Kabihasnang Pilipino B

Mga Anyo ng :Bagay = Aggregatzustände

Anyong solido	↓ Bagalusaw Anyong likido	Anyo ng gas
Hugis na di-nababago Dami ng lamang di-nababago	Hugis na nababago Dami ng lamang di-nababago	Hugis na nababago Dami ng lamang nababago
Bakal Asin Bato	Tubig Langis Gas sa bote	Hangin Gas sa ningas
→ malusaw → ← mamuọ ←
	→ sumingaw → ← ↓ magkakapit ←

↓ Tunawin
(↓ 1) tubig-alat (↓ 2) matamis na inumin
	(↓ 3) Tubig sa hangin (↓ 4) Hangin sa tubig

Ibinubukod naming mabuti ang katawagang ↓ lusaw at ↓ tunaw.

bagalusaw (≈ likidọ) = Flüssigkeit.
Anumạng bagay na lusạw. = Eine Sache, die flüssig ist.
• palulusaw = das Schmelzen.
  Palulusaw ang katawagan sa pagbabago ng isa lamang bagay mula sa anyong solido hanggang sa anyong likido (walang pangalawang bagay). Naging bagalusaw ang bagay na matigas, karaniwan sa pamamagitan ng init. Maaaring baligtarin ang pagyaring ito.
  Hb.: Nalulusaw ang yelo sa 0°C (antas na Celsius), nagiging tubig. Kung inilalagay sa yeluhan ang tubig ay magiging yelo ito ulit (pamamamuo).
• tunawin = Lösung.
  Patutunaw ang katawagan sa "pagpapasok" ng isang bagay na nasa anyong solido sa isang bagay na bagalusaw (o ng isang bagalusaw sa gas), karaniwang walang paggamit ng init. Palaging dalawang magkaibang bagay ang kailangan upang gawain ang tunawin. Ang una ay ang natutunaw na bagay. Ang pangalawa ay ang tinatutunawang bagay.
  (1) Sa tubig-alat ay tinunawan ng asin ang tubig ng dagat.
  (2) Inilalagay ang asukal sa tubig upang gumawa ng matamis na inumin. Natutunaw ang asukal sa tubig dahil maaaring matunaw. Di-matunaw ang mantika sa tubig.
  (3) Pumupunta sa hangin ang tubig na nasa mabasang sampay. Maging mahalumigmig ang hangin at tuyo ang sampay.
  (4) May hanging natutunaw sa sariwang tubig. Dahil dito maaaring huminga ang isda.
• singaw-tubig = Wasserdampf.
  Kung pinapasingaw ang tubig (hb. habang pagkulo) ay binubuo ang singaw-tubig. Ito ay isang mainit na gas (100°C o higit) na walang kulay. Hindi maaaring makita ang tunay na singaw. Dahil sa init ay nasusugatan nito ang balat ng katawan ng tao (at ang baga kung linanghap).
  Sa karaniwang buhay ay ginagamit ang tawag na singaw sa pakunwaring "singaw" na puti at mainit. Ito ay pinakamaliliit na patak-tubig na binubuo kung pinapalamig nang kaunti ang tunay na singaw. "Lumulutang" ang patak na ito sa hangin, hinahaluan, pero hindi tinutunawan nito ang tubig. Maaaring ito itunaw sa hangin, wala nang kulay puti at hindi na nakikita.
  Sa hanging sa itaas ng lupa, palaging may itinunaw na tubig. Kung may sobrang itinunaw na tubig sa hangin ay binubuo ang pakunwaring "singaw" na may tawag na ulap o ulop (ulop ang hindi mataas na ulap na nasa ibabaw ng lupa). Kung lumalaki ang maliliit na patak naging patak-ulan ito, umuulan na.
  Galing sa nalusaw na tubig sa hangin ang hamog. Ito ay tubig na nasa malamig na ibabaw ng halaman atbp. Hamog din ang "pawis" na nasa basong may malamig na inumin.
• pagkakakapit = Kondensation.
  Pinili namin ang salitang magkakapit upang ilarawan ang pagyaring binaligtad sa sumingaw. Nagkakakapit ang mga molekulo ng gas kung maging bagalusaw.

---

Hangin at :Bagyo = Wind und Sturm

alisyo amihan

↓ habagat

↓ taypun

Mga signal sa bagyo = Sturmsignale

Nagpapahiwatig ang Signal No. 1/2/3 ng hangin na tumatakbo nang hanggang 60 / nang 60 hanggang 100 / nang higit sa 100 km/h (kilometro bawat oras) at inaasahan sa loob ng susunod na 24 oras.
Signal No. 1/2/3 sagt einen Sturm voraus mit bis zu 60 / zwischen 60 und 100 / über 100 km/h, der innerhalb der nächsten 24 Stunden zu erwarten ist.

