng pagkakaingin o pagpapanahon. Sa Kordilyera, karaniwang nasasambot ito sa mga dasal na inuusal sa iba’t ibang ritwal. Bagaman may pagkakaingin din dito, pagtatanim na may patubig ang sistema ng pagsasaka kung saan ginagamit na sanggunian ang araw, puno at ibon. Ayon kay Vanoverbergh, inaanyayahan at inaalayan ng mga Kankanaey ang kanilang mga ninuno, ang araw, buwan at bituin sa kanilang mga dasal at ritwal.

{2.53}
Pero makaraan ang paganyaya, kagyat nilang pinababalik ang mga ito sa kanilang tinatahanan. Inaanyayahan ang mga bituin bilang grupo: bilang talaw (bituin), kinmusilap ed to’do o kinmusilap ed daya (kumikislap sa itaas o sa langit). Tinatawag din ang mga ito bilang mga indibidwal na talampad: Salibubu (Pleiades), Binabbais (Orion’s Belt), Pinada’a (Hyades), Bala’ay (Ursa Major), Sipat (Dolphin), Tikem (Sagittarius), Takang, Tudong, Wayat, Dopo, Ketma, Uling, Liwliw at Aggiwanas (Milky Way).20 Sa mga Bagobo ng Davao, ang paglabas ng Balatik sa buwan ng Disyembre ang tanda para ihanda ang mga gamit sa pagkakaingin. Ginagawa ang seremonya ng paghahanda sa pandayan.

{2.54}
Gomekgomanan ang tawag dito at alay sa diwata ng mga panday, ang Tolus ka gomanan. Ang paglitaw din ng Balatik ang tanda sa pinakamahalagang seremonya ng mga Bagobo – ang ginem, ang pagaalay ng sakripisyong tao tatlo o apat na buwan makaraan ang paglitaw ng Balatik at tiyempo sa katunawan o kabilugan ng buwan. Pagaalay at pagpapasalamat ito sa mga diwata para patuloy silang biyayaan ng tagumpay at kasaganaan at para iadya sila sa mga panganib at masasamang ispirito. Kapuaangan ang seremonya ng mga Bagobo na ginagawa makaraan ang anihan sa dakong NobyembreDisyembre.

{2.55}
Pagaalay ito ng bagong aning bigas sa mga diwata at sa mga bituing Balatik, Mamare, Marara at Buaya. Gaya nang nabanggit, nagsisilbing giya ang mga ito sa pagkakaingin kaya dapat lamang alayan ng bunga nito.21 May isang ritwal ang mga Tausug ng Sulu na ginagawa ng isang nagdadalangtao para gumanda ang sanggol sa kanyang sinapupunan. Alay ito sa bituing Maga (Tala sa umaga) at tinawag na Duwaa Tsahaya Maga (Ritwal ng Tala sa Umaga). May limang yugto ang ritwal. Una ang pagbati ng nagdadalangtao sa Maga sa bukangliwayway makaraan ang sambahayang subu o pangumagang panalangin.

{2.56}
Ikalawa ang pagpikit at pagtitig sa Maga na tumatagal ng pitong beses na pagbilang hanggang 100. Ikatlo ang tatlong beses na pagusal ng dasal ng kinang o liwanag habang nakapatong ang kanang palad ng nagdadalangtao sa kanyang tiyan. Pangapat ang paghingi ng grasya o pagpapala ng diyos. Habang nakataas ang bukas na palad, 99 na beses niyang inuusal ang mga salitang “Ya Nur” (O! Liwanag). Tinatapos ang ritwal sa pagbigkas sa AlFatiha o pambungad na kabanata ng Koran.22

{2.57} 2-3.7 Pananagisag
Sinundan ng Kristiyanismo ang mataas na pagpapahalaga ng mga sinaunang Pilipino sa mga bituin sa paggamit sa mga ito bilang sagisag. Batis ito ng liwanag gaya ng araw at buwan. Nagsilbi pa itong patnubay sa paglalayag tungo sa kaluwalhatian at tagapamansag ng mabuting balita. Mahalaga itong sagisag hindi lamang sa mga Kristiyano kundi pati na sa mga kilusang panlipunan. Binigyan ito ng mga kahulugang angkop sa kanilang mga paniniwala at adhikain.

{2.58}
Mahigpit na nakaugnay ang bituin kay Hesus at kay Birheng Maria. Bituin ang nagsilbing tagapagbando ng pagsilang at lugar na sinilangan ni Hesus – ang tinaguriang “Bituin ng Bethlehem”. Pagpapatuloy ito ng sinaunang paniniwala na ibinabadya ng katangitanging penomenon sa langit ang pagsilang ng isang malaking tao o ang katuparan ng isang mahalagang pangyayari . Mula sa ganitong paguugnay, hindi na mahirap isipin kung paanong ang karaniwang pagsasabit ng lampara o paglalagay ng tinghoy sa pasamano ng bintana bilang gabay sa mga pauwi sa panahong wala pang kuryente ay halinhan ng hugisbituing parol tuwing Pasko bilang simbolo ng “Bituin ng Bethehem”, ng pagsilang ng manunubos at gabay ng mga manlalakbay sa lupa patungo sa langit.

{2.59}
Inihalintulad maging ang Birheng Maria sa bituing giya at tagaalo sa paglalakbay sa maunos na dagat tungo sa hinahangad na kaluwalhatian. Hindi lamang katutubong bituin ang inangkin dito ng Kristiyanismo bilang sagisag kundi pati na tradisyonal na paglalakbay sa dagat ng mga sinaunang Pilipino. Pinahalagahan din ng mga rebolusyonaryo ang mga bituin sa paglalagay nito sa watawat ng Republika bilang sagisag. Sa Deklarasyon ng Kalayaan noong 1898, sinabing sumasagisag ang tatlong bituin ng watawat sa Luzon, Mindanao at Panay kung saan nagsimula ang paghihimagsik.

{2.60}
Pinalawak ang pananagisag na ito sa mga sumunod na pahayag para katawanin ang pagkakaisa ng Luson, Bisaya at Mindanaw. Mula noon, naging bahagi ang tatlong bituin ng mga selyo at iba pang gamit ng Republikang Pilipino. Sa hanay ng mga rebolusyonaryo, umabot ang pagpapahalaga sa bituin sa pagtatangka ni Artemio Ricarte, heneral ng Rebolusyong Pilipino, na bumuo ng bagong mito ukol dito at sa mga bayani ng Rebolusyon.

{2.61}
Para sa kanya, bahagi ng pagggigiit ng kalayaan at kasarinlan ang pagtatakwil sa mga katawagan at simbolong dayuhan. Mula sa larangan ng armadong pakikipaglaban at pagpaplano ng insureksyon, pinasok ni Ricarte ang larangan ng pakikipagtunggaling pangkultura nang kanyang ipanukala noong 1930 ang “pilipinisasyon ng mga katawagan” habang nasa Yokohama, Hapon siya. Bahagi nito ang pagpapalit ng mga pangalan ng mga bituin bilang pagpaparangal sa mga bayani ng pakikibaka laban sa kolonyalismong Espanyol at Amerikano. Tinagurian niya itong “pilipinisasyon ng langit”.

{2.62}
Bittumpok (bituin at tumpok) ang itinawag niya sa konstelasyon, puyongulo ang zenith at guhitdagat naman ang horizon. Sa pagbibinyag ng bagong pangalan sa mga bituin, lumikha si Ricarte ng sariling mito sa ngalan ng pakikibaka para sa kalayaan at kaunlaran. Aniya: Mga iniirog kong Kalahi: Yaong kinulang palad na Supremo, nang siya, y, nabubuhay pa, ay lagi niyang ipinangangaral: "Mangatakot kayo sa kasaysayan (historia), sapagkat ito, y, walang ikukubli”, at ngayon dinudugtongan ko naman:" Ang mga Bayani natin ay pinagmamalas tayo mula sa Langit.

{2.63}
Isaayus nga natin ang bawat pangungusap at kilus sa pangungusap at landas na kanilang tinalunton, at tayo, y, umikit kahalintulad ng napakaayus na pagikit ng mga bituing iyan sa paligid ni “UTAKHASINTO”, at sa gayon, walang pagkabula, makakamtan natin ang “KAGYAT, BOO AT GANAP NA KASARINLAN” na siyang maningas na pinipita ng Inangbayan”.

{2.64}
Hindi man sadya, at hindi man niya batid, ginawa ni Ricarte ang matagal nang ginawa ng mga sinaunang Pilipino – ang itatak ang sarili nilang buhay sa kalangitan ayon sa mga bagay na minamahalaga nila sa lupa. Naging mahigpit na bahagi ito ng kanilang pananatiling buhay kaya nagpasalinsalin ng henerasyon. Hangga ngayon, bahagi pa ito ng kanilang buhay. Bagay na hindi masasabi sa panukala’t ginawa ni Ricarte.

{3.0} 3 Patuloy na Pananaliksik
Gaya nang nabanggit, ang mga ito ay mula sa ulat ng ilang pari at opisyal na Espanyol at ilang mga antropologong nagaral sa buhay at kultura ng ilang pangkat etniko sa Pilipinas. Kadalasan nga na isang antropologo lamang ang nagulat sa isang bahagi ng isang pangkat etniko at maaari pa ngang sa iilan din nagmula ang mga impormasyon. Kailangang balikan ang mga ito bilang pagbabalikaral at pagpapatunay, gayundin para higit na mapagaralan at masuri.

{3.01}
Sa mga nailahad, maaaring naipaunawa ang kahalagahan ng pagaaral at pagsusuri sa pananaw ng mgha kulturang Pilipino sa langit at sa mga penomena rito, laluna ang mga bituin. Kailangan, gayunman, na maging bahagi ito ng pananaliksik ng nagsasagawa ng field work hindi lamang para patuloy na maidokumento kundi para rin mapagaralan kaugnay ng pagsusuri sa kabuuang kultura sa pangkalahatan at sa pananaw sa kapaligiran sa partikular ng kabihasnang Pilipino.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/ambrosio_2006.html

Werkstatt / Gawaan
Lunsod, nayon at dagat-dagatan   (• lunsod)

1 Einleitung
2 Originaltext

1 Einleitung

Quelle: Gonzales, N. V. M.: Lunsod, nayon at dagat-dagatan
Panahon ng Hapon, Mag-atas et al.: Panitikang Kayumanggi 1994, p. 224 {W Lunsod}

3 Originaltext

{3.1}
Mula sa malayo, ang tangi kong natatanaw sa nayon ay ilang punong niyog at ang kampanaryo ng lumang simbahang bato. Sa gawing kanan ay naroroon ang dagat-dagatan na kinasasalaminan ng araw na papalubog. Ang murang bughaw na kulay ng tubig ay napalitan ng maningning na pilak; yaon ay napakarikil sa pangmalas, kayat biglang bigla aking nadamang ako'y hindi handa upang magmasid sa gayong lalang ng kalikasan.

{3.2}
Ako'y laging nasa lunsod at ang aking paniniwala'y doon lamang may pintig ang buhay at kaipala'y doon lamang mananatili sa mga panahong ito ng digmaan; ngunit kakaiba ang nakita ko ngayon sa nayon, namumulaklak ang mga punong mangga sa tabingdaan. matatabang kalabaw na nagsisipanginain sa mga bukring hindi pa inaararo, at mga lalaki at babaing nasisigawa sa kanilang mga itikan.

{3.3}
Saan man ako tumingin ay paulit-ulit iyon sa mga batang namimingwit, at laong malapit sa akin, sa pawisan at payat na kabayong humihila nang walang pagtutol sa aming karitela. Mandi'y magpapatuloy ang lahat ng bagay sa gayong kaayusan, at ako'y nakaramdam ng pagkahiya dahil sa paniniwala sa isang uri ng buhay na salat sa katotohanan at kaipala'y lisya.

{3.4}
Sa wakas ay nalalapit na kami sa nayon. Naraanan namin ang isang kiskisan, sumunod ang isang bahay-paaralan na tinitirhan ng ilang pag-anakang nagsilikas sa pook na iyon; at isang bahay na nababakurang mabuti na kaipala'y sa isang manggagamot sapagkat may mga guhit na kurus na pula sa tabing durungawan. Dumating kami sa tulay na kawayan; kami'y nagsibabang lahat. Ang mga kaangkas ko, anim silang lahat, ay nagdaan sa may sabang at sila'y lumusong sa tubig. Ayokong magbasa ng paa, kaya sa tawiran ako nagdaan kahit na magbayad sa pagtawid.

{3.5}
Ilan pang saglit at naglalakad na ako sa pangunang lansangan ng nayon; nilampasan ko ang isang karihan at isang butika, at pagkatapos ay isang bahay na yari sa tabla at kawayan at pinagmumulan ng mga tinig ng nagsisipaglaro ng "mahjong". Naririnig ang isang mainam na awitin buhat sa isang bahay na malapit ngunit hindi ko matiyak kung saan, at tatlo o apat na karitela ang yaot dito sa lansangan naghahanap ng pasahero. Sa malayo ay natatago sa kabila ng hanay ng mga dampa ng mga mangingisda ang isang bahagi ng dagat-dagatan; Ang tubig ay muling nag-iba ng kulay; ngayon ay mangitim-ngitim na ang dating pinilakan.

{3.6}
Takipsilim na-noon at sa kabutihang palad ay hindi ako nahirapan sa paghahanap ng nais kong patunguhan. Sa simula ay inakala kong yaon ay ang bahay na nasa dulo ng napasukan kong isang makipot at mabatong daan na kinaroroonan ng isang poso artesyano; subalit nagkamali ako, sapagkat hindi pa ako, nakalalayo ay narinig kong may tumatawag sa aking pangalan, at natalos ko agad kung sino iyon. Sumusugod na sumalubong sa akin si Nena.

{3.7}
"Malayo ka pa'y nakilala na kita", wika niya na iniaabot ang kamay. Pinisil ko ito nang bahagya, at nang naglalakad na kaming patungo sa bahay nila, ay tinanong ko: "Alam mo bang darating ako?" Natawa siya, "Alam ko! Kagabi lamang ay pinag-uusapan ka namin. Sinabi ng Tatang na kapag dumating ka ay walang pagsalang may balita ka sa kanya." "Ang tanggapang kanyang pinaglilingkuran ay ipininid na, iyan ang aking nalalaman", wika ko kay Nena. "Hindi ba siya nag-iisip na maglingkod sa iba?" "Sa palagay ko'y hindi", anya. "Ang matanda ay tila nagbabago."

{3.8}
Noon ay sumapit na kami sa tarangkahan. Ang tinitirhan nila ay isang maliit na bahay na kanilang inuupahan: may bakuran sa harapan at ilang punong papaya ang nakahanay sa may bakod. Sa bakuran ay may mga tanim na gulay, kamatis, mais, at kamoteng-kahoy, na nakapalit ng mga pampalamuting halamang dating naka-tanim doon.

{3.9}
Pumanhik kami at ang ama ni Nena, si G. Gomez, ay sumalubong sa amin sa may beranda. "Tatang", wika ni Nena, "ito'y si Antonio." Nakangiting iniabot sa akin ng matanda ang kanyang kamay.

{3.10}
Samantala, ang ina ni Nena ay nakihalubilo na rin sa amin. Nang dumating ako'y abala siya sa paghahanda ng napunan sa kusina, at may kung anong bagay sa kanyang pagkasalubong sa akin na nagpatiwasay sa aking kalooban. Itinanong ko kung saan naroroon ang ibang mga bata, sina Lilia at Eva.

{3.11}
Ang mga ito ay nagsidalo, anya, sa isang pulong ng samahang Katoliko; gayundin ang dalawang kapatid na lalaki ni Nena, sina Felipe at Lucas; "Salamat sa Diyos", ang wika ni Gng. Gomez, "ang digmaan ay nagpasok ng relihiyon sa isip ng mga lalaking iyon. Ngunit marahil ay gutom na gutom ka na sa pagkakapaglakbay mo mula sa iunsod", anya pa; at pagkasabi nito'y iniwan kami.

{3.12}
Sa loob ng mga isang oras marahil, si Nena, ang kanyang ama at saka ako'y nalibang sa pag-uusap sa may beranda, palibhasay napakaraming ibig na itanong sa akin ng matanda. Di-karingat-dingat ay tinanong ako ni Nena. "Nang paparito ka'y hindi ka ba natakot?"

{3.13}
Hindi ko alam kung bakit niya sinabi ang gayon. "Walang dahilan upang ako'y matakot", sagot ko. "Maliban sa mga sirang tulay ay hindi ako nakatagpo ng sagwil sa daan." "Akala ko'y magiging mahirap ang maglakbay", wika ni Nena. "A, anak", at natawa si G. Gomez, "iyan ang lihim. Sinasabi ko sa iyo, ang karamihan sa tinatawag nating mga balakid at mga kahirapan ay namamahay lamang sa guniguni. Iyan ay mapatutunayan mo rin, balang araw.

{3.14}
Sinulyapan ko si Nena. Siya'y takang-taka, katulad ko rin, dahil sa pagsasalita ng kanyang ama sa gayong himig. Mula sa isang kalapit na bahay ay narinig ko ang ilang tugtugin sa piyano. Gabi na noon, at sa madilim na lansangan ay wala ni isang kaluluwa.

{3.15}
"Sa halimbawa, noong mga unang araw namin dito", patuloy ni G. Gomez sa kanyang malambot at malagong na tinig, "ay sari-saring kahirapan ang naguguniguni namin. Ngayon ay wala na sa aming isipan ang anuman. Ang totoo ay napamahal sa amin ang pook na ito. Inakala naming kapag may masasakyan na ay babalik kami sa siyudad; ngunit binago namin ang lahat ng aming balak."

{3.16}
Nagsimulang ngumiti sa akin si Nena, at inakala kong ang ibig niyang sabihin ay: "Ganyan talaga ang Tatang! Madalas siyang magbago ng isipan. At lagi naman siyang hindi namamali!" Ngunit pagkaraan pa ng ilang saglit ay nagsawalang-kibo na siya at waring nababahala sa anumang sasabihin pa ng kanyang ama.