Lakas ng hangin = Windstärken (Beaufort)

Lakas = Stärke			Tawag	Name
	m/s	km/h
0	0 - 0.2	0 - 1	Kalmadong hangin	Windsstille
1	0.3 - 1.5	2 - 5	Magaang hangin	Leichter Zug
2	1.6 - 3.3	6 - 11	Mahinhing simoy na hangin	Leichte Brise
3	3.4 - 5.4	12 - 19	Mahinang simoy na hangin	Schwache Brise
4	5.5 - 7.9	20 - 29	Banayad na hangin	Mäßige Brise
5	8.0 - 10.7	30 - 39	Sariwang simoy	Frische Brise
6	10.8 - 13.8	40 - 50	Malakas na simoy	Starker Wind
7	13.9 - 17.1	51 - 61	Banayad na unos	Steifer Wind
8	17.2 - 20.7	62 - 74	Sariwang unos	Stürmischer Wind
9	20.8 - 24.4	75 - 87	Malakas na unos	Sturm
10	24.5 - 28.4	88 - 101	Kabuuang unos	Schwerer Sturm
11	28.5 - 32.6	102 - 120	Bagyọ	Orkanartiger Sturm
12	> 32.6	> 120	Ipuipo	Orkan

m/s = metro bawat saglit. km/h = kilometro bawat oras. 1 m/s = 3.6 km/h . 1 kt (knot) = 1.852 km/h = 0.5144 m/s.

Gute Information über laufende und bevorstehende Taifune zeigt die Website der 'Japan Meteorological Agency' www.jma.go.jp/en/typh/ . Dort werden Sturmwarnungen von mehr als 30 kt in gelb und 50 kt in rot angezeigt.
May magaling na kabatiran sa kasalukuyan at darating na mga bagyo ang website na nasa itaas. Ginagamit ang kulay dilaw sa babala ng higit na 30 kt (55 km/h, unọs) at ang kulay pula sa higit na 50 kt (95 km/h, bagyọ, ipuipo).

---

• bagyo (1) = Orkanartiger Sturm.
  Anumang hangin na may lakas ng 102 - 120 km/h.
• bagyọ (2), taypun = Wirbelsturm.
  Ligalig sa atmospera, karaniwang palatandaang malakas na hangin na may kasamang malakas na kidlad.
  Taifun.
• habagat = SW-Monsun.
  Mula sa Hulyo hanggang Setyembre, mainit ang tubig sa dagat sa dakong timog-kanluran ng Pilipinas. Maraming tubig ang sumisigaw sa hangin doon. Kumikilos sa Pilipinas ang napakahalumigmig na ulap. Maging kaunti itong malamig; malakas na ulan at bagyo ang kinalabasan ng habagat. Ibang-iba ang habagat sa tayfun kahit may kawangis na anyo.
  Von Juli bis September ist das Meerwasser südwestlich der Philippinen sehr warm. Dort verdunsten große Mengen Wasser. Die stark wasserhaltigen Wolken ziehen in Richtung Philippinen und kühlen sich über Land ab. Die Folgen sind starke Regen und Stürme aus Westen. SW-Monsun und Taifun sind unterschiedliche Phänomene, obwohl ihre Folgen ähnlich sind.

---

Pagtutuos ng :Bahagdan = Prozentrechnen

bahagdan = bahagi ng daan Prozent
Mula sa Latin na salitang 'per centum' = sa isang daan ang Espanyol na salitang-hiram na porsiyento at ang Ingles na salitang percent.
Galing sa 1/100 ang daglat 0/0   o   %.

100 % (sandaang bahagdan) ang lahat.

Ginagamit ang ✦ Tuntunin ng Tatlo para sa pagtutuos sa bahagdan.