{3.17}
Ang pasong nasa gitna ng mesitang nakapagitan sa amin ay inilagay ng matanda sa isang tabi, at nakita kong ang kanyang mga mata ay maalab. "Bakit kami, aalis sa pook na ito ngayon?" tanong niya. "Sagana kami rito sa lahat ng bagay. Hindi kami kakapusin sa pagkain. Sa isda? Masagana sa isda ang dagat-dagatan. Bigas? Maaari kaming kumuha kahit na ilang kaban at hindi namin kailangang magbayad ng kahit isang sentimong higit sa dapat naming ibayad.

{3.18}
At hindi ko pa nasasabi sa aking pamilya", ang tuwirang wika niya sa akin, "ngunit mayroon akong kakilalang malapit dito na dating naglilingkod sa pamahalaan; sinabi niya sa akin na maaari kong bilhin ang ilang ektarya ng kanyang lupa. Naiisip kong mag-itikan at magtanim ng mga gulay. Ano ang palagay mo riyan, Antonio?" "Iyan po'y kapaki-pakinabang gawin sa mga araw na ito," ang tugon ko, sapagkat wala na akong masabi pang iba.

{3.19}
"Iniisip kong mabuti iyan, Antonio. Maaari kaming magpanibagong-buhay rito, manirahan na rito. Mangyari pa nga ba, Hindi agad-agad ...

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/lunsod.html

Werkstatt / Gawaan: Nanyang
(Übersicht / Buod)   (• nanyang)

Einleitung / Pambungad

Das Buch / Aklat

Quelle: Sy Joaquin: Lagalag sa Nanyang
Quezon City, 2007, ISBN 978-971-542-535-3 { Bai / Sy 2007}
Übersetzung des chinesischen Romanes von Bai, Ren: Nanyang piaoliuji

Der Titel / Pamagat

Nanyang ist eine chinesische Stadt im Süden der Provinz Henan. Nanyang hat mehr als 10 Millionen Einwohner (Ende 2002). Nanyang ist auch eine in Singapur früher häufig verwendete Bezeichnung für Südostasien.

Nanyang, translated to "Southern Ocean", refers to territories in Southeast Asia that are traversed through the South China Sea.

Die Personen / Mga Tauhan

A Chuan
Älterer Bruder von A Song (daher der Titel Ahia). Als A Song sechs Jahre alt ist, verlassen der Vater und A Chuan (er ist 16) China.

A Song
Der junge Ich-Erzähler. Als er acht Jahre alt ist (sie leben in China), stirbt seine Mutter. Er kommt zur Großmutter (Ammah).

Achiak
Bruder von Papa, nach dessen Tod Vormund von A Song.

Ang Ahok
Eigentümer des Asia Bazaar in Napa (nahe der Stadt L). Wird Ang Taoke (Chef Ang) genannt. Über 50 Jahre, nicht groß, aber dick. Kam als Kind nach Übersee, Lehrling, Arbeiter, kleiner Laden. Hat zwei Söhne Ang Yaohua und Ang Yaochu, ersterer ein Taugenichts.

Dy Koyi
Nr. 2 im Asia Bazaar, sehr loyal zu Ang Taoke. 48 Jahre alt, groß und dürr.Ging in China einige Jahre zur Schule, kann gut schreiben und etwas Buchhaltung. Spart alles Geld für seine Familie in China.

Isha
Filipina, "die Frau in Schwarz". Etwa 30 Jahre alt. Sie wird mit 18 von Tan Sua vor einer Vergewaltigung gerettet, heiratet dann einen Betrüger, trennt sich von ihm, heiratet einen kleinen Angestellten, der nach Krankheit stirbt. Von ihm hat sie zwei Kinder.

Lim Kui
Nr. 3 im Asia Bazaar, Koch. 35 Jahre alt, klein und dick, hat Flecken auf der Nase und auf den Wangen. Übertriebener Respekt vor Dy Koyi. Geschäftig, redselig und pfiffig.

Papa
Vater von A Song. 35 Jahre alt, klein und dick.

Tan Sua
Nr. 4 im Asia Bazaar. Chin/Fil. Mestize, Waise. "Kleiderschrank", hat keinen Respekt vor Lim Kui.

Tan Tiak
Onkel und Vormund von Tan Sua. Schneider bei Filipino Schneiderei.

02. Aug. 2022 14:46:01   www/text/nanyang_0.html

{6.11} Ang Asia Bazaar at si Ang Taoke
Nasa Napa, isang maliit na bayan malapit sa Siyudad L, ang pinasukan kong tindahan. Malapit ito sa estasyon ng tren. Sampung minuto lang sa bus. Kakaiba ang mga bus sa Napa. May itaas at ibaba. Walang bubong sa itaas, at dahil mainit sa araw walang umaakyat dito kung hindi rin lang puno na sa ibaba. Pero masarap magpapresko rito sa gabi.

{6.12}
Walang tiyak na hintuan ang bus. Kung gusto mong sumakay, kailangan mo lang itaas ang kamay para parahin ito at agad magpepreno ang tsuper para pasakayin ka. Kung gusto mo namang bumaba, kailangan lang hilahin ang taling nakakabit sa kampanilya, at agad ding magpepreno ang tsuper.

{6.13}
Malapit man o malayo, pare-parehong sampung sentimo ang pasahe. Kung nais magpahangin sa gabi, kailangan lang magbayad ng sampung sentimo at maaari nang magpaikot-ikot nang dalawa o tatlong oras. Kung ginaganahan, maaaring magpaikot-ikot hanggang oras ng garahe.

{6.14}
Parihaba at dalawang palapag ang napasukan kong tindahan. Sa ibaba, sa may harapan, may mga eskaparateng kinalalagyan ng iba't ibang paninda. Mga telang seda, kamisadentro at kurbata, mga gamit sa makeup at pagpapaganda, mga gamit sa araw-araw, bigas at iba pang pagkain, sigarilyo't kendi, gaas at langis ng niyog, palanggana, mangkok at plato, iba't ibang gamit na gawa sa salamin, hanggang bakal ng kabayo, latak ng giniling na mais at pulot para sa kabayo ... Mayroon kahit ano. Maliit man ay kompleto.

{6.15}
Sa gitna ng tindahan, may isang makitid na pinto papunta sa likuran, na doble ang laki kaysa mismong pinakatindahan. Malapit sa mga paninda may maliit na silid para sa may-ari. Ito ang pinakaopisina. Dito nakalagay ang kaha de-yero. Sa labas ng silid, may isang mesa. Sa mesang ito kami kumakain ng almusal, tanghalian, hapunan. Sa gawi pa roon, may patungan ng bigas na gawa sa kahoy, mga isang talampakan ang taas. Sa tabi nito'y may isang gilingang bakal.

{6.14}
Sa likuran ng tindahan, malapit sa pader, naroon ang maliit na kusina. Nakaimbak sa tabi nito ang mga kahoy na panggatong. Sa isang sulok ng bakuran, may palikurang mga isang metro ang taas mula sa lupa. Kailangang akyatin ang mababang hagdan para magamit ang palikuran, at dahil nga nakaangat nang mga isang metro mula sa lupa, nagmukha itong malaking bahay ng kalapati.

{6.17}
May dalawang silid sa itaas ng tindahan. Ang isa'y ginawang bodega. Ang isa pa'y tulugan ng mga empleyado. May nakalatag apat na katreng pang-isahang tao. Sa ibabaw ng mga katre, nakasabit ang mga kulambong nanilaw at nangitim na.

{6.18}
Hindi kalakihan ang tindahan, pero malaki ang pangalan nito: Asia Bazaar. Nakasulat sa Tsino at Ingles ang pangalan ng tindahan sa lonang gamit ding panangga sa ulan at init ng araw. Naitataas at naibababa ang lona sa pamamagitan ng lubid na nakakabit sa kahoy na kalo o pulley. Sa silangan nakaharap ang tindahan. Pagbukas ng pinto sa umaga, agad ibinababa ang lonang kinasusulatan ng pangalan ng tindahan. Takaw-pansin ito sa mga taong nagdaraan.

{6.19}
Ang Ahok ang pangalan ng may-ari. Ang Taoke (Boss Ang) ang tawag namin sa kanya. Bata pa rin siya nang magtungo sa Nanyang para maghanapbuhay. Naging aprentis din. Naging trabahador. Nagtinda-tinda sa maliit na puwesto. At nang makaipon ng sapat na puhunan, nakipagsosyo at nagbukas ng maliit na tindahan.

{6.20}
Hindi nasalanta ng giyera ang Nanyang noong Unang Digmaang Pandaigdig. Maya't maya'y tumaas ang presyo ng mga bilihin, kaya't kumita nang malaki-laki si Ang Taoke. Sa sariling kredibilidad, nakautang siya ng mga paninda mula sa malalakirg tindahan sa Siyudad L, at nagbukas siya ng sariling tindahan.

{6.21}
Mainam ang negosyo sa unang sampung taon. Dumami rin nang dumami ang mga paninda. Pero sa nakalipas na ilang taon, dahil matumal ekonomiyang pandaigdig, naapektuhan ang negosyo ng tindahan. Kaya naman madalas na nagbubuntong-hininga si Ang Taoke.