Halimbawa 1: Ano ang 1 % ng 300 PHP?	100 % ay 300 P 1 % 300 / 100 3 P
Halimbawa 2: Barantilyo na. May bawas ng 25 %. Gusto kong bumili ng isang damit na may halagang 495 PHP. Magkano ang ibabayad ko? 123.75 PHP ang bawas. 495 - 123.75 = 371.25 PHP ang bayad.	100 % ay 495 P 1 % 495 / 100 4.95 P 25 % 4.95 x 25 123.75 P
Ibang paraan: 25 % ang bawas. 100 - 25 = 75 % ang bayad. 371.25 PHP ang bayad.	100 % ay 495 P 1 % 495 / 100 4.95 P 75 % 4.95 x 75 371.25 P
Halimbawa 3: Suki ako sa tindahan. Nagbayad ako ng 400 PHP sa isang damit na halagang 495 PHP. Ilang bahagdan ang bawas ko? 80.81 % ang bayad. 100 - 80.81 = 19.19 % ang bawas.	495 P ay 100 % 1 P 100 / 495 0.2020 % 400 P 0.2020 x 400 80.81 %
Ibang paraan: 400 PHP ang bayad. 495 - 400 = 95 PHP ang bawas. 19.19 % ang bawas.	495 P ay 100 % 1 P 100 / 495 0.2020 % 95 P 0.2020 x 95 19.19 %
Halimbawa 4: Gagamitin namin ang gamot na halaman. 750 ml ang laman ng boteng may gamot. Dapat gamitin ang timpladang may 2 % gamot. Ilang litro ang kukunin namin? Kukuha kami ng 375 litrong timplada.	750 ml = 0.750 l (✧ litro) 2 % ay 0.750 l 1 % 0.750 / 2 0.375 l 100 % 0.375 x 100 375 l

---

Sa :Bahay = Im Haus

alulọd ↓ atịp baitạng bakod bakuran ↓ balkonahe bubọng dingdịng

hagdanan hapạg kisamẹ kuwạrto padẹr pintọ sahịg sawali

silịd ↓ terasa ↓ tubo ✦ Sa Kusina ✦ Sa Paliguan ✦ Sa Salas ✦ Sa Silid-Tulugan

• atịp = Dachbedeckung (≠ bubọng = Dach).
  Pantakịp sa bubọng na yari sa ✧ pawid o yero. = Bedeckung des Daches.
• balkonahe = Balkon.
  Entabladong nakausli sa dingding ng gusali, ligid sa gabay.
  Aus der Gebäudewand heraustehende Bühne, umgeben von Geländern.
• terasa (≠ ↓ balkonahe) = Terasse.
  Puwẹstong nilatagan ng konkreto o batọ sa labạs ng bahay. Galing sa Latinong salitạng 'terra' = lupa ang salitạng terasa; dahil dito singtaạs sa lupạ ang terasa.
  Mit Beton oder Steinen befestigter Platz außerhalb des Hauses.
• tubo = Rohr, Röhre.
  Payạt at hungkạg na piraso ng metạl, glass, goma at ibạ pa na ginagamit sa pagpapadaloy ng likidọ.
  Dünnes und hohles Stück Metall, Glass, Gummi usw., das zum Transport von Flüssigkeiten verwendet wird.

---

♫ :Bahay Kubo

Bahay Kubo

Bahay kubo, kahit munti, ang halaman doon ay sari-sari, singkamas at talong, sigarilyas at mani, sitaw, bataw, patani.

Kundol, patola, upo't kalabasa, at saka mayroon pang labanos, mustasa, sibuyas, kamatis, bawang at luya, sa palibot nito'y panay na linga.

---

✐ Salitang :balangay, baranggay

balangay = historisch: Boot mit 12-16 Ruderern.
balangay (1) :: Makasaysayang tawag ng sasakyạn sa dagat na may manggagaod. = Historischer Ausdruck für ein Wasserfahrzeug mit Ruderern.
balangay (2) :: Makasaysayang tawag ng pamayanang may 30 - 100 mag-anạk sa ilalim ng hari o datu. = Historischer Ausdruck für eine Gemeinde von 30 bis 100 Familien unter einem König oder Häuptling.
balangay (3) :: Sangạy ng samahạn. = Zweigstelle einer Gesellschaft oder Gemeinschaft.
balangay (4) = Loge der Freimaurer.
baranggay (5) = Stadt- oder Gemeindebezirk → ✧ Lipon at Pulitika: Baranggay.

---

:Balingkinitan (Malusog na Pagkain) = Schlank (Gesunde Ernährung)

↓ asugaw ↓ glutịn	↓ protina	↓ tabạ
✦ TTT   Tumbasang ng Timbang at Taas = Körpermasseindex

---

Malusog na pagkain = Gesunde Ernährung

Noong unang panahon, ang likas na pagbuo ng katawan ng tao ay para sa magaling na buhay kahit may kahirapan at maraming kilos upang hanapin ang pagkain at may madalas na kakulangan nito. Kung may kaunting sobrang pagkain, iniimbak ang katawan para sa darating kahirapan sa pamamagitan ng paggawa ng taba sa loob ng katawan.

Lubhang iba ang buhay natin ngayon. Walang kahirapang mamalengke, sumasakay pauwi, kumakain ng marami at saka umuupo tayo sa harap ng TB habang kumain ng kakain o 'snacks'. Halos walang kilos. "Suwerte ako," ang iniisip ng katawan. "Puwede kong iimbak ang sobrang pagkain" at tumataba tayo.

Ano ang puwede nating gawain? Una, lukuin ang tiyan. Puwedeng kumain ng maraming prutas at gulay na may kaunting kaloriya, busog na ang tiyan bago kumain ng pagkaing may sobrang kaloriya. Napakapangit ang asukal at mga matamis na inumin. Pangalawa, tulungan ang tiyan. Puwedeng lumakad o gumalaw sa bahay at sa labas nito. Gusto ng tiyan ang kilos pagkatapos kumain. Ito ang malusog na pampapayat, hindi kailangan ng mga gamot at ng diyeta.

---

Mga saligang sangkap ng pagkain = Nährstoffe, Grundbestandteile der Nahrungsmittel

• ↓ Protina ('Proteins, Amino acids'; para sa pagbuo ng katawan).
• ↓ Asugaw (↓ asukal + ↓ gawgaw, 'Carbohydrates').
• ↓ Taba ('Fatty acids'); pagiimbak ng enerhiya.
• Tubig

Ginagamit ang kimikang ✦ enerhiya ng pagkain para sa kilos at sa pagpapainit ng katawan. Maaaring sabihin na "sinusunog" ang pagkain sa katawan. Sinusukat ito (ang "pasunog") sa kaloriya ('calories', ✧ enerhiya, 1 kcal = 4.19 kJ; ang tawag ay galing sa Pransas na salitang |calorie|, Latinong |calor| = init).

Iba pang mahalagang sangkap ng pagkain = Weitere wichtige Bestandteile der Nahrungsmittel

• Himaymay ('Dietary fibre')
• Mga mineral
• Mga bitamina

---

Saligang sangkap at pasunog ng ilang pagkain
= Grundbestanteile und Brennwerte einiger Lebensmittel

	Protina	Asugaw	Taba	kcal/100g
	g / 100 g
Protina	100	0	0	400
Asugaw	0	100	0	400
Taba	0	0	100	900
Tubig	0	0	0	0
Baboy (pinirito)	23	0	16	240
Bayabas	3	14	1	68
✦ Gatas	3	5	4	70
Isda (laman, nilaga)	26	6	0	160
Itlog (2 malaking itlog ≈ 100 g)	13	1	9	140
Kalabasa (niluto)	1	5	0	23
Kanin	9	28	3	130
Kola abp. soft drinks	0	10	0	42
Mani (tinuyo)	11	11	48	600
Pakwan	1	8	0	29
Ponkan	1	11	0	45
Saging	1	23	0	90
Sitaw (niluto)	2	7	0	30
Tinapay (2 monay ≈ 100 g)	6	50	0	240
Tokwa (sariwa)	7	1	4	60
Yakult (1 bote = 80 g)	1	21	0	75

---

Enerhiyang kailangan ng katawan = Energiebedarf des Körpers

Maaaring tayahin ang enerhiya kailangan ng katawan. Nababatay ito sa timbang at taas ng katawan at pati sa kilos at ugali ng tao (halimbawa dito: babae, 1.51 m, 63 kg ("malusog" sa ✧TTT)).

	Kaloriya sa bawat araw kcal/d
Saligang kailangan (puso, pahinga, pagpapainit, pagkatunaw)	1600
Halos walang kilos at paggawa	2000
Katamtamang kilos at paggawa	2400
Maraming kilos, paggawa at isport	3200