{6.22}
Kababayan namin sa Tengsua si Ang Taoke. Mahigit limampung taong gulang siya. Hindi kataasan pero may katabaan. Madalas niyang itaas ang kamiseta kung mainit ang panahon, kaya kitang-kita ang umbok ng tiyan. Minsang nagkasama sa trabaho sina Achiak at Ang Taoke.

{6.23}
Tinanggap niya ako bilang aprentis dahil mayroon silang pinagsamahan. Nang una ko siyang makita, naisip kong kahawig siya ng Buddha sa templo. Hindi nga lang siya nakatawa. Madalas siyang konsumido dahil nga mahina ang negosyo. Madalas niyang pinoproblema ang mga dapat bayaran. Mabait na mahigpit si Ang Taoke sa mga empreyado ng tindahan. Tiyak na may sermon ang tatamad-tamad o mabagal magsilbi sa mga parokyano.

{6.24}
Lagi niyang iwinawasto ang mga pagkakamali sa pera, sobra man o kulang ang singil sa mge mamimili. Agad niyang sinisisante (entlassen) kung may empleyadong nangupit ng pera o nagnakaw ng mga paninda. Pero kailanma'y hindi niya siniraan ang dating empleyado para hindi naman mahirapang makakita ng ibang trabaho. Sapat na sa kanya ang sarilinang sermon at pangaral.

{6.25}
Libre ang pagkain ng mga empleyado. Hindi ibinabawas sa suweldo. Hindi rin masama ang pagkain sa araw-araw. Apat na ulam at isang sabaw sa tanghali. Dalawang karne at dalawang gulay. Kasama naming kumakain si Ang Taoke kaya malaki ang malasakit niya sa kalidad ng pagkain. Madalas niyang alamin ang gastos sa pamamalengke para hindi makaisip mangupit ang kusinero. Ako ang bantay sa tindahan pag nanananghalian sila.

{6.26}
Nakakaya ko dahil kakaunti ang mamimili pag tanghali. Pag marami-rami ang bumibili, kusa silang lumalabas para tulungan ako. Mas simple pag almusal at hapunan. Kung sino ang may tiyempo, siyang nauunang kumain. Pero laging ako ang huli. Ako rin ang naglilinis sa mesa at nag-uurong (zurücknehmen) sa mga pinagkainan.

{6.27}
Alas-seis ng umaga kung magbukas ang tindahan. Alas-nuwebe ng gabi kung magsara. Pinakamaraming bumibili bago magtanghali at bago gumabi. Sa mga oras na iyon, lumalabas si Ang Taoke para humarap sa mga parokyano. Matatas (fließend) siya sa katutubong wika. Nakapagsasalita rin ng kaunting Espanyol at Ingles.

{6.28}
Balita ko'y hindi siya nakapasok sa eskuwela kahit isang araw pero nakaiintindi siya ng bookkeeping sa Tsino, at nakasusulat ng simpleng liham. Sa ibang wika, nakapagsasalita siya pero hindi nakasusulat. Talagang natuto lang sa pakikipag-usap. Lagi siyang nakatawa pagharap sa mga bumibili. Matiyagang hinahayaan silang pumili, at malugod na iniaalok ang mga bagong paninda. Kaya naman kuntento sa kanya ang mga parokyano.

{6.29}
Mahigit kalahati ng mamimili ay mga manggagawa sa perokaril (Eisenbahn), magsasaka sa karatig-nayon, mga kutsero, artisano (Handwerker), empleyado ng gobyerno at ang kanilang mga pamilya. May mangilan-ngilang panginoong-maylupa, mga Kastila at Amerikano. Sa mga ganitong pagkakataon, si Ang Taoke mismo ang umeestima sa kanila. Pag wala siya, ang matandang empleyadong si Dy Koyi ang humaharap.

{6.30}
May dalawang anak na lalaki si Ang Taoke. Pareho na ring nasa Nanyang. Si Ang Yaohua, ang panganay, ay nagtapos ng junior high school sa Tsina. Tumulong siya sa tindahan ng ama bilang bookkeeper sampung taon ang nakaraan. Pero madalas slyang mag-asal amo. Walang respeto sa matatandang empleyado. Walang tiyaga sa mga parokyano.

{6.31}
Wala ring hilig sa negosyo. At madalas magpunta sa siyudad para mamasyal, manood ng sine, maglaro ng tennis. Nang lumaon, nalulong sa mga bahay-aliwan. Hindi pinansin ang mga pangaral ng ama, hanggang humantong sa pagkakasira ng mag-ama, at nagtungo ang anak sa Siyudad M para hanapin ang sariling kapalaran.

{6.32}
Dahil sa naging karanasan sa panganay, pagdating ng ikarawang anak na si Ang Yaocho, minabuti ni Ang Taoke na ipasok ito bilang aprentis sa bang tindahan sa Siyudad L. Sabi nga ni Ang Taoke, "Ang luwad na hindi hinubog, hindi naghuhugis-mangkok." Mabuti aniya sa bata ang marurong magtrabaho. Sa gayon lang daw matututo at makakayang manahin at ipagpatuloy ang negosyo ng ama balang-araw.

{7.21} Tatlong Kapwa-Employado
May tatlo akong kapwa-empleyado sa Asia Bazaar. Pinakamatanda si Dy Koyi. Empleyado na siya sa tindahan noon pa mang magbukas ito. Kuwarenta y otso anyos siya. Payat at matangkad. Bagay na bagay ang pangalan sa mukha niyang kababakasan ng katapatan. Sa wikang Hokkien kasi, "matapat" ang ibig sabihin ng "koyi," na katunog ng pangalan niya. Gustong-gusto ng mga kapwa-huaqiao at maging ng mga "huanna" ang ugali at pagkatao niya.

{7.22}
Lahat sila ay pawang nagsasabing siya ay isang matapat at mabuting tao. Siya ang kanang kamay ni Ang Taoke. Sa sampung taong kalakasan ng Asia Bazaer, malaki ang naitulong niya kay Ang Taoke para kumita ng maraming pera. Kaya naman malaki ang tiwala at respeto sa kanyang amo. Isa sa mga dahilan kung bakit nagkasira si Ang Taoke at ang panganay na anak na si Ang Yaohua ay ang pangyayaring tinawag ng huli si Dy na "matandang alipin" at "matandang kalabaw." Noo'y may isang tindahan sa Napa na mahigpit na kakompetensiya ng Asia Bazaar.

{7.23}
Inalok ng may-ari nito si Dy ng malaking suweldo para lumipat sa kanya. Pero hindi natukso si Dy, at hindi rin ito ipinagsabi kahit kanino. Kalaunan, nalaman ito ni Ang Taoke mula sa may-ari ng ibang tindahan. Labis-labis siyang naantig kaya kusang dinagdagan ang suweldo ni Dy. Mula kuwarenta pesos kada buwan, ginawang sisenta. Doble pa ang bonus ni Dy sa pagtatapos ng taon pag kumita ang tindahan.

{7.24}
Nakapag-aral si Dy Koyi nang ilang taon sa eskuwelahang pribado noong nasa Tengsga pa. Mahusay ang kanyang sulat-kamay, kaya sa kanya ipinagkatiwala ang bookkeeping at iba pang mga dapat sulatin sa tindahan. Masipag siya sa gawain. Sa tatlumpung taong paglilingkod sa tindahan ay laging nasa lugar ang kilos. Mas maraming oras niya sa araw-araw ang pakikipag-usap sa mga parokyano.

{7.25}
Bihira siyang makipagkuwentuhan sa mga kapwa-empleyado. Alas-seis ng umaga kung magbukas ang mga tindahan ng mga huaqiao sa Napa. Alas-nuwebe ng gabi kung magsara. Bale labinlimang oras sa isang araw. Walang pahinga kahit araw ng Linggo. Nagbabakasyon lang nang tatlong araw tuwing sasapit ang Bagong Taong Lunar. Pero itinakda ni Ang Taoke na maaaring maghalinhinan ang mga empleyado sa pagbabakasyon nang kalahating araw sa loob ng isang linggo.

{7.26}
Puwede silang manood ng sine sa bayan, o kaya'y gawin ang mga dapat asikasuhin para sa sarili. Pero bihirang magbakasyon si Dy Koyi. Wala siyang hilig manood ng sine o mamasyal sa parke. Pagkakuha sa buwanang suweldo, nagpapadala siya ng sandaang yuan (bale limampung piso) sa pamilya sa Tengsua. Ang natirira, kung kailanga'y ibinibili niya ng damit at iba pang gamit sa araw-araw o kaya'y iniimpok para may panggastos pag-uwi sa Tengsua pagkatapos ng ilang taon.

{7.27}
Nasa Tengsua ang mga magulang ni Dy Koyi, na kapwa may edad na. Naroon din ang asawa niya at mga anak. Sa kanya iniaasa ang lahat ng gastos sa araw-araw. Katorse anyos na ang panganay na anak niyang lalaki.