---

• asugaw (asukal + gawgaw) = Kohlehydrate.
  Bagong nilikhang tawag sa mga bagay sa pamiliya ng pagkakasamang kimiko na asukal at gawgaw ('carbohydrates'). Ginagamit ng katawan ang asugaw para sa lakas, init at kilos. Maaaring iimbak ng katawan ang sobrang asugaw bilang taba.
• asukal = Zucker.
  Yari sa katas ng ✧ tubo ang asukal.
  Mayroon ding asukal na prutas ('fructose').
• gawgạw (En: 'starch') = Pflanzenstärke.
  Mahalagang sangkap ng mga halaman, isang uri ng asugaw ('carbohydrate'). Maraming taglay na gawgaw ang kamoteng-kahoy, bigas, mais, patatas at trigo.
  Wertvoller Bestandteil von Pflanzen, gehört zu den Kohlehydraten. Hohe Bestandteile an Stärke haben Tapioka, Reis, Mais, Kartoffeln und Weizen.
  → ✧ Kainin: Gawgaw.
• glutịn = Klebereiweiß.
  Protinang panghalaman ang glutin. Kung inilalahok ito sa tubig, nabubuo ang "protinang panlagkit" (iba ang gawgaw ng malagkit). Ito and balangkas ng inihurnong tinapay. Kailangan ang arinang may glutin upang makapaghurno ng tinapay. Maraming glutin ang trigo, wala ang palay at mais.
  Gluten ist ein pflanzliches Eiweiß. In Verbindung mit Wasser bildet es sogenanntes Klebereiweiß (zu unterscheiden von der Amylopektin-Stärke im Klebereis). Dieses bildet das Teiggerüst bei gebackenem Brot und Gebäck. Nur aus Mehlen mit Gluten kann Brot in Form eines Laibs (im Unterschied zu Fladenbrot) gebacken werden.
  Getreide mit hohem Glutengehalt sind Weizen (8,5% = 8,5 g/100 g Mehl), Roggen (3 %), Hafer (5,5 %) und Gerste (5.5 %). Getreidearten wie Reis und Mais sind glutenfrei.
• protina = Eiweiß.
  Ang protina ay binubuo ng mga elementong nasa carbohydrates din, subalit ang pagkakaiba lamang ay mayroon iyong nitrogena o kaya'y sulfur kung minsan.
  Ang mga protina ay pangunahing ginagamit sa paglaki, at sa pagbuo at pagsasauli ng nasirang maliliit na hilatsa ng katawan.
  Itlog, isda, karne, gatas, mga buto (gaya ng munggo at utaw) at nuwes (gaya ng mani, pili, at iba pa) ang makukunan ng maraming protina.
  Proteine sind aus den gleichen Elementen wie Kohlehydrate aufgebaut, jedoch enthalten sie auch Stickstoff und manchmal Schwefel.
  In erster Linie werden Proteine zum Wachstum benötigt und zum Aufbau und Ersatz von zerstörten kleinsten Fasern des Körpers.
  Eier, Fisch, Fleisch, Milch, Hülsenfrüchte (wie Mungo und Sojabohnen), Nüsse (wie Erdnuss, Pili und andere) enthalten viel Eiweiße.
• tabạ (sa pagkain) = Fett
  Halos purong taba ang mantika at ang taba sa karne. Maraming taba ang may ilang buto (niyog) at nuwes (mani). May taba ang karaniwang ✦ gatas.
• tabạ (sa katawan) = Fett
  Kailangan ng enerhiya ang katawan upang kumilos ng puso, baga at mga iba pang kalamnan. Karaniwang ginagamit ang asukal sa dugo (at kung kulang ang asukal na iniimbak sa atay). Sa tabi nito, maaaring iimbak ng katawan ang enerhiya galing sa pagkain; maliit (o minsan malaki) na "bodega" ng taba ang maaaring binuo. Kung sa ibang panahon kulang ang asukal sa dugo, maaaring gumawa ng asukal mula sa taba ang katawan. Kung malimit at matagal itong mangyari, gumaan sa timbang ang katawan. At kung hindi kailanman may kakulangan ng asukal, iniiwan at tinutubo ang taba sa mga "bodega".

---

Mga sangkap ng pagkaing pang-industriya

Ginagawa sa mga malaking makina ang mga pagkaing pang-industiya. Dapat itong hakutin nang malayo at bodegahin nang matagal. Gumugugol ng maraming pera sa mga patalastas, at kaunting pera para sa mga sangkap ang tinitira. Dapat din gumamit ng mga ibang sangkap para sa mga paraan ng pagyayari at pagbobodega. Dapat bayaran din ng bumibili ang gastos na iyon, pero walang pakinabang sa sarap o lusog ng pagkain para sa kanya.