{7.28}
Gustong-gusto niya itong ibili ng tuadi para makasunod na at makapaghanapbuhay sa Nanyang. Pero medyo gipit siya sa pera at ayaw namang mangutang sa iba. Hindi tuloy maisagawa ang plano. Ito ang pinakamalaki niyang problema.

{7.29}
Si Lim Kui, ang isa pang empleyado, ay treinta y singko anyos. Pandak at tumataba na ang katawan. May balat (Fleck) siya sa ilong at magkabilang pisngi. Malayong kamag-anak siya ni Ang Taoke. Siya ang tumatayong kusinero bukod sa iba pang trabaho sa tindahan.

{7.30}
Kuwarenta pesos kada buwan ang suweldo. A Lim ang laging mabait na tawag sa kanya ni Dy Koyi. Pakitang-tao naman ang respeto ni Lim kay Dy dahil, ang totoo, may lihim na inggit siya rito. Palibhasa'y kamag-anak nga siya ni Ang Taoke, at bago panagbukas ang Asia Bazaar ay nakasama niya ito bilang aprentis, para sa kanya'y dapat na lamang siya kay Dy.

{7.31}
At sa palagay niya'y mas may kakayahan siya kay Dy, palibhasa'y nakapag-aral din naman siya nang ilang taon sa elementarya. At sa palagay niya, sino ba ang hindi marunong ng bookkeeping at pagsulat ng kung anumang dapat sulatin? Pero malaki ang diperensiya ng sahod niya kay Dy, kaya may kimkim siyang sama ng loob at madalas na bubulong-bulong.

{7.32}
Si Tan Sua, ang ikatlong empleyado, na malaki't matipuno ang pangangatawan, ay walang respeto kay Lim. Madalas na tawagin niya itong "balat" o "pandak." Magalang na tawag na ang "kusinero". Kaya naman malaki ang galit ni Lim kay Tan, pero malaki rin ang takot niya rito.

{7.33}
Paano nga'y parang higante si Tan. Bale wala kung itaas at buhatin ang sako ng bigas na sandaang kilo ang bigat. Hindi iyon kayang gawin ni Lim, at takot siya sa kamao ni Tan. Kaya siyang durugin nito sa isang suntok lang. Sa gayo'y walang magawa si Lim kundi magmura sa likuran ni Tan. Tanging pinakamaruruming mura ang kaya niyang iganti rito.

{7.34}
Baguhang aprentis ako (A Song) sa tindahan. At ayon sa tagubilin ni Achiak, dapat na igalang ko ang lahat ng kasama sa trabaho. Lahat sila'y tinawag kong achiak (nakababatang kapatid na lalaki ng ama) o apeh (nakatatandang kapatid na lalaki ng ama). Siyempre, kailangan ko ring igalang ang pandak na hitik sa balat. Lim Kui Chiak ang tawag ko sa kanya.

{7.35}
Tuwang-tuwa naman siya pag tinatawag ko siya nang gayon. Sa katuwaa'y tila nagliliwanag ang mga balat sa mukha, at sinasabi niyang ako'y isang mabait na bata. Sinabi niya rin na natutuwa sa akin si Ang Taoke, dahil unang buwan ko pa lang ay binigyan na ako ng sampung piso, doble ng sahod niya nang una siyang mag-aprentis.

{7.36}
Parang inahing manok na walang tigil sa kapuputak si Lim buong araw. Kung minsa'y kinakausap pati sarili. Paano'y madalas na wala siyang makausap. Kay Ang Taoke, hanggang dalawa o tatlong seryosong pangungusap lang siya. Kay Tan, wala silang anumang puwedeng pag-usapan. Si Dy naman, tahimik na makikinig at ngingiti-ngiti lang sa kanya. Naghihikab pa kung minsan. Sa gayo'y nawawalan na rin siya ng gana.

{7.37}
Kaya naman ako ang naging tanging matapat na tagapakinig ni Lim. Tinutulungan ko siyang magluto araw-araw. Hindi maaaring hindi ako makinig sa walang katapusang sinasabi niya habang nagsisibak ako ng panggatong, gumagawa ng siga, naghuhugas ng mga gulay, naglilinis ng mga mangkok at pinggan. Talaga namang nakakasuya, pero marami rin naman akong natutuhan. Sa kanya ko nalaman ang mga bagay-bagay tungkol kay Ang Taoke at mga kasama ko sa trabaho.

{7.38}
Ilang araw pagdating ko sa tindahan, may napulot akong dalawang baryang pilak habang nagwawalis. Gaya ng bilin ni Achiak bago kami naghiwalay, isinauli ko ang napulot kay Ang Taoke. Tumango-tango siya nang abutin ang isinauli ko.

{7.39}
Pagkalipas pa ng kalahating buwan, dalawang sasampuin naman ang napurot ko sa ilalim ng cabinet, na agad ko ring isinauli kay Ang Taoke. Nakatawang tinapik-tapik niya ako sa balikat sabay sabi ng "Magaling! Magaling!" pinuri pa niya ako sa harap ng mga kasama sa trabaho. Ako ay isang matapat na bata, aniya.

{7.40}
Pagkalipas ng ilang buwan, habang naglalagay ako ng panggarong sa kalan at nagbubuhos naman ng langis ng niyog sa kawali si Lim, tinanong . niya ako, "A Song, nakakapulot ka pa ba ng pera habang nagwawalis?" "May napupulot akong barya paminsan-minsan," sagot ko. "Wala ka nang nawawalis na perang papel?" "Wala na."

{7.41}
Hininaan ni Lim ang boses, at nang-aarok na nagtanong, "A Song, alam mo ba kung bakit dalawang beses kang nakawalis ng perang papel no'ng kararating mo?" Nabigla ako sa tanong ni Lim. "Ewan," sabi ko."Bakit nga ba?" Ikinibot-kibot ni Lim ang ilong. Ikinurap-kurap ang maliliit na mata. At nang tumawa'y tila nahapit ang mga balat sa mukha. Pero sa halip na sagutin ako, paarok na nagtanong siya. "Isipin mong mabuti. Bakit nga kaya?"

{7.42}
Nag-isip ako sandali. "Baka may nakahulog," sabi ko. "Ang tanga mo talagang bata ka!" sabi niya. "Tumataginting ang barya pag nahulog sa sahig. Dalawang piso 'yon, hindi dalawang sentimo. At 'yong dalawampung piso, malaking halaga 'yon! Maraming bigas at tela ang mabibili no'n. Sino'ng makakahulog no'n sa ilalim ng cabinet sa halip ilagay sa kaha?"

{7.43}
Naguguluhan pa ring hinintay ko ang sagot niya, pero inuna niya ang paglalagay ng dalawang isdang relyeno sa kawali, na pumutok-putok pa nang sumayad sa kumukulong langis.

{7.44}
Pagkaprito sa dalawang isda, saka lang pabulong na sinabi sa akin ni Lim, "Sinubok ka ni Ang Taoke." "Sinubok ako?" nagtatakang tanong ko. "Kung mapagkakatiwalaan ka o hindi. Kung ibinulsa mo ang mga napulot mong pera, hindi magtatagal ay sasabihan ka niyang magbalot-balot at lumayas na!"

{7.45}
Gulat na napatingin ako kay Lim. Hindi makapaniwala. "Ayaw mong maniwala?" tanong niya. "Nang dumating ako bilang aprentis, sinubok din ako ni Ang Taoke." Kalauna'y naniwala na rin ako, pagkatapos makarinig ng mga kuwento tungkol sa kung paano sinusubok ng mga amo ang mga bagong empleyado.

{7.46}
Mula noon, pakiramdam ko'y mabait sa akin si Lim. Kung minsan, pag nagprito siya ng karneng bola-bola, pagkatapos magsubo ng dalawa ay sinusubuan niya ako ng isa. Tikman ko raw. Kung may niluluto siyang ibang masarap na ulam, ipinapatikim din sa akin kung tama na ang timpla. Hindi ikinatuwa ni Tan Sua ang pagiging malapit ko kay Lim Kui. Minsan, habang nag-aayos kami ng mga sako, pinagsabihan niya ako, "Medyo iwasan mo 'yang si Balat. Puro putik ang loob niyan. Kaya siya parang pusang ngumingiyaw buong araw naghihintay ng isdang makakain."

{7.47}
Magkatunog ang "balat" at "pusa" sa wikang Hokkien. Hindi ko agad naintindihan ang ibig sabihin ni Tan. Hindi niya rin naman ipinaliwanag. Pagkalipas ng isang taon, saka ko lang nalaman na baluktot nga ang pagkatao ni Lim. Tunay ngang nangangailangan ng mahaba-habang panahon para makilala ang tunay na kalooban ng isang tao!

{7.48}
Beinte-otso anyos si Tan Sua. Halos dalawang metro ang taas. Malapad ang balikat et matipuno ang pangangarawan. Maskurado ang mga bisig at hita. Kulang sa kanya ang tatlong mangkok na kanin, pero kaya niya ang trabaho ng dalawang tao, kaya hindi nagrereklamo si Ang Taoke na malakas siyang kumain.