Dapat itala ang mga sangkap sa etiketa o sa balot. Karaniwan napakaliit ang limbag (at sa Inggles sa Pilipinas) upang hindi makabasa nito ang bumibili o hindi maintindihan niya. Minsan mahaba ang talaang ito, puwede ilan sa susunod na lahok:

Antioxidant	Produktong kimiko para sa pag-iimbak.
Carrageenan	Produktong yari sa gulaman: Kailangan para sa mga padaang pang-pabrika. Walang sarap at walang halaga.
Citric acid	Produktong kimiko upang gumawa ng sariwang sarap sa inumin.
Flavours	Produktong kimiko upang magpaunlad ng sarap.
Flavour enhancer	Produktong kimiko upang lumakas ang sarap.
Glutamate	Kasangkapan upang lumakas ang sarap.
Lecitin	Maraming lecitin sa utaw, butong sitaw abp. Ginagawa bilang panatilihin ang emulsiyon.
Milk solids	Inggles sa salita sa pulbos ng ✧ gatas.
Palm olein	Langis ng palma, karaniwang "pinatigas".
Phosphate	Produktong kimiko upang pampalakas ng sarap (at panatilihin ang uhaw).
Shortening	Taba para sa paghuhurno.
Vitamin	Mga bitamina. Kailangan ng katawan ang mga bitamina. Pero di-kailangan o di-malusog ang sobrang bitamina. Ginagamit ang bitaminang A bilang pangkulay.
Water	Tubig: Pangunahing sangkap. Mura, walang lasa at halaga, pero may timbang.

Zutaten in industriell hergestellten Lebensmitteln

---

:Baltazar, Francisco (1788-1862)

May bansag na Balagtas, ama ng pantulang Tagalog. Kilalang akda Plorante at Laura (Epiko 1838).
Pseudonym Balagtas, Vater der Tagalog Dichtung, Hauptwerk Plorante at Laura (Epos 1838).

---

♫ Pambansang Awit (:Bansa) = Nationalhymne der Philippinen

Lupang Hinirang Bayang magiliw, perlas ng Silanganan Alab sa puso sa dibdib mo'y buhay Lupang hinirang, duyan ka ng magiting Sa manlulupig di ka pasisiil. Sa dagat at bundok sa simoy at sa langit mong bughaw May dilag ang tula at awit sa paglayang minamahal Ang kislap ng watawat mo'y tagumpay na nagniningning Ang bituin at araw niya, kailan pa ma'y di magdidilim. Lupa ng araw, ng luwalhati't pagsinta Buhay ay langit sa piling mo Aming ligaya na pag may mang-aapi Ang mamatay nang dahil sa iyo.

Geweihte Erde Geliebtes Land, Perle des Ostens, Lebendig ist die Flamme im Herzen deiner Brust. Geweihte Erde, du Wiege der Helden, Wirst du den Feinden widerstehen. Auf See, im Gebirge, unter der frischen Brise deines blauen Himmels Blühen Gedichte und Gesang in Liebe für deine Freiheit. Das Leuchten deiner Fahne ist siegreicher Glanz, Ihre Sterne und ihre Sonne, niemals werden sie verdunkeln. Erde unter der Sonne, voll Ruhm und Liebe, Himmlisch ist ein Leben in deiner Obhut. Unser Glück ist, im Kampfe Gegen die Feinde für dich zu sterben.

---

Mga Kalapit-bansa ng Pilipinas (:Bansa) = Nachbarländer der Philippinen

Bansa = Land	Agwat = Entfernung km (*1)	Laki = Größe 1000 km2	Mamamayan = Bevölk. mln. tao	Kapal = Bev.Dichte tao/km2 (*2)	Kabuhayan = Sozialprodukt USD (*3)
Pilipinas	-	300	107	294	8 900 (2018)
Malaysia	50 (2400)	320	32	97	29 000 (2019)
Taiwan	150 (1100)	36	23	650	50 000
Indonesia	250 (2800)	1 900	260	125	12 500 (2019)
Brunei	360 (1300)	6	0.5	73	79 000
Tsina	600 (2800)	9 600	1 340	145	16 700
Hongkong	750 (1100)	1	7	6 400	58 000
Hapon	900 (3000)	380	126	330	43 000
Vietnam	900 (1800)	330	95	280	6 900
Kampuchea	1100 (1700)	180	16	68	3 700
Laos	1200 (1900)	240	7	29	7 400
Thailand	1400 (2000)	510	69	135	17 900
Korea	1500 (2700)	100	52	510	39 400
Singapore	1600 (2400)	1.2	6	5000	88 000
USA	15 000	9 200	330	33	65 200 (2019)
Alemanya	9 000	360	83	230	56 200 (2019)
(*1)Pinamaikling agwat. Sa panaklong: Agwat mula sa Manila hanggang ang punong-lunsod. = Kürzeste Entfernung. In Klammern: Entfernung von Manila bis zur Hauptstadt. (*2) Karamihan ng tao sa isang parisukat na kilometro. = Die Anzahl der Einwohner je km2. (*3) "GDP 2017 per capita, PPP adjusted". = BIP 2017, kaufkraftbereinigt.

---

Mga :Bantas = Satzzeichen

tandạng padamdạm (!) gatlạng (X – X) gitlịng (x-x) pahilis na guhit (/) kudlịt (')

kuwịt (,) puwạng ( ) panaklọng (na hubọg) (( )) pananọng (?) panipi (")

tuldọk (.) tutuldọk (:) tuldọk-kuwịt (;)

Pagsulat at paglilimbag ng bantas = Schreibung und Druck von Satzzeichen

Walang puwang sa harap, may puwang sa likod ng mga bantas na . ; ! ? :
Halimabawa: Isang manok, isang isda at dalawang itlog. Mahal ito.
Walang puwang sa harap at sa likod ng laman sa "..." (panipi), (...) (panaklong na hubog), [...] at {...}.
Halimbawa: Mahal (150 PHP) ang isda.
Walang puwang sa harap at sa likod ng bantas na ' (kudlit) at - (gitling)
Halimbawa: pantay-pantay, siya'y.
May puwang sa harap at sa likod ng bantas na – (gatlang)

---

Pambating Panlipunan at Tawag sa Tao (:Bati) = Grußformeln und Anredeformen

↓ ale, aling ate

binibini ginoọ, ginang ↓ Hey Joe Ka kuya

mama, mang mare nene pare

Pambating panlipunan

• ale, ali = "Tante, Stiefmutter".
  Ale: Magalang na pantawag sa mga babaeng nabibilang sa mas mababang antạs ng pamumuhay na walạng pangalang. Katumbạs ang mama sa lalaki.
  Höfliche Anrede für eine Frau, ohne Namen.
  Aling A.: Magalang na pantawag sa mga babaeng nabibilang sa mas mababang antạs ng pamumuhay. Dinudugtungạn ng pangalan. = Höfliche Anrede für eine Frau (keine Dame) mit Vornamen.
• Hey Joe! [heɪ'dʒəʊ]
  In den Philippinen gebräuchlicher Ruf auf der Straße für Ausländer (die von Filipinos alle für US-Amerikaner gehalten werden). Vermutlich vom englischen hey und yo abgeleitet.
  hey [heɪ] interjection calling attention, or expressing joy, surprise, enquiry, enthusiasm, etc. [Middle English: cf. Old French hay, Dutch, German hei] { Oxford hey}.
  yo [jəʊ] interjection slang calling attention, expressing encouragement or excitement, or as a greeting { Oxford yo}.

---

♫ :Bayan ko = Meine Heimat

Ang bayan kong Pilipinas, lupain ng ginto't bulaklak. Pag-ibig ang sa kanyang palad nag-alay ng ganda't dilag. At sa yumi at ganda dayuhan ay nahalina. Bayan ko binihag ka, nasadlak sa dusa. Ibon mang may layang lumipad, kulungin mo at umiiyak. Bayan pa kayang sakdal dilag ang di magnasang makaalpas. Pilipinas kong minumutya, pugad ng luha ko't dalita. Aking adhika, makita kang sakdal laya. ✦ Jose Corazon de Jesus

Die Philippinen sind meine Heimat, das Land von Gold und Blumen. Liebe weihte seinem Schicksal Schönheit und Größe. Ausländer waren beeindruckt von Feinheit und Schönheit. Meine Heimat, jetzt gefesselt und im Unglück verstrickt. Ein Vogel fliegt nur in Freiheit, in den Käfig gesperrt, weint er. Das Land kann großartig sein, ohne sich befreien zu wollen. Meine hochgeliebten Philippinen, Ort meiner Tränen und des Leidens. Mein Wunsch, dich ganz frei zu sehen.

---

♫ Tatlong :Bibe = Drei Entlein

May tatlong bibe nakita ako, mataba, mapayat na talaga. Ngunit sila'y may pakpak sa likot na iisa. (Ulitin).

At sila'y nagsasabi ng wak, wak, wak. Sa may ilog nagpunta, pakendeng-kendeng ang lakad nila.

---

Pamilang (:Bilang) = Zahlwörter

Pamilang na patakarạn = Kardinalzahlen. {9-2.8 (1)}
walạ 0
isạ 1	labịng-isạ 11		sandaạn 100
dalawạ 2	labịndalawạ 12	dalawampụ 20	dalawạng daạn 200
tatlọ 3	labịntatlọ 13	tatlumpụ 30	tatlọng daạn 300
apat 4	labịng-apat 14	apatnapụ 40	apat na daạn 400
limạ 5	labịnlimạ 15	limampụ 50	limạng daạn 500
anim 6	labịng-anim 16	animnapụ 60	anim na daạn 600
pitọ 7	labịmpitọ 17	pitumpụ 70	pitọng daạn 700
walọ 8	labịng-walọ 18	walumpụ 80	walọng daạn 800
siyạm 9	labịnsiyạm 19	siyamnapụ 90	siyạm na daạn 900
sampụ 10			sanlibo 1000
tatlọng libo't dalawạng daan at limampụ't pitọ 3257			sang-angaw  = 1 000 000
Pamilang na panunuran = Ordinalzahlen. {9-2.8 (2)}
una 1
ikalawạ 2	pangalawạ 2
ikatlọ 3	pangatlọ 3
ikaapat 4	pang-apat 4
ikalimạ 5	panlimạ 5
ikaanim 6	pang-anim 6
ikapitọ 7	pampitọ 7
ikawalọ 8	pangwalọ 8
ikasiyạm 9	pansiyạm 9
ikasampụ 10	pansampụ 10
ikalabịng-isạ 11
ikasandaạn 100
Pamilang na patakarạng Espanyọl = Die spanischen Kardinalzahlen.
Häufig werden spanische Kardinalzahlen verwendet, besonders bei Uhrzeitangaben und für Geldbeträge.Dabei wird die Orthografie dem Filipino angepasst.
uno, una = 1	ọnse = 11		siyẹnto = 100
dos = 2	dose = 12	beinte, bẹnte = 20	dos siyẹntos = 200
tres = 3	trese = 13	treinta, trẹnta = 30	tres siyẹntos = 300
kuwạdro = 4	katọrse = 14	kuwarẹnta = 40	kuwạdro siyẹntos = 400
sịnko = 5	kịnse = 15	sinkuwẹnta = 50	sịnko siyẹntos = 500
seis = 6	disiseis = 16	sesẹnta = 60	seis siyẹntos = 600
siyete = 7	disisiyete = 17	setẹnta = 70	siyete siyẹntos = 700
ọtso = 8	disiọtso = 18	otsẹnta = 80	ọtso siyẹntos = 800
nuwebe = 9	disinuwebe = 19	nobẹnta = 90	nuwebe siyẹntos = 900
diyẹs = 10			mil = 1000
tres kuwarẹnta = 3.40 PHP     a las sịnko kuwarẹnta = 17.40 Uhr			milyọn = 1 000 000
Ibạ pang mga pamilang = Weitere Zahlen. → apat, {9-2.8}

---

Mga Sistema ng :Bilang = Zahlensysteme

Sistemang Desimal = Dezimalsystem

Mayroon tayong sampung daliri ('finger'). Mayroon ding sampung daliri ('digit') ang sistemang desimal: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9. Wala pang daliri pagkatapos ng 9. Ginagamit natin ang dalawang daliri para sa sumusunod na bilang: 1 0 upang ilarawan ang "Sampu".

Desimal din ang ✦ palapantayang metriko. ✧ Unlapi ng isa lang titik (iba kung maliit o malaki) ang ginagamit, upang ilarawan ang napakalaking at napakaliit bilang.

---

Sistemang Dalawahan = Binärsystem

Sa kaloob-looban ng lahat ng makabagong compyuter ay ginagamit ang sistemang dalawahan ('binary'). Mayroon itong dalawa lang daliri: 0 1 o "wala" at "mayroon".

Sistemang dalawahan	0	1	10	11	100	101
Sistemang desimal	0	1	2	3	4	5*
* 1 x 4 + 0 x 2 + 1 = 5 .

---

Sistemang Heksadesimal = Hexadezimalsystem

Dahil napakahaba ang sulat ng malaking bilang sa sistemang dalawahan ay ginagamit sa kompyuter ang isa pang sistema. May 16 daliri ang sistemang heksadesimal: 0-9 A-F.

Sistemang heksadesimal	0	1	9	E	F	2C
Sistemang desimal	0	1	9	14	15	45*
* 2 x 16 + 13 = 45 .

---

Armin Möller   http://www.germanlipa.de/bh/bh_BC.html 08 Hulyo 2019 - 01 Pebrero 2021

---

Wakas Kabihasnang Pilipino B

↑↑   A-Z   Ugnika