{7.49}
Deretso siya at walang paligoy-ligoy, at medyo madaling magalit, lalo na kung may nakitang sa palagay niya'y hindi makatarungan. May ilang sanggano sa Napa na madalas manggulo sa tindahan ng mga huaqiao. Nangingikil o kaya'y nambabalasubas. Mas minamabuti ng mga may-ari ng tindahan na magbigay at magsawalang-kibo na lamang.

{7.50}
Minsan, tatlong sanggano ang nanggulo sa Asia Bazaar. Sinaktan pa si Dy Koyi. Nag-init ang ulo ni Tan. Pinaggugulpi niya ang tatlo hanggang bahag ang buntot silang nagsitakbo. Mula noon, pag may dumarating na mga sanggano, tumatayo lang si Tan sa harap ng tindahan at hindi na makalapit ang mga ito.

{7.51}
Huaqiao ang ama ni Tan. "Huanpo" (babaeng katutubo) naman ang ina. Ang maitim na kutis niya, ang malalalim at bilog na mga mata at ang sarat na ilong ay pawang tanda ng pagiging "tsutsiya" (mestiso). Namatay ang kanyang ina noong walong taong gulang siya.

{7.52}
Ipinasok siya ng ama sa eskuwelahang huaqiao sa pangambang maging "huanna" siya. Nang makatapos ng elementarya, nalugi ang maliit na tindahan ng ama niya sa Siyudad L, kaya't isinama siyang magtrabaho sa isang munting bayan. Pero nang sumunod na taon, naging ganap na ulila siya nang masugatan at mamatay ang ama.

{7.53}
Inampon siya ng kababayang si Tan Tiak, at mula noon, napasok na siya sa iba't ibang trabaho, hanggang naging manggagawa sa isang rubber plantation na pag-aari ng isang puti. Kalaunan, nagbalik siya sa Siyudad L at namasukan sa Asia Bazaar. Dahil matapat siya at malakas magtrabaho, pinasuweldo siya ni Ang Taoke ng treinta pesos kada buwan. Naging kuwarenta pesos iyon pagkatapos dagdagan nang dalawang beses.

{11.21} Ang Babaeng Nakaitim

Lim und Isha haben ein Verhältnis, das von Dy geduldet wird. Tan missbilligt es und schlägt Lim vor dem Laden. Ang darf von alledem nichts wissen.

{11.22}
Lagi siyang nakasuot ng manipis na itim na bestida at balat na sandalyas na may kataasan ang takong, at lalong nagmukhang balingkinitan ang katawan dahil sa puting sinturon sa baywang. Sa itsura ng babaeng nakaitim, mukhang wala pang treinta anyos, at sa unang tingin ay makikitang isa siyang mestisang puti. Guwapa siya sa biglang tingin, pero kung titingnang maigi, mapapansin ang maninipis na mga guhit sa noo at sa dulo ng mga mata, at mahihinuhang siya ay isang babaeng nakaranas na ng mga unos sa buhay.

{11.23}
Laging si Tan Sua ang nilalapitan ng babaeng nakaitim tuwing bumibili sa tindahan. Kung nagkataong abala si Tan Sua, tumitingin muna siya ng mga tela at mga produktong pampaganda, nagtatanong-tanong ng presyo, pero hindi naman bumibili. Mukhang matagal niya nang kakilala si Tan Sua.

{11.24}
Kung mag-usap sila'y laging may buntong-hininga, malungkot ang mga mata, may ulap ng lumbay pati mga kilay, kaya't wari'y biglang tumatanda nang maraming taon. Sa isang banda'y laging seryoso ang mukha ni Tan Sua. Tahimik siyang nakikinig at bihirang umimik, na para bang ayaw makasugat ng damdamin. Tila ayaw makasaling ng malulungkot na mga alaala.

{11.25}
Kung lumalabas si Ang Taoke, kusang lumalapit at nakikipag-usap sa kanya ang babaeng nakaitim sa wikang katutubong may halong Espanyol, na para bang humihingi ng tulong. Tila nakikisimpatiya namang tumatango-tango si Ang Taoke. May mga sinasabing tila nang-aalo, saka ihahatid palabas ng tindahan ang babaeng nakaitim.

{11.26}
Pag nakikita ni Lim Kui ang babaeng nakaitim, namimilog at kumikislap ang maliliit niyang mata. Nangingintab pati mga balat sa mukha. Parang pusang nakatitig sa munting bubuwit. Kahit abala siya sa pagharap sa mga kostumer, lumilingon siya nang kung ilang beses para sulyapan ang babaeng nakaitim. junge Maus
zurückblicken
verstohlen blicken Sa mga pagkakataong dumarating sa tindahan ang babae at wala si Tan Sua, agad sumasalubong si Lim Kui at bumabati, abot-tenga ang ngiti. Masigasig niyang ineestima ang babaeng nakaitim. Kung bumibili ito ng bigas at ano pa man, laging may kaunting dagdag. At wala siyang tigil sa kasasalita habang pinagsisilbihan ang babae. Kung ano-ano ang itinatanong. Sa umpisa'y malamig kay Lim Kui ang babaeng nakaitim, pero kalauna'y madalas siya nitong pasalamatan at tapunan ng mapang-akit na ngiti. tüchtig
Pause
mit der Zeit

	{11.4}
Mula noo'y kay Lim Kui na lumalapit ang babaeng nakaitim pag dumarating sa tindahan para bumili ng bigas at nagkataong abala si Tan Sua. Naniningkit sa tuwa ang mga mata ni Lim Kui habang tumatakal ng bigas, at panay ang papuri sa babae na ito'y mabait at maganda.	schräg stehen (singkịt) alle Lob
Madalas akong nakatayo sa harapan ng tindahan, sa mismong tabi ng lagayan ng bigas, para agad kong matulungan ang mga mamimili na maisakay sa kalesa ang bigas na binili at para matulungan din ang mga kutsero sa pagbuhat ng pulot, kaya't kitang-kita ko ang mga ikinikilos ni Lim Kui pag kaharap ang babaeng nakaitim. Minsan, hindi sinasadyang nakita kong pinisil ni Lim Kui ang palad ng babae nang iabot dito ang sukli. Ngumiti lang ang babae, walang anumang sinabi.	(Hand) drücken

	{11.5}
Paunti-unti, nalaman ko ang mga bagay-bagay tungkol sa babaeng nakaitim. Isha ang pangalan niya. Nakatira siya malapit sa estasyon ng tren. Nagtataka ako kung bakit lagi itong nakaitim. Sabi ni Tan Sua, paano'y patay na ang asawa nito, at ayon sa kaugalian sa bayang mapulo, itim ang suot ng mga nagluluksa, kaiba sa puti na siyang isinusuot ng mga namatayan sa Tengsua (China).
Tuwing Biyernes ng hapon, nagpupunta sa kabayanan si Ang Taoke para mamili ng mga paninda. Sumasama si Tan Sua para tumulong sa pagbuhat. Nagbubus sila pag-alis, at pag-uwi'y sakay ng kalesang punong-puno ng paninda. Kung talagang marami ang pinamili nila, ang binilhan ang mismong naghahatid sa mga paninda sakay ng trak.	?

Isang araw, sumama na naman si Tan Sua kay Ang Taoke para mamili sa bayan. Sina Dy Koyi at Lim Kui ang nakatao sa tindahan. Ako nama'y abalang pinupuno ng bigas ang mga lalagyan. Mangilan-ngilan lang ang namimili, na pagkabili'y agad nag-aalisan.	Eines Tages ging Tan Sua zusammen mit Ang Taoke, um in der Stadt einzukaufen. Dy Koyi und Lim Kui waren im Laden. Ich jedoch war beschäftigt, um Reis in das Fach einzufüllen. Es gab nur wenige Kunden, die nach ihrem Einkauf sofort wieder verschwanden.

	{11.6}
Maya-maya'y dumating si Isha. Mas kabigha-bighani ang suot kaysa karaniwan. May pulbo siya sa mukha. Mapula sa lipstick ang mga labi. Sa manipis na itim na bestida, naaaninag ang kulay rosas na panloob na palda. Nilapitan niya si Lim Kui pagpasok sa tindahan, pero wala siyang biniling anuman. Pagkatapos nilang mag-usap nang mahina, lumapit si Lim Kui kay Dy Koyi at may ibinulong.	Etwas später kam Isha. Ihr Aufzug war viel auffälliger als sonst. Sie hatte Puder im Gesicht. Die Lippen waren rot mit Lippenstift. In ihrem dünnen schwarzen Kleid schimmert etwas in rosa Farbe unter ihrem Rock. Sie geht nahe zu Lim Kui, als sie den Laden betritt, kauft aber nichts. Nachdem sie leise miteinander gesprochen haben, nähert sich Lim Kui Dy Koyi und flüstert etwas.
Nagkunot-noo lang ang huli. Tumayo si Lim Kui sa pinto papasok sa tindahan saka kinawayan si Isha. Sumunod naman ang babae papunta sa loob. Pagkalipas ng mga isang oras, lumabas si Lim Kui at nagpalinga-linga. Noo'y wala ni isa mang namimili at kasalukuyang umiidlip si Dy Koyi. Lumingon sa loob si Lim Kui at saka sumenyas. Lumabas si Isha na medyo gulo ang buhok, bahagyang namumula ang mga pisngi, at nagmamadaling umalis.	Letzterer legt nur die Stirn in Falten. Lim Kui erhebt sich zur Tür und geht ins Innere des Ladens und winkt Isha. Die Frau folgt ihm nach innen. Nachdem etwa eine Stunde vergangen ist, kommt Lim Kui heraus und dreht den Kopf in alle Richtungen. Da war kein einziger Kunde, und gegenwärtig hält Di Koyi ein kleines Schläfchen. Isha kommt heraus mit etwas verwirrtem Haar, ihre Wangen sind etwas gerötet, und eilt wegzugehen.

	{11.7}
Magmula noon, kada isa o dalawang linggo, basta't namimili sa bayan sina Ang Taoke at Tan Sua, dumarating si Isha at dinadala siya ni Lim Kui sa loob ng tindahan. At laging matagal na matagal bago sila lumabas.	Seit damals kam Isha alle eine oder zwei Wochen, wenn (?) Ang Taoke und Tan Sua in der Stadt einkaufen waren, und sie wurde von Lim Kui in das Innere des Ladens geführt (getragen). Und immer dauerte es lange, bis sie wieder heraus kamen.
Bihirang mangyari ang pagpapapasok ng katutubo sa loob ng tindahan. Ayaw magpapasok ni Ang Taoke ng tagalabas, maliban na lang kung may parokyanong bibili ng isang sakong bigas, o kaya'y may kutserong humihingi ng tubig para sa kabayo. Pero ano ang ginagawa nina Lim Kui at Isha sa loob ng tindahan? At bakit nangyayari iyon tuwing Biyernes ng hapon? Punong-puno ng pagtataka ang aking kalooban, kaya't nang minsang pumasok uli sila sa tindahan, tinanong ko si Dy Koyi, "Koyi Peh, ano'ng ginagawa nila sa loob?"	Ein seltsames Geschehen war, dass Einheimischen der Zutritt ins Innere des Ladens erlaubt wurde. Ang Taole wollte Außenstehenden den Zutritt nicht zulassen, außer wenn mal ein Kunde einen Sack Reis kaufte oder wenn ein Kutscher um Wasser für die Pferde bat. Aber was taten Lim Kui und Isha im Inneren des Ladens? Und warum geschah dies am Freitagnachmittag? Voll von Überraschungen war mein Inneres, deshalb fragte ich Dy Koyi einmal, als sie wieder in den Laden gingen: "Koyi Peh, was machen die da drin?"

	{11.8}
"May pinag-uusapan lang sila," parang walang anumang sabi ni Dy Koyi. "Ano'ng pinag-uusapan? Bakit 'alang katapusan?" tanong ko naman. "A Song, huwag kang makialam! Bata ka pa!" sabi naman ni Dy Koyi.	"Sie reden da nur miteinander", als ob es weiter nichts sei, sagte Dy Koyi. "Was reden sie da? Warum ohne Ende?" fragte ich weiter. "A Song, misch dich da nicht ein! Du bist noch ein Kind!" sagte darauf Dy Koyi.
Sabi ko, "Koyi Peh, di ba bilin ni Ang Taoke huwag magpapapasok ng huanna sa loob ng tindahan? E ba't nagpapapasok si Lim Kui Chiak ng huannapo?" Seryoso ang sagot ni Dy Koyi, "A Song, huwag na huwag mong sasabihin kahit kanino ang bagay na 'to! Hindi dapat malaman ni Ang Taoke. Lalong hindi dapat makarating kay Tan Sua. Naiintindihan mo ba?"	Ich sagte: "Älterer Bruder Koyi, hat nicht Ang Taoke den Auftrag erteilt, das Fremde nicht in das Innere des Ladens gelassen werden dürfen. Und warum lässt Lim Kui Chiak eine Fremde herein?" Seh ernst war die Antwort von Di Koyi: "A Song, sprich mit niemanden über diese Sache. Ang Taoke braucht das nicht zu wissen. Noch weniger braucht das Tan Sua zu erfahren. Hast du das verstanden?"

	{11.9}
Umiling-iling ako. "Hindi ko naiintindihan!" Sabi ni Dy Koyi, "Huwag na huwag makikialam sa usapin ng matatanda ang mga bata. Huwag na huwag mo ipagsasabi kahit kanino!"	Ich schüttelte den Kopf. "Ich verstehe gar nichts." Dy Koyi sagte: "Kinder dürfen sich niemals in die Angelegenheiten Erwachsener einmischen. Sag niemanden etwas davon."
Hindi nga ba't ako'y isang bata? Trese anyos lang ako. Pero sa nakikita kong patagong pagpasok at paglabas nina Lim Kui at Isha sa tindahan, alam kong hindi maganda ang nangyayari. Alam ni Dy Koyi ang nangyayari, pero ayaw niyang sabihin sa akin, at ayaw niya ring ipagsabi ko kahit kanino. Kaya naman lalo lang tumindi [nanghina] ang aking pagtataka, at gustong-gusto kong malaman kung ano ba talaga ang ginagawa nina Lim Kui at Isha.	Wirklich nicht, und ich soll ein Kind sein? Ich bin nur dreizehn Jahre alt. Aber was ich über den heimlichen Ein- und Austritt von Lim Kui und Isha gesehen habe, da weiß ich, das diese Dinge nicht gut sind. Dy Koyi weiß, was los ist, aber er will es mir nicht sagen, und er will nicht, dass ich mit jemandem darüber spreche. Deshalb wird meine Überraschung heftiger, und ich möchte wirklich wissen, was Lim Kui und Isha da wirklich machen.

	{11.10}
Sa isa na namang araw ng Biyernes, umalis sina Ang Taoke at Tan Sua mga alas-tres ng hapon. Naiwan kaming tatlo sa tindahan. Kakaunti ang mamimili. Panay ang tingin ni Lim Kui sa kalsada. Hindi mapakali. Parang langgam sa mainit na kawali. Nang mag-alas-kuwatro, tumayo na siya at naghintay sa harap ng tindahan.	Wieder an einem Freitag, verließen Ang Taoke und Tan Sua den Laden. um fünfzehn Uhr. Wir drei blieben zurück. Es waren kaum Kunden da. Ununterbrochen war der Blick von Lim Kui auf die Straße. Ruhelos. Wie eine Ameise in der heißen Pfanne. Al es sechzehn Uhr war war, stand er auf und wartete vor dem Laden.
Pag may dumarating na ilang mamimili, napipilitang pumasok si Lim Kui sa tindahan para harapin ang mga ito. Maya-maya'y dumating ang babaeng nakaitim, at nang makitang may mga bumibili, nagkunwa itong tumitingin-tingin sa mga paninda sa eskaparate, saka patagong pumasok sa maliit na pinto papunta sa loob ng tindhan. Kasalukuyang pumipili pa ang kostumer na inaasikaso ni Lim Kui. Tinawag niya ako para siyang humarap, at nagmamadaling sumunod sa loob.	Als paar Kunden den Laden betraten, war Lim Kui gezwungen, in den Laden zu gehen, um sie zu bedienen. Etwas später kam die Frau in Schwarz, sie hatte gesehen, dass da Kunden waren, sie vertiefte sich zum Schein in die Waren in der Glasvitrine, und ging heimlich zur kleinen Tür zum Inneren des Ladens. Gleichzeitig beanspruchten noch die Kunden die Aufmerksamkeit von Lim Kui. Er bat mich, sie zu bedienen und folgte eilends nach innen.

	{11.11}
Pagkabayad at pagkaalis ng mamimiling hinarap ko'y wala nang dumating pa na dapat kong harapin. Nakita kong abala si Dy Koyi sa pagtitinda ng tela. Nagkunwa akong tutugon sa tawag ng kalikasan at nagmamadaling pumasok sa loob. Gusto kong malaman kung ano ang ginagawa nina Lim Kui at Isha. Pero pagpasok ko sa loob, hindi ko nakita ni anino nila.	Nachdem die Kunden, die ich bedient hatte, bezahlt hatten und gegangen waren, kam niemand mehr den ich bedienen musste. Dy Koyi sah ich beschäftigt mit dem Verkauf von Stoff. Zum Schein folgte ich einem natürlichen Bedürfnis und ging eilends nach innen. Ich wollte erfahren, was Lim Kui und Isha taten. Aber als herein ging, sah ich nicht mal einen Schatten von ihnen.
Nasaan sila? Tiyak na nasa itaas, naisip ko. Tumindi ang aking pagtataka. Maingat akong umakyat sa hagdan at pumasok sa silid na imbakan ng mga paninda. Nakita kong nakapinid ang pinto ng silid-tulugan. Patingkayad akong lumapit sa pinto, pero wala akong marinig na anuman mula sa loob.	Wo waren sie? Sicher oben, dachte ich. Mein Erstaunen wurde größer. Vorsichtig kletterte ich die Treppe nach oben und betrat den Lagerraum für die Waren. Ich sah, dass die Tür zum Schlafzimmer geschlossen war. Auf Zehenspitzen näherte ich mich der Tür, aber ich hörte nichts von drinnen.
Sisilip sana ako sa siwang pero laking pagkabigla ko nang maramdamang hablutin ng dalawang malalakas na kamay ang aking kuwelyo mula sa likuran. Paglingon ko'y nakita ko si Tan Sua. Magsasalita sana ako pero tinakpan niya ng palad ang bibig ko, saka gaya ng lawin na may dagit na sisiw, marahan niya akong ibinaba sa may hagdanan at hinila pababa.	Ich hätte gern durch den Türschlitz geschaut, aber mein Schock war groß, als ich fühlte, wie mein Kragen von hinten von zwei kräftigen Händen weggezogen wurde. Als ich nach hinten blickte, sah ich Tan Sua. Ich wollte was sagen, aber er verschloss mit seiner Hand meinen Mund, dann brachte er mich, wie ein Falke, der ein Küken geschlagen hat, langsam zur Treppe und zog mich herunter.

	{11.12}
"A Song, ano'ng ginagawa mo sa itaas?" Mabalasik ang tinig ni Tan Sua, at nanlilisik ang kanyang mga mata. Para naman akong nahuli sa akto ng pagnanakaw, o nakikialam sa bagay na hindi dapat pakialaman, kaya naman uutal-utal ako sa pagsagot. "Si Balat, dinala si Isha sa ..." "Tama na! Lumabas ka na!" galit na sabi ni Tan Sua.	"A Song, was machst du da oben?" Die Stimme von Tan Sua ist aufbrausend, und seine Augen blitzen vor Ärger. Wie ein Dieb, der auf frischer Tat ertappt wurde oder wie jemand, der sich in Dinge einmischt, die ihn nichts angehen, stammelte ich eine Antwort. "Balat, der hat die Isha geführt ..." "Schluss jetzt! Raus mit dir!" sagte aufgeregt Tan Sua.
Habang papunta sa tindahan, naisip kong wala naman talaga akong nagawang masama. Sumobra lang ang pagtataka ko. Kaya't sumama ang loob ko dahil pakiramdam ko'y lumabis ang galit ni Tan Sua sa akin. Nasundan pa ng pag-uusisa ni Dy Koyi, "A Song, sa'n ka ba nagpunta?" "Umihi lang ako sa likod," pagsisinungaling ko. Di na nagtanong pa si Dy Koyi. Maya-maya'y ako naman ang nagtanong sa kanya, "Koyi Peh, ba't maagang umuwi si Tan Sua Chiak?"	Während ich zum Laden ging, dachte ich, dass ich eigentlich nichts Schlimmes getan hatte. Meine Neugier war nur zu groß. Deshalb, weil ich ein Gefühl hatte, wurde der Ärger von Tan Sua auf mich zu groß. Dann folgte seine Frage, "A Song, wo bist du hingegangen?" "Ich bin nur hinten zur Toilette gegangen", log ich. Dy Koyi fragte weiter nichts. Etwas später fragte ich ihn dann: "Koyi Peh, warum ist Tan Sua Chiak so früh zurückgekommen?"

	{11.13}
"Hindi nila nabili ang dapat bilhin, kaya pinauna na siya ni Ang Taoke." "Koyi Peh, umakyat sa itaas si Lim Kui Chiak at 'yong huannapo ..." hindi nakapagpigil na sinabi ko sa kanya ang aking natuklasan, nang biglang narinig ko ang mga yabag ni Tan Sua mula sa pasilyo, at hindi ko naituloy ang sasabihin. Parang langit na maulap ang mukha ni Tan Sua. Galit na galit na naupo at nangalumbaba sa likuran ng lalagyan ng bigas.	"Sie konnten nicht kaufen, was sie brauchten, darum ist er vor Ang Taoke hier." "Koyi Peh, gingen Lim Kui Chiak und die Fremde nach oben ...", konnte ich mir nicht verbeißen, ihm meine Entdeckung zu sagen. Als ich plötzlich die Schritte von Tan Sua vom Korridor hörte, hörte ich auf zu sprechen. Wie ein Himmel voller Wolken war Tan Suas Gesicht. Sehr verärgert setzte er sich und stützte das Kinn auf die Hand, hinter dem Reislager.
Namula ang mukha ng babaeng nakaitim nang lumabas at makita si Tan Sua. Nagmamadali itong lumabas ng tindahan. Hindi maitaas ang paningin. Kasunod na lumabas si Lim Kui. May nakasubong sigarilyo sa bibig at kontentong-kontentong bumubuga ng usok. Pero laking gulat niya nang makita si Tan Sua na sinisibat siya ng matatalim na tingin. Pinigil niya ang pangangatog ng katawan, nagkunwang kalmado at babalik sana sa loob ng tindahan. "Balat! Huwag kang aalis!" parang kulog na sigaw ni Tan Sua, na ikinagitla ni Lim Kui.	Das Gesicht der Frau in Schwarz wurde rot, als sie heraus kam und Tan Sua sah. Eilends verließ sie den Laden. Ihr Blick war gesenkt. Dann ging Lim Kui nach draußen. Er hatte eine brennende Zigarette im Mund und stieß zufrieden den Rauch aus. Aber er erschrak sehr, als er Tan Sua sah, der ihn mit scharfen Blicken durchbohrte. Sein Körper zitterte, er tat sehr ruhig und wollte in den Laden zurückkommen. "Balat, lauf nicht weg!" schrie Tan Sua wie der Donner und erschrak Lim Kui.

	{11.14}
Dahan-dahang lumapit si Tan Sua kay Lim Kui, na takot na takot na napaatras at nagtanong, "Ano, ano'ng gusto mong gawin?" Bilang sagot, itinaas ni Tan Sua ang malaking kamay at binigyan si Lim Kui ng magkasunod na sampal. Agad namula ang mukha ni Lim Kui. Hinimas niya ng kaliwang kamay ang mga pisnging namula, at umastang lalaban ang kanan.	Ruhig näherte sich Tan Sua Lim Kui, der änstlich zurückwich und fragte: "Was soll ich nur tun?" Als Antwort erhob Tan Sua seine große Hand und versetzte Lim Kui aufeinander folgende Schläge. Sofort wurde Lim Kuis Gesicht rot. Mit der linken Hand strich er über seine geröteten Wangen und hielt die Rechte zur Gegenwehr.
"Ba't mo 'ko sinampal?" tila naagrabyadong tanong niya. "Hayop! Hayop ka!" Galit na galit na itinaas uli ni Tan Sua ang kamay pero mabilis na lumapit si Dy Koyi para awatin siya. "Walanghiya ka! Sumosobra ka na!" Galit na galit pa rin si Tan Sua.	"Warum schlägst du mich?" fragte er verletzt. "Ein Tier bist du!" Wieder hob Tan Sua sehr wütend seine Hand, aber schnell kam Dy Koyi näher, um ihn zu beruhigen. "Du bist unverschämt! Du treibst es zu weit!" Tan Sua ist immer noch wütend.
"Sino'ng sumosobra? Ano mo ba siya?" Lumakas ang loob ni Lim Kui nang makitang may umawat kay Tan Sua. "Gusto naman niya, at nagbayad ako. Ano'ng pakialam mo?" "May konting barya ka lang, 'kala mo kung sino ka na!" sabi ni Tan Sua, kuyom ang kamaong pilit kumakawala kay Dy Koyi. "Tama na! Tama na!" awat ni Dy Koyi. Takot na takot si Lim Kui. Ayaw niyang masaktan pa. Bubusa-busa siyang umatras papunta sa likuran ng tindahan at nagtago roon.	"Wer treibt es hier zu weit? Was bist du schon für sie? Lim Kui fühlt sich stärker als er sieht, wie Tan Sua beruhigt wird. "Sie will das, und ich zahle dafür! Was hängst du dich da rein?" "Du hast bloß ein bisschen Kleingeld, ich denke jetzt, was für einer du bist!" sagt Tan Sua ...

	{11.15}
Nakatikim ng dalawang sampal si Lim Kui, pero hindi niya nagawang magreklamo o magsumbong kanino man. Kung magsusumbong siya'y nakakahiya lang! Ayaw na ayaw ni Ang Taoke ang ginawa niya. Sumuway siya sa patakaran nang magdala siya ng huannapo sa itaas, at takot na takot siyang malaman ito ng amo. Kaya naman tumahimik na lang siya at nagtanim ng galit. At naghintay ng pagkakataong makaganti.	ungehorsam sein heimzahlen
Noo'y nagtataka lang ako kung ano talaga ang ginagawa nina Lim Kui at Isha, pero nang marinig kong sinabi ni Lim Kui na "Gusto naman niya, at nagbayad ako" ay saka ko nahinuha kung ano talaga ng nangyayari. Pero naging palaisipan naman sa akin ang relasyon nina Tan Sua at Isha, at gustong-gusto ko iyong malaman. Ilang beses akong nagtanong kay Tan Sua, pero ayaw niya namang sabihin. Hanggang sa sumunod na taon, saka lang ipinagtapat ni Tan Sua sa akin ang lahat-lahat bago siya umalis sa Asia Bazaar. Iyo'y pagkatapos na naging mananayaw si Isha sa bahay-aliwan